Przejdź do zawartości

Pogezania

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pogezania
Państwa

 Polska

Stolica

Elbląg

Ważniejsze miejscowości

Morąg, Pasłęk

Położenie na mapie
Mapa Pogezanii
Pogezania na mapie Prus.

Pogezania (niem. Pogesanien, prus. *Pagude) – dawne terytorium plemienne w historycznych Prusach. Większość terytorium Pogezanii, która stała się częścią Prus Górnych w Prusach Książęcych, znana jest jako Hockerlandia (od imienia legendarnego księcia pruskiego Hoggo). W Prusach Królewskich znalazły się natomiast: północny fragment Pogezanii z miastami: Elbląg i Tolkmicko, stanowiący część historycznej ziemi malborskiej (obejmującej terytorium województwa malborskiego I Rzeczypospolitej), zaś etnokulturowo należący do Powiśla, a także ziemia Gudikus z miastami Orneta i Dobre Miasto, która przynależy zarówno historycznie jak i etnokulturowo do Warmii.

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]

Nazwę Pogezania wywodzi się od zrekonstruowanego pruskiego słowa *Pagude, oznaczającego "kraj krzewów"[1].

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Pogezania sąsiadowała z Pomezanią, Sasinią, Galindią, Barcją, Warmią i Pomorzem Gdańskim. Region ten rozciągał się od rzeki Nogat aż do Łyny i był oddzielony na wschodzie od Pomezanii m.in. jeziorami Piniewo i Sambród oraz położonym na wschód od nich i na południe od wsi Sambród zwartym kompleksem leśnym[2]. Obecnie region ten znajduje się w całości na terenie województwa warmińsko-mazurskiego.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

W V–IX wieku tereny te zasiedlili Prusowie[3]. W VIII w. duńscy wikingowie stworzyli tu emporium handlowe – Truso[4]. W XII i XIII wieku w Pogezanii istniały ziemie: Pogyzan, Glottowia, Zambroch, Passaluc, Drusen, Wurmedyten i Gudikus. Ta ostatnia obejmowała obszar na wschód od rzeki Pasłęki do środkowej Łyny, więc tereny na północny zachód od dzisiejszego Olsztyna[1][5].

W trakcie podbojów Prus przez Zakon Krzyżacki, Pogezanie stawiali zacięty opór. W 1239 r. zostali podbici w trakcie wyprawy z udziałem księcia Ottona z Brunszwiku. Pogezanie brali udział w obu wielkich powstaniach pruskich oraz w powstaniu w 1278 roku, po którym przestali istnieć w wyniku represji krzyżackich, kiedy to plemię z wyjątkiem nielicznych, którzy schronili się na Litwie w okolicach zamku Grodno, zostało wybite lub wzięte do niewoli. Po zdławieniu wielkiego powstania Prusów (1260-1276) obszar Pogezanii stał się miejscem ożywionej działalności kolonizacyjnej zakonu, w wyniku której jego większość znalazła się w obrębie komturii elbląskiej, z wyjątkiem ziemi Gudikus, która weszła w skład biskupiej Warmii. [6]

Miasta

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie dawnej Pogezanii leży współcześnie 8 miast, z których:

  • dwa leżą na ziemi Gudikus, która weszła w skład biskupiej Warmii:
Lp. Miasto Populacja Powierzchnia
1. Dobre Miasto 10 239 4,86 km²
2. Orneta 8924 9,63 km²
  • cztery leżą w Hockerlandii, która weszła w skład Prus Górnych:
Lp. Miasto Populacja Powierzchnia
1. Morąg 14 042 6,11 km²
2. Pasłęk 12 298 10,63 km²
3. Miłakowo 2609 8,76 km²
4. Młynary 1792 2,76 km²
Lp. Miasto Populacja Powierzchnia
1. Elbląg 117 952 79,82 km²
2. Tolkmicko[a][7] 2731 2,29 km²

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. Miasto leży na pograniczu Warmii plemiennej i Pogezanii.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Pogezanie [online], Encyklopedia Warmii i Mazur [dostęp 2022-08-02] (pol.).
  2. Pruthenia Society, Seweryn Szczepanski, Pruthenia Yearbook, vol 6: 2011 [online] [dostęp 2019-08-29] (ang.).
  3. Pogezania, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-08-03].
  4. Marek F. Jagodziński Truso. Między Weonodlandem a Witlandem, wyd. Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu, 2010
  5. Grzegorz Białuński Pruskie związki terytorialno-osadnicze w dorzeczu środkowej Łyny w XIII wieku, Komunikaty Warmińsko-Mazurskie nr 1, 2004, str. 3-17
  6. Piotr z Dusburga: Kronika Ziemi Pruskiej. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2004, s. 150. ISBN 83-231-1744-6.
  7. Tolkmicko do 1945 r. - Historia Wysoczyzny Elbląskiej [online], www.historia-wyzynaelblaska.pl [dostęp 2022-08-08].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]