Pudella carlae
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
| Pudella carlae | |
| Barrio, Gutiérrez & D’Elía, 2024[1] | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
Pudella carlae |
Pudella carlae – nowo opisany (2024) gatunek ssaka z podrodziny saren (Capreolinae) w obrębie rodziny jeleniowatych (Cervidae). Gatunek słabo poznany występujący w północnym Peru; niepoddany jeszcze ocenie zagrożenia przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 2024 roku południowoamerykański zespół teriologów – Peruwiańczyk Javier Barrio, Wenezuelczyk Eliécer E. Gutiérrez i Urugwajczyk Guillermo D’Elía – umieszczając go w ponownie wskrzeszonym rodzaju Pudella i nadając mu epitet gatunkowy carlae[1]. Miejsce typowe to Valle de la Colpa (6°23′18″S 77°13′57″W/-6,388400 -77,232500, na wysokości 2360 m n.p.m.), Rodríguez de Mendoza, Amazonas, Peru[2]. Holotyp to zakonserwowana skóra i czaszka dorosłej samicy (sygnatura MUSM 55639) ze zbiorów Museo de Historia Natural Uniwersytetu Świętego Marka w Limie; okaz typowy zebrali 10 grudnia 2009 roku Fanny Cornejo i Carlos Tello[1].
Pudella carlae tworzy grupę siostrzaną z P. mephistophiles[1], zwanym po polsku pudu północnym[3]. Obydwa gatunki nie są blisko spokrewnione z pudu południowym (Pudu puda)[1], uważanym kiedyś za bliskiego krewnego P. mephistophiles[4]. P. carlae i P. mephistophiles tworzą klad bazalny w stosunku do większości innych neotropikalnych jeleniowatych (z wyjątkiem Odocoileus i niektórych członków Mazama)[5][1].
Uproszczony kladogram plemienia Odocoileini oparty o analizy cytochromu b[6].
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gatunek monotypowy, nie wyróżnia się podgatunków[1].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Pudella: rodzaj Pudu J.E. Gray, 1852; łac. przyrostek zdrabniający -ella[7].
- carlae: Carla Gazzolo, peruwiańska biolożka[8].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
P. carlae występuje od południowo-wschodniej części Depresión de Huancabamba w północnym Peru przez peruwiańską część bioregionu Yungas do północnej i środkowej części wschodniej strony peruwiańskich Andów[8]; związku z tym rozmieszczenie P. carlae jest ograniczony pomiędzy dwoma suchymi obszarami – suchą częścią doliny rzeki Marañón na północy i doliną rzeki Mantaro na południu[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Brak szczegółowych danych dotyczących długości ciała i ogona; masa ciała wynosi od 7 do 9 kg[8]. P. carlae jest większy i prawdopodobnie cięższy od P. mephistophiles[8]. Futro koloru intensywnie pomarańczowobrązowego, z grubym, długim włosem, które jest ciemniejsze na grzbiecie. Na głowie znajduje się ciemnobrązowa maską, która nie sięga czoła. Żółtawo-kremowy kołnierz, który występuje u P. mephistophiles, u P. carlae jest w większości nieobecny lub znacznie zredukowany. Uszy owalne, na zewnątrz brązowawe, zaś wewnątrz o zabarwieniu od szarawego do czysto białego. Brzuch i wewnętrzna strona nóg w odcieniach od ochrowego do jasnoczerwonawego; boki ciała w odcieniach od ciemnopomarańczowego do czerwonawego; zewnętrzna strona nogi i stopy ciemnobrązowe[8]. Posiada gruczoły przyoczodołowe, lecz są one szczątkowe; znajdują się w niepozornym, płytkim otworze[8]. Gruczoły występujące na stopach znajdują się w płytkich fałdach skórnych z ich przodu, tuż nad kopytami[8]. Pierwszy siekacz (I1) jest umiarkowanie szpiczasty, prawie taki jak u Pudu puda, a bardziej szpiczasty niż P. mephistophiles[8]. Nie występuje dół łzowy jak u Pudu puda[8]. Wymiary czaszki holotypu (w mm): długość żuchwy 148,2 mm; długość kondylo-bazalna[a] 141,7 mm; długość condylo-premaxillary[b] 81,8 mm; szerokość jarzmowa 74,7 mm; największa szerokość czaszki 50,9 mm; długość kości nosowej 37,5 mm; szerokość zaoczodołowa na łuku jarzmowym 67,3 mm; szerokość przedoczodołowa w płaszczyźnie czołowej 32,5 mm[8].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Niewiele wiadomo na temat biologii i ekologii P. carlae[10]. P. carlae żywi się głównie roślinami zielnymi i liśćmi roślin drzewiastych, najlepiej krzewów i małych drzew, co zostało zaobserwowane przez miejscową ludność oraz zainstalowane fotopułapki. Widywano nieraz, jak wspina się po pochylonych pniach drzew, aby w wyższych partiach dosięgnąć liści i prawdopodobnie owoców, gdyż jeden z autorów opisu P. carlae (Javier Barrio) zaobserwował, że żywi się on również owocami, zwłaszcza tymi znalezionymi na ziemi i rosnącymi na krzewach[10]. Skład pokarmu P. carlae jest podobny do tego spożywanego przez P. mephistophiles, a nawet Pudu puda; różnice dotyczą tylko gatunków zjadanych roślin, ponieważ skład roślinności w obszarach, na których występują te trzy gatunki, jest w każdym regionie inny[10]. Zamieszkuje lasy karłowate i mgliste, czasami zapuszczając się na wilgotne łąki puna[8][10]. Widywany na wysokościach pomiędzy 1800–3300 m n.p.m.[8]
Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
P. carlae (stan czerwiec 2024 rok) nie znajduje się w wykazie Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów[10]. Obszar występowania oszacowany dla P. carlae wynosi poniżej 27000 km², powyżej progu 20000 km², poniżej którego gatunek uznaje się za narażony na wyginięcie[10]. Jednak na większości tego obszaru znajdują się miasta różnej wielkości i otaczające je obszary zmienione przez gospodarką człowieka, wobec czego rzeczywisty obszar odpowiedniego siedliska dla P. carlae może wynosić mniej niż 20 000 km²[10]. Ponadto obserwuje się ciągły spadek zasięgu i jakości tych siedlisk[10]. P. carlae występuje w kilku peruwiańskich krajowych obszarach chronionych: Park Narodowy Rio Abiseo, Park Narodowy Yanachaga Chemillén, Santuario Nacional Pampa Hermosa, Santuario Nacional Cordillera de Colán, Bosque de protección Pui Pui, Bosque de Protección Alto Mayo i Reserva comunal Chayu Nain[10].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Barrio, Gutiérrez i D’Elía 2024 ↓, s. 582.
- ↑ Barrio, Gutiérrez i D’Elía 2024 ↓, s. 583.
- ↑ Nazwa polska za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 173. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ 42. Northern Pudu, s. 438, w: S. Mattioli, Family Cervidae, [w:] D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy), Handbook of the Mammals of the World, t. 2. Hoofed Mammals, Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 350-, ISBN 978-84-96553-77-4 (ang.).
- ↑ E.E. Gutiérrez, K.M. Helgen, M.M. McDonough, F. Bauer, M.T.R. Hawkins, L.A. Escobedo-Morales, B.D. Patterson & J.E. Maldonado. A gene-tree test of the traditional taxonomy of American deer: the importance of voucher specimens, geographic data, and dense sampling. „ZooKeys”. 697, s. 87–131, 2017. DOI: 10.3897/zookeys.697.15124. (ang.).
- ↑ Barrio, Gutiérrez i D’Elía 2024 ↓, s. 581.
- ↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 90. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Barrio, Gutiérrez i D’Elía 2024 ↓, s. 584.
- ↑ a b T. Pitakarnnop, K. Buddhachat, T. Euppayo, W. Kriangwanich & K. Nganvongpanit. Feline (Felis catus) Skull and Pelvic Morphology andMorphometry: Gender-Related Difference?. „Anatomia Histologia Embryologia”. 14 (3), s. 4, 2017. DOI: 10.1111/ahe.12269. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Barrio, Gutiérrez i D’Elía 2024 ↓, s. 585.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- J. Barrio, E.E. Gutiérrez & G. D’Elía. The first living cervid species described in the 21st century and revalidation of Pudella (Artiodactyla). „Journal of Mammalogy”. 105 (3), s. 577–588, 2024. DOI: 10.1093/jmammal/gyae012. (ang.).