Referendum na Cyprze w 2004 roku
Referendum na Cyprze w 2004 roku – referendum przeprowadzone 24 kwietnia 2004 na terytorium Cypru greckiego i tureckiego[1]. Dotyczyło zjednoczenia wyspy po wejściu Cypru do Unii Europejskiej.
Obywateli obu stron wyspy zapytano, czy zgodziliby się na piątą rewizję propozycji ONZ w sprawie ponownego zjednoczenia wyspy, która została podzielona w 1974 r. W referendum za połączeniem zagłosowało 65% Turków cypryjskich, a przeciwko 76% greckich Cypryjczyków. Frekwencja w referendum była wysoka i wyniosła 89% wśród greckich Cypryjczyków i 87% wśród Turków cypryjskich, co zostało odczytane jako wskazujące na wielkie zainteresowanie kwestią wśród wyborców.
Tło
[edytuj | edytuj kod]Pierwotnie referendum zostało zaplanowane na 21 kwietnia, do czasu, gdy planiści ONZ zdali sobie sprawę, że była to rocznica zamachu stanu w Atenach w 1967 r., który zapoczątkował łańcuch wydarzeń, które doprowadziły do tureckiej inwazji na wyspę w 1974 r[2].
Kampania
[edytuj | edytuj kod]Republika Cypru
[edytuj | edytuj kod]Przywódcy polityczni w Republice Cypryjskiej i Grecji zdecydowanie sprzeciwili się planowi. Prezydent Republiki Cypryjskiej Tassos Papadopoulos, wystąpił przeciwko planowi w przemówieniu transmitowanym na żywo w telewizji. Dwa dni przed referendami największa partia Cypru, Postępowa Partia Ludzi Pracy, postanowiła odrzucić Plan Annana. Grecki premier Kostas Karamanlis postanowił utrzymać "neutralną" pozycję w stosunku do planu, ale przywódca opozycji Jorgos Papandreu z PASOK wezwał Cypryjczyków do głosowania za, również dlatego, że plan był promowany przez jego partię polityczną, gdy był jeszcze u władzy. Papandreou w tym czasie był ministrem spraw zagranicznych i twierdził, że obie społeczności są gotowe na "ostateczne wspólne porozumienie". Niemniej jednak badania opinii publicznej przeprowadzone w Republice Cypryjskiej przez cały okres negocjacji od początku do końca zawsze wykazywały około 80% sprzeciwu wobec propozycji. Greccy Cypryjczycy nie głosowali jednakowo w planie Annana. Ich głosowanie było silnie uzależnione od ich stronniczości i lokalizacji[3].
Cypr Północny
[edytuj | edytuj kod]Wśród Turków cypryjskich, argumentowano, że plan jest nadmiernie pro-grecki, ale większość stwierdziła, że jest gotowa zaakceptować to jako środek zakończenia ich długotrwałej międzynarodowej izolacji i wykluczenia z szeroko rozumianej gospodarki europejskiej. Przeciwnie jednak ich przywództwo sprawiło, że prezydent Turcji cypryjskiej Rauf Denktaş aktywnie popierał głosowanie nieważne. Jednak jego premier Mehmet Ali Talat poparł akceptację tego planu, a jednocześnie poparł go turecki premier Recep Tayyip Erdoğan. Turcja uznała rozwiązanie kwestii cypryjskiej za istotny pierwszy krok do ewentualnego członkostwa Turcji w UE, a także sposób na złagodzenie napięć z Grecją.
Szare Wilki (turecka prawicowa grupa nacjonalistyczna należąca do partii nacjonalistycznej MHP) aktywnie popierały głosowanie "nie". W okresie poprzedzającym głosowanie doszło do kilku zamieszek spowodowanych działaniami organizacji przeciwko zwolennikom popierającym ratyfikację. Przynajmniej 50 takich aktywistów przybyło na Północny Cypr przed głosowaniem. Jednak referendum samo w sobie przebiegło spokojnie i zostało uznane za wolne i sprawiedliwe.
Wyniki
[edytuj | edytuj kod]Uprawnieni | Grecy cypryjscy | Turcy cypryjscy | Suma głosów | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Głosy | % | Głosy | % | Głosy | % | |
Za | 99,976 | 24.17 | 77,646 | 64.91 | 177,622 | 33.30 |
Przeciw | 313,704 | 75.83 | 41,973 | 35.09 | 355,677 | 66.70 |
nieważne/puste głosy | 14,907 | 3.48 | 5,344 | 4.28 | 20,251 | 3.66 |
Suma | 428,587 | 100 | 124,963 | 100 | 553,550 | 100 |
Zarejestrowani/uprawnieni wyborcy | 480,564 | 89.18 | 143,636 | 87.00 | 624,200 | 88.68 |
Źródło: GreekNews, Election Guide |
Następstwa
[edytuj | edytuj kod]Ponieważ grecka wspólnota cypryjska nie zatwierdziła planu, a wdrożenie planu zależało od jego zatwierdzenia przez obie społeczności, plan Annana, zgodnie z jego własnymi warunkami, stał się nieważny.
Jeżeli Umowa Fundacji nie zostanie zatwierdzona w odrębnych referendach jednoczesnych lub którakolwiek ze stron nie podpisze traktatu w sprawach związanych z nowym stanem rzeczy na Cyprze do dnia 29 kwietnia 2004 r., Będzie on nieważny i nie wywoła żadnych skutków prawnych.
Problemy z uczestnictwem
[edytuj | edytuj kod]Greccy Cypryjczycy kwestionowali prawo Turków cypryjskich, którzy wyemigrowali z Turcji od zerwania w 1974 roku. Po referendum grecki cypryjski prezydent Tassos Papadopoulos napisał do Kofiego Annana, narzekając, że:
Jednak zgodnie z ostatecznym planem nie tylko wszyscy osadnicy mieli pozostać na Cyprze, możliwość stałego przepływu osadników z Turcji pozostała otwarta, ale wszyscy mogli głosować podczas referendum. Tak było, pomimo ustanowionego prawa międzynarodowego i praktyki ONZ, i nieustających powtarzających się wezwań naszej strony przeciwnej, które były całkowicie lekceważone. Końcowym rezultatem jest to, że po raz kolejny osadnicy uczestniczyli w formułowaniu woli Turków cypryjskich podczas referendum z 24 kwietnia, a to jest sprzeczne z europejskim prawem i praktykami[4].
Brytyjska Komisja do Spraw Zagranicznych zauważyła, że podczas gdy ludność osadnicza nie przechodzi głosować na drugą część wyspy zaś, "nielegalni imigranci nie powinni mieć możliwości głosowania w ogóle"[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Election profile IFES Election Guide
- ↑ Ewen MacAskill, Helena Smith: New date to be set after blunder over Cyprus referendum. The Guardian, 5 marca 2004. [dostęp 2018-09-08].
- ↑ Chadjipadelis, T. & Andreadis, I. (2007). Analysis of the Cyprus Referendum on the Annan Plan. 57th Political Studies Association Annual Conference
- ↑ Letter by the President of the Republic, Mr Tassos Papadopoulos, to the U.N. Secretary-General, Mr Kofi Annan, dated 7 June, which circulated as an official document of the U.N. Security Council. Cyprus PIO. [dostęp 2018-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-23)].
- ↑ Cyprus. Select Committee on Foreign Affairs. [dostęp 2018-09-29].