İçeriğe atla

Türemiş kelime

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Örnekler
  • şeker-lik
  • akıl-lı
  • bil-gi-n
  • vatan-daş-lık
  • simit-çi

Türemiş kelime veya türemiş sözcük, isim ve fiil köklerine veya diğer türemiş sözcüklere yapım ekleri getirilerek türetilen sözcüktür. Yalın hâldeki türemiş sözcükler gövde olarak da bilinir.[1] Türetilen sözcük, genellikle türediği sözcükle ilişkili olmakla birlikte, tamamen yeni bir anlama sahiptir: su (madde) ve suluk (kap) gibi.

Türemiş sözcükler, türetildikleri sözcüğün türüne göre ikiye ayrılır:

İsimden türeyenler: İsim köklerine yapım eki getirilerek yapılan sözcüklerdir.

  • tuz-lu, demir-ci, odun-luk, akıl-sız-lık, göz-lük-çü, vs.

Fiilden türeyenler: Fiil köklerine yapım eki getirilerek yapılan sözcüklerdir.

  • sev-gi, sar-gı, bak-ım, yet-ki, vs.

Türemiş sözcükler çekim eki alabilir. Bu durumda türemiş sözcük özelliğini yitirmezler. Örneğin aşağıdaki cümledeki tüm sözcükler türemiştir:

  • Gözlük satıcısı, öğrencilerle şakalaşıyordu.

Herhangi bir kökten başlayarak birden fazla türemiş sözcük (gövde) oluşturulabilir. Bunlara sırasıyla birincil gövde, ikincil gövde, üçüncül gövde vs. denir.[1] Örnekler:

kök birincil gövde ikincil gövde üçüncül gövde
göz
gözlük
gözlükçü
gözlükçülük
vatan
vatandaş
vatandaşlık
gez-
gezin-
gezinti

Birden fazla kez türetilmiş sözcüklerde sözcük türü kök veya bir önceki gövdeden farklı olabilir. Örnek:

  • göz (isim) > gözle- (fiil) > gözlem (isim) > gözlemle- (fiil)
  • öz (isim) > özle- (fiil) > özlem (isim)
  1. ^ a b "gövde." Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu. Erişim: 30 Ocak 2015