Kontent qismiga oʻtish

Futbol qoidalari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Xalqaro Futbol Asatsatsiyasi

Futbolning qisqacha tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Futbol tarixi (qisqacha) Futbolning paydo boʻlishining aniq sanasi nomaʼlum, ammo aytish shuni aytish mumkinki, futbol tarixi bir asrdan[1]koʻproqqa borib taqaladi va koʻplab mamlakatlarga oʻz taʼsirini koʻrsatgan. Toʻp oʻyinlari deyarli barcha qitʼalarda mashhur boʻlgan, buni keng tarqalgan arxeologik[2] topilmalar tasdiqlaydi. Zamonaviy futbol 1860-yillarda Angliyada ixtiro qilingan.[3]

Futbol qoidalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻyin qoidalari Xalqaro futbol assotsiatsiyasi kengashi (IFAB) tomonidan ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi,[4]IFABning tarkibiga FIFA (4 ovoz), shuningdek, Angliya, Shotlandiya, Shimoliy Irlandiya va Uels futbol assosiasiyalari vakillari kiradi. Rasmiy oʻyin qoidalarining eng soʻnggi ishlab chiqilgan nashri 2013-yil 1-iyun sanasi boʻlib, 17 ta qoidadan iborat:

  • 4-qoida: Oʻyinchilarning kiyinishi[8]
  • 5-qoida: Hakam[9]
  • 6-qoida: Boshqa oʻyin qoidalari[10]
  • 7-qoida: Oʻyindan tashqari holat[11]
  • 8-qoida: Oʻyinchilarning qoidabuzarliklari va notoʻgʻri xatti-harakatlari[12]
  • 9-qoida: Erkin zarbalar[13]
  • 10-qoida: Penalti tepish[14]
  • 11-qoida: Toʻpni maydonga tushirish[15]
  • 12-qoida: Darvozaga gol zarbasi[16]
  • 13-qoida: Burchak zarbasi[17]

Futbolda penaltilar seriyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Raqib oʻyinchisi zarbani amalga oshirayotganda darvozabon darvozaga gol oʻtkazmaligi talab etiladi. Futbolda penaltilar seriyasi quyidagi qoidalarga muvofiq amalga oshiriladi: jamoalar 11 metr masofadan raqib darvozasiga 5 marta zarba berishadi, barcha zarbalar turli oʻyinchilar tomonidan amalga oshiriladi yaʼni bir oʻyinchi ikki marta tepishi mumkin emas. Agar 5 ta zarbadan keyin penalti hisobi teng boʻlsa, jamoalar gʻolib aniqlanmaguncha penalti tepishda davom etadilar.

Oʻyindan tashqari holat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Agar oʻyinchi toʻpdan koʻra raqib darvoza chizigʻiga yaqinroq boʻlsa va raqibning ikkinchidan oxirgi oʻyinchisiga, shu jumladan darvozabonga yaqinroq boʻlsa, oʻyinchi oʻyindan tashqari holatida deb hisoblanadi.

Sariq va qizil kartochkalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sariq va qizil kartochkalar oʻyinchilarni qoʻpollik va sportga mos kelmaydigan xatti-harakatlari uchun hakam tomonidan beriladigan kartochkalardir. Sariq kartochka ehtiyotkor xarakterga ega va futbolchiga quyidagi hollarda beriladi:

  • qasddan qoʻl toʻpi uchun;
  • vaqt oʻynash uchun;
  • hujumni buzish uchun;
  • hushtak oldidan tepsa, jonli devordan ogohlantirishsiz chiqish (toʻgʻridan-toʻgʻri erkin zarba);
  • qoʻpol oʻyin uchun;
  • sportga xos boʻlmagan xatti-harakatlar uchun;
  • hakam bilan nizolar, bahslangani uchun;
  • simulyatsiya uchun;
  • hakamning ruxsatisiz oʻyinni tark etganligi yoki oʻyinga kirganligi uchun.

Futbol qoidalarining oʻzgartirilgan yillari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1938-yildan hozirgacha oʻzgarishlar jadval asosida keltirilmoqda:

Law 1938 1996 1997 2016
1 Oʻyin maydoni
2 Koptok (Toʻp)
3 Oʻyinchilar soni Oʻyinchilar soni Oʻyinchilar
4 Oʻyinchilarning jihozlanishi Oʻyinchilar jihozlari
5 Hakamlar Hakam
6 Laysmenlar Yordamchi hakamlar Yordamchi hakamlar Boshqa oʻyin rasmiy mehmonlari
7 Oʻyin davomiyligi Uchrashuvning davomiyligi
8 Oʻyin boshlanishi Oʻyinni boshlash va qayta boshlash
9 Oʻyinda va oʻyindan tashqarida Oʻyinda va oʻyindan tashqarida
10 Method of Scoring The Method of Scoring Determining the Outcome of a Match
11 Baholash usuli Baholash usuli
12 Uchrashuv natijasi
13 Erkin zarba Erkin zarbalar
14 Penalti tepish Penalti tepish
15 Toʻpni maydonga tushurish Toʻpni maydonga tushurish
16 Gol zarbasi Gol zarbasi
17 Burchak zarbasi Burchak zarbasi

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Wiki, Sport „History of Football brieflý 1939-45“ (inglizcha). SportWiki (8-may, 2019-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  2. ↑ ERIN, BLAKEMORE „Where Did Soccer Start? Archaeology Weighs In.“ (inglizcha). Natnional Geographic (8-may, 2019-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  3. ↑ ERIN, Football „Encyclopaedia“ (inglizcha). Spartacus Educational (8-may, 2019-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  4. ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  5. ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  6. ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  7. ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  8. ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  9. ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  10. ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  11. ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  12. ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  13. ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  14. ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  15. ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  16. ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil.
  17. ↑ Football, IFAB „Laws of the game“ (inglizcha). THE INTERNATIONAL FOOTBALL ASSOCIATION BOARD (1-iyun, 2013-yil). Qaraldi: 25-may 2022-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Futbol_qoidalari&oldid=4659446" dan olindi