Ciàssa de l'Uspeâ (Arbenga)

A Ciàssa de l'Uspeâ (Piazza Domenico Trincheri in italiàn) a l'è ina ciàssa ch'a se tröva in Arbenga Veggia e a fa parte du quartê de Sant'Eulàlia.

A Ciàssa a l'è rafigü(r)â ciü votte inte mappe e inti disegni tecnichi a partì dau Settesèntu, cumme quelle du Maté Vinzoni, fète pe'a Repübbrica de Zena fra u 1722 e u 1751^[1], antigamènte a l'é(r)a cunusciüa cumme Piazza del Monastero, vista a presènsa du munastê de San Calòcciu, cumme u se vegghe intu Tipo ò sia Mappa del Monastero di san Callocero et Casa de Chrispinani, o sia, Ospedale, e case più vicine ad esso Monastero du 1756.^[2]

A particularitè de stu ducumèntu a l'è quella d'avê in quaddru de insemme de cumm'e l'é(r)an e vàrie architetü(r)e ch'i se faciâvan inte quellu tèmpu in scia ciasetta.^[2] A strutü(r)a du munastê, ch'a remunta a 'n periudu ch'u va daa fin du seculu XVI ai cumensi du seculu XVII, a ven defèti mustrâ tantu in ciànta cumme in faciâ, prìmma che a ciü parte di edifissi vèrsu mâ a vegnisse inglubâ inte l'uspeâ de Santa Ma(r)ìa da Mise(r)icòrdia, au de sutta de 'n spessu intonacu.^[1]

Du Seisèntu u sa(r)ea l'èrcu au de surva de Vìa Rumma, periudu inte che a növa a(r)a du munastê a l'é(r)a stèta tacâ a quella ch'a gh'é(r)a zà, du Sinquesèntu. Âtri travài au cumplèssu i sun stèti fèti de l'Öttusèntu, du restu sènsa tucà u prufì da ciàssa. Avanti ch'a vegnìsse rangiâ du 2017, a pavimentasiùn in risöi, u(r)igina(r)ia du Sei-Settesèntu^[3], a l'é(r)a stèta cuvèrta cun l'asfartu, pe' permette u tranxitu ai veiculi.

• 
  A Tûre da Paciotta da l'imbuccu da ciàssa
• 
  Vìa Palestru, d'inta Paciotta
• 
  A ciasetta mi(r)andu da l'uspeâ versu munte
• 
  L'uspeâ veggiu cumm'u se presènta ancöi
• 
  U purtâ de l'uspeâ
• 
  A pòrte du spesià

A Ciàssa a se tröva intu quartê de Sant'Eulàlia, inta parte ciü a meridiun d'Arbenga Veggia, versu levante; a l'è serâ fra Vìa Rumma a meridiùn e Vìa Palestru a setentriùn, mèntre au de fiancu u se ghe fàccia u derê de l'uspeâ veggiu cun quellu che ina votta u l'é(r)a l'ingressu prinsipâle du cumplèssu, ch'u se ghe pö ancù vegghe u purtâ, fiancàu da due spesse culònne de marma(r)u. A cröve inte tüttu ina süperficie de 565 mêtri quàddri^[4]. Dòppu i ürtimi travài, fèti du 2017 a presènta ‘na pavimentasiùn de risöi e a l'è serâ au traffegu^[5].

• Vìa Palestru - U Caruggiu de Verdü(r)e(r)e, u pòrta u mèximu stranumme che Vìa Oddu^[6], a stradda de dund'a cumensa, vistu che inta parte ciü âta e l'é(r)an presenti de büteghe da verdü(r)a, inta tupunumastica ufisiâle a pìa u numme daa bataja de Palestru, cumbatüa dü(r)ante a Segunda guèra d'Indipendènsa. Lungu 97 mêtri, u finìsce inta Ciàssa de l'Uspeâ^[7] a l'artessa da Tûre da Paciòtta.
• U Caruggiu du Lottu (Via Caresomo in italiàn), u cunette Largu Do(r)ia cun Vìa Palestru, finèndu au fiàncu da tûre, a l'imbuccu da Ciàssa, u l'è ün di caruggi ciü picìn d'Arbenga Veggia, lungu numma che 17 mêtri, u pìa u numme da Giovanni Caresomo, assidiacunu da Catedrâle intu Seisèntu^[8].
• Vìa Rumma, u segundu decümàn pe' impurtansa, u l'è u caruggiu dund'u se ghe fàccia Palàssiu Oddu, sêde du sto(r)icu culêgiu, tantu che pe' stu mutivu chi u l'è stètu stranumàu U Caruggiu dau culêgiu, u l'è lungu 230 mêtri in tüttu^[9] e u travèrsa a ciàssa inta sò parte meridiunâle, pôcu primma da fìn, au de sutta de ün di dui pòrteghi.
• A Ciàssa di Giardinetti, au de là di pòrteghi de l'Uspeâ, vistu che a ciàssa a ghe finìsce giüstu in curispundènsa.

Figü(r)a	n°	Numme	Descrisiùn
	s.n.c.[n. 1]	Tûre da Paciotta	A Tûre da Paciotta, dìta ascì da Ciò dau stranumme d'ina rexidènte stò(r)ica, a se tröva in sciu cantu fra a Ciàssa de l'Uspeâ e Vìa Palèstru, in fàccia a dund'u finisce u Caruggiu du Lottu. Scibèn ch'a secce rafigü(r)â inte viste antìghe da sitè, nu s'è sciurtìu a identificala cun nisciüna de tûre de famìa mensunè inti àtti d'alantu(r)a. A strutü(r)a, da cà-tûre, a g'ha ina cianta a trapessiu, cu'a base daa tecnica ciütòstu antìga, du seculu XII, mèntre u rèstu u duve(r)ea remuntà a ina ricustrusiùn du Trexèntu[10].
	10	Veggiu uspeâ de Santa Maria da Mise(r)icòrdia	L'uspeâ veggiu de Santa Ma(r)ia da Mise(r)icòrdia u l'è stètu fundàu ai 28 de marsu du 1558, cun l'uniùn de trê istitusiùi ciü antìghe, pe' pià u numme daa cungrega ch'a u gestìva. U sò cumplèssu architetònicu u s'è desvilüpàu cu'u tèmpu da l'agregasiùn de pa(r)egge custrusiùi prexistènti, au dì d'ancöi de diffisile letü(r)a, cumme a gêxa e munastê de San Calòcciu e l'uspeâ di Santi Crespìn e Crespiniàn, tacàu a stu lì du 1820. Du 1957-58 a l'è stèta inaugü(r)â in'â(r)a mudèrna, ciü a punènte, scibèn che aa fìn, du 2008, l'uspeâ u s'è mesciàu int'ina növa strutü(r)a ae Sgûre[1].
	s.n.c[n. 2]	Pòrte da Gabèlla	A Pòrte da Gabèlla a l'é(r)a üna de porte segunda(r)ie ch'e traversavan e mü(r)aje da sitè, intu sò fiancu vèrsu a Ma(r)ìna, avèrta e tapâ ciü votte inta sò sto(r)ia. L'è prubabile ch'a l'agge piàu u numme da ina pustasiùn du dassiu ch'a gh'é(r)a da vixìn e, scicumme ch'a duvéva truvâse dunde a mudèrna Vìa Rumma a finìva cuntru ae mü(r)aje, a l'é(r)a gròssu moddu in linea cun l'avertü(r)a ch'a travèrsa ancù l'uspeâ veggiu, ina dexena de metri ciü a sud[11]. De ciü, l'avertü(r)a de l'uspeâ a l'è surmuntâ da in pasaggiu, fètu du Seisèntu pe' ligà e due parte da strutü(r)a[1].

Nòtte au tèstu

1. ↑ L'entrâ da Tûre a dà in sce Vìa Palèstru
2. ↑ In curispundensa du pòrtegu u se tröva in ingressu laterâle de l'Uspeâ, cumplessu ch'u ghe ne fa parte, ch'u l'è cuntàu cumme parte de Vìa Rumma e u pòrta u sivicu n°86

Nòtte bibliugrafiche

• (IT) Josepha Costa Restagno, Albenga: topografia medioevale, immagini della città, in Collana storico-archeologica della Liguria occidentale, Vul. XXI, Milàn, Istituto Internazionale di Studi Liguri, 1979.
• (IT) Josepha Costa Restagno, Albenga, Le città della Liguria, Vul. 4, Zena, Sagep, 1993, ISBN 88-7058-479-8. Paràmetro sconosciûo colànn-a ignoròu (agiùtto)
• (IT) Giosetta Bertonasco Rubatti, Le Torri di Albenga, Memoïa Arbenga, Arbenga, Edizioni del Delfino Moro, 2010. Paràmetro sconosciûo colànn-a ignoròu (agiùtto)
• (IT) AA.VV., Stradario essenziale del centro storico della Città di Albenga, Arbenga, Edizioni dell'Unitre Ingauna, 2001.

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce A Ciàssa de l'Uspeâ