Gaan na inhoud

Eiland

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Ysland is die grootste vulkaaneiland en die noordelikste eilandstaat ter wêreld.

'n Eiland is enige stuk land, kleiner as 'n kontinent, maar groter as 'n rots wat heeltemal deur water omring word. Alhoewel meeste eilande natuurlike eilande is, kry mens ook mensgemaakte eilande. Die grootste eiland ter wêreld is Groenland.

Sommige eilande het hulle eie lande. Voorbeelde hiervan is Kuba, Ysland en Madagaskar. Ander eilande het meer as een land daarop, soos Borneo en Hispaniola. Daar is ook verskeie onbewoonde en onherbergsame eilande.

Agtergrond

[wysig | wysig bron]

'n Eiland kan gesien word as 'n grondgebied wat aan alle kante deur water omring is, maar kleiner as 'n kontinent en groter as 'n rots of 'n sandbank.

In teenstelling met 'n vasteland is die invloed van die see steeds merkbaar in die middel van 'n eiland. Dit word algemeen aanvaar dat Groenland (met 'n oppervlakte van 2 166 086 km²) die grootste eiland ter wêreld is. Australië word as 'n kontinent gesien. As Australië as 'n eiland gesien word, sou dit die grootste eiland ter wêreld wees met 'n oppervlakte van 7 686 850 km².

Eilande kan vorm uit vulkaniese aktiwiteit, sedimentasie en biologiese aktiwiteite, soos koraalgroei.

In dinamiese omgewings soos die Waddesee ontstaan eilande gereeld (as gevolg van sedimentasie) en verdwyn (as gevolg van erosie).

'n Eiland kan so genoem word as minstens 160 hektaar grond droog bly teen 'n gemiddelde watervlak in die Noordsee. Sedert 2003 is die voormalige sandbanke Kachelotplate (Duits) en Noorderhaaks (Nederlands, ook genoem Razende Bol) albei 'n Waddeneiland.

Tipes eilande

[wysig | wysig bron]

Gebaseer op hul relatiewe ligging ten opsigte van kontinente word eilande in kontinentale en oseaniese eilande verdeel.

'n Gety-eiland is 'n eiland wat met laagwater oor land toeganklik is en met hoogwater deur water omring word, soos St Michael's Mount in Engeland en Mont-Saint-Michel in Normandië (Frankryk).

Klein rotsagtige eilande word skerries genoem.

'n Hoë of vulkaniese eiland is 'n eiland van vulkaniese oorsprong. Die term word gebruik om hierdie tipe eiland te onderskei van lae eilande, wat deur sedimentasie of deur die opheffing van koraalriwwe geskep is.

'n Skiereiland is nie 'n eiland nie, maar 'n grondgebied wat deur 'n landtang aan die vasteland verbind is, vandaar die naam: "amper eiland".

Etimologie

[wysig | wysig bron]

Die woord eiland en verwante woorde in die Wes-Germaanse tale het ontstaan as 'n samestelling van afleidings van die Proto-Germaanse morfeem *agwjō- en die morfeem land. Die morfeem *agwjō- het hier die betekenis van grond wat aan water behoort.

Biologie

[wysig | wysig bron]

Eilande is die omgewing vir uitsonderlike biologiese verskynsels. Byvoorbeeld kan, as gevolg van die relatiewe isolasie van 'n eiland, 'n spesifieke vorm van evolusie ontstaan. In argiepele word 'n spesie soms op een eiland aangetref wat nou verwant is aan, maar verskil van 'n spesie op 'n nabygeleë eiland. Daar is voorbeelde van relatief groot of, omgekeerd, klein spesies van 'n spesifieke genus, wat slegs op eilande voorkom, soos vasgestel is vir dwergolifante en reusagtige rotte en muise.

Verskillende patrone van vorming en uitsterwing van spesies kom op eilande voor as gevolg van hul relatief klein grootte en afgeleëntheid van ander eilande of die vasteland. Die verwantskap tussen beide afstande en groottes van eilande en die uitsterwing van spesies is beskryf in die sogenaamde eilandteorie.

Eilande volgens kontinent

[wysig | wysig bron]

Eilande rondom Afrika

[wysig | wysig bron]

Eilande rondom Noord- en Suid-Amerika

[wysig | wysig bron]

Eilande rondom Asië

[wysig | wysig bron]

Eilande rondom Europa

[wysig | wysig bron]

Eilande rondom Australië en Nieu-Seeland en in Oseanië

[wysig | wysig bron]
'n Fidjiaanse eiland.

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verdere leesstof

[wysig | wysig bron]
  • (en) Gillespie, Rosemary G.; Clague, David A., reds. (2009). Encyclopedia of Islands. University of California. pp. xxxi. ISBN 978-0-520-25649-1. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Desember 2021. Besoek op 21 Augustus 2022.
  • (en) "Island".. URL besoek op 5 Maart 2007. 

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]