Уйын

Уйын — күңелгә ҡыуаныс, йыуаныс бирә торған шөғөл. Уйын категория:күңел асыу, буш ваҡытты үткәреү, эске көсөргәнелешлекте бөтөрөү һәм ҡайһы бер өлкәлә һәләтте үҫтереү өсөн үткәрелә^[1]. Уйын —рухи донъяны ҡәнәғәтләндереү, күңел асыу^[2], эске көсөргәнешлекте сисеү, һәм шулай уҡ оҫталыҡты һәм етеҙлекте камиллаштырыуға йүнәлтелгән кешеләрҙең эшмәкәрлеге. Шулай уҡ уйын тип кешеләрҙең буш ваҡытта уҙҙәренә бер ниндәйҙә маҡсат ҡуйылмай, шатлыҡ килтерә торған шөғөлөн әйтәләр^[3].

Барлыҡҡа килеү тарихы

Уйындың барлыҡҡа килеүе тураһында бәхәс туҡталмай. Уйын һәм хеҙмәт, уйын һәм культ ритуалдары — ҡайһыһы тәүҙә килеп сыҡҡан, был турала дөйөм фекер юҡ. Хайуандар донъяһындағы уйын, ҡауышҡан осорҙағы атаның орғасты әүрәтеү өсөн яһаған төрлө ҡыланышы, уйындың биологик механизмы бик тәрән ятыуын күрһәтә.

Уйын уҡытыу, тормоштағы хәл-ваҡиғаларға күнекмә, һәләтте үҫтереү формаһында барлыҡҡа килгән.

Бына аңлап Платон (Б.Э.Т 427 — 347 й.): «Ниндәй эштә булһала, кеше атаҡлы булыу өсөн бала саҡтан күнегергә тейеш… Мәҫәлән, кем игенсе йәки йорт төҙөүсе булырға теләй, улар ер эшкертеп, йорт төҙөп уйнарға тейеш. Мин был турала ҡабат-ҡабат һөйләйем» тип әйткән^[4]..

Уйындар квалификацияһы

Спорт уйындары

Икәүҙән-икәү

өҫтәл уйындары

Пинбол
Бильярд һәм уның төрҙәре: Снукер, ru:Рус бильярд, ru:Пул, ru:Карамболь һ.б.
ru:Пинг-понг (икәүгә-икәү ҡаршы уйнарға мөмкин)
Кикер (өҫтәл футболы)

газон уйындары

Теннис (икәүгә-икәү ҡаршы уйнарға мөмкин)
Гольф
Петанк
Крокет

Боулинг (команда менән уйнарға мөмкин)
ru:Городки

Команда уйындары

зал уйындары

пляж уйындары

Ҡышҡы уйындар

Һыу уйындары

Һыу полоһы

Логика уйындары

Кәрт уйындары

Махсус фигуралар һәм махсус таҡталағы уйындар

Шахмат
ru:Го
ru:Рэндзю
[:ru: [Шашки]]
ru:Маджонг (Ма-джонг)
ru:Нарды
ru:Уголки
ru:Гекс
- ru:Реверси
Шахматы, шашки киреһенсә (бирешле)

Ҡағыҙҙа уйнай торған уйындар

Телден уйналған уйындар

Интеллектуаль уйындар

Что? Где? Когда? (Нимә? Ҡайҙа? Ҡасан?)
Брейн-ринг
Пентагон
Нигеҙ буйы
- Унлыҡ
Данетка
Мафия

Башҡа уйындар

Кости
Домино
Стройка

Мауыҡтырғыс уйындар

Балалар уйындары

Йәшенмәк
Сәүкә
Әбәк-көбән (ru:Горелки)
Классика
Һаңрау телефон(]]:ru:Глухие телефоны]])
Фантик уйнау (:ru:Игра в фантики
Игра в кубики
Камень, ножницы, бумага
(ru:Ассоциации (игра))
(:ru:Гасинг (индонезийская)
(:ru:Кагомэ кагомэ (японская)
Канчо (японская)
Сүп-сар уйыны
ru:Сокс
[(:ru: [Штандер]]

Командные

Зарница
ru:Казаки-разбойники
ru:Вышибалы
ru:Картошка
ru:Попа-гоняла (дворовый вариант игры «Городки»)
ru:Пионербол
ru:Орлёнок (военно-спортивная игра старшеклассников) «Орлёнок» өлкән класс уҡыусылары өсөн
ru Страйкбол
ru Пейнтбол
ru Хардбол
ru Двенадцать записок или Десять негритят (игра)

Бысаҡ уйындары

Өлкәндәр өсөн

КВН —күңелле отҡорҙар клубы

Уранда ориентирлашыу

Ориентирлашыу: ҡалала, спорт, Төндә
«Хәрби»: ru:Пейнтбол, ru:лазертаг, ru:страйкбол
Передача книг, дисков, прятание вещей

ҡомарлы уйындар (казино)

Уйын автоматтары

Ҡомарлы уйындар (урамда уйнай торған)

Компютер уйындары

Күмәк онлайн уйындар RPG (MMORPG)

ru:Шутер

Иҫкәрмәләр

↑ В.Д. Шадриков. 2.3. Готовность детей к обучению // ПСИХОЛОГИЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ И СПОСОБНОСТИ ЧЕЛОВЕКА. — М.: Логос, 1996. — С. 129. — 320 с. — ISBN 5-88439-015-7.
↑ [ Игра (вид деятельности)] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
↑ Общая психология. Учебно-методическое пособие / Под общ. ред. М. В. Гамезо. — М.: Ось-89, 2008 — 352с.
↑ Кураев Г.А., Пожарская Е.Н. ЛЕКЦИЯ 6. ДОШКОЛЬНЫЙ ВОЗРАСТ (ОТ 3 ДО 7 ЛЕТ) (урыҫ). — Возрастная психология: Курс лекций. Дата обращения: 12 май 2013. Архивировано 13 май 2013 года.

Әҙәбиәт

Игры // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
Апинян Т. А. Игра в пространстве серьёзного: Игра, миф, ритуал, сон, искусство и др. СПб.: Изд-во Санкт-Петербургского гос. ун-та, 2003. ISBN 5-288-03191-6

Видеояҙмалар

YouTube сайтында Видео Байгильдина Зайтуна инәй о детских играх в прошлом (с.Ишмухаметово, 4 августа 2011 г.)
YouTube сайтында Видео Магамура инәй Шаяхметова и Бану инәй Яркинбаева о подвижных играх среди детей в прошлом
YouTube сайтында Видео Исхакова Мадхия Гатаулловна о детских играх в Зилаирском зерносовхозе.
YouTube сайтында Видео Янышев Шамсигариф олатай о детских играх (с.Ишмухаметово, 4 августа 2011 г.)
YouTube сайтында Видео Маликова Сарвар инәй о детских играх в прошлом (д.Баишево, 2 августа 2011 г.)

[1] В.Д. Шадриков. 2.3. Готовность детей к обучению // ПСИХОЛОГИЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ И СПОСОБНОСТИ ЧЕЛОВЕКА. — М.: Логос, 1996. — С. 129. — 320 с. — ISBN 5-88439-015-7.

[2] [ Игра (вид деятельности)] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә

[3] Общая психология. Учебно-методическое пособие / Под общ. ред. М. В. Гамезо. — М.: Ось-89, 2008 — 352с.

[4] Кураев Г.А., Пожарская Е.Н. ЛЕКЦИЯ 6. ДОШКОЛЬНЫЙ ВОЗРАСТ (ОТ 3 ДО 7 ЛЕТ) (урыҫ). — Возрастная психология: Курс лекций. Дата обращения: 12 май 2013. Архивировано 13 май 2013 года.

[1]