Jump to content

Nahuatl

Ass Wikipedia.
Nahuatl
Nāhuatlahtōlli, Māsēwallahtōlli
Goll er loayrt ayns Mecsico
Ard Impiraght Asteckagh
Earroo loayreyderyn 1.45 millioon (2000)[1]
Kynney çhengey Uto-Asteckagh
Staydys oikoil
Çhengey oikoil ayns Mecsico
Fo stiurey ec Instituto Nacional de Lenguas Indígenas [1]
Coadyn çhengey
ISO 639-1 Gyn coad
ISO 639-2 nah
ISO 639-3

Ta Nahuatl ([ˈnaː.wat͡ɬ], as trimmid er y chied hillab) ny phossan dy çhengaghyn as abbyrtyn ayns bangale Nahuan y chynney çhengey Uto-Asteckagh. Ta mysh 1.5 millioon loayreyderyn oc, nyn sleih Nahua. Ta'n chooid smoo jeh cummal ayns mean Vecsico. Ta dagh ooilley çhengey Nahuan ny çhengey dooie Vesoamerica.

Ta bun Nahuatl Chlassicagh ec y fockle, nāhuatl (fraue nāhua + -tl[N 1]. T'ad credjal dy row bun yn 'ockle "sheean mie as baghtal"[2]. Ta ymmodee cummaghyn ec yn ennym, goaill stiagh Náhuatl (ayns Mecsico), Naoatl, Nauatl, Nahuatl, Nawatl, as Nahua ('syn Spaainey, myr sampleyr, ayns Fockleyr y Real Academia Española ("Colaastey Reeoil ny Spaainey").

V'ad loayrt Nahuatl ayns mean Vecsico neayr's y7oo eash BNJ, ec y chooid sloo.[3] She çhengey ny h-Asteckee v'ayn, as va mean Vecsico fo nyn smaght ayns yn eash Anmagh Lurg-Chlassicagh. Car y cheead as lieh ny roie, liorish yn Impiraght Asteckagh mooadaghey, haink yn abbyrt Tenochtitlan y ve ny h-abbyrt ooashley. Tra haink stiagh yn abbyrlhit Romanagh, haink Nahuatl y ve ny çhengey focklymagh, as hie ymmodee shennaghys, lioar ghrammeydys, daan, docamad reiragh as lioar oardee er screeu ayns ny 16oo as 17oo eashyn.[4]

Hug ad Nahuatl Chlassicagh er y çhengey focklymagh shoh. T'ee mastey çhengaghyn Americaanagh as ny smoo studeyrys jeant orroo.[5] Ta abbyrtyn Nahuatl ry-chlashtyn ayns baljyn skeaylt, ayns ardjyn çheerey son y chooid smoo. Ta cummaght Spaanish orroo ooilley. Cha nel fer erbee jeu y red cheddin as Nahuatl Chlassicagh, agh adsyn ta ry-chlashtyn ayns Glion Vecsico, t'ad ny s'faggys da na fir ny sodjey jeh.[6] Hug y Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas ("Leigh Cadjin Cairyn Çhengagh ny Sleih Dooghyssagh") 2003,[7] keimeeaght lenguas nacionales ("çhengaghyn ashoonagh") er Nahuatl, mastey çhengaghyn Mecsicagh elley, ayns ny sltystyn raad t'ad ry-chlashtyn. Myr shen, ta'n keimeeaght cheddin as Spaainish oc ayns shen.[8]

Ta jalloo-oaylleeaght chrampit ec Nahuatl, goaill stiagh yl-chohaahaghey as gleiynaghey; myr shen, t'ee jannoo focklyn liauyr as keeall crampit oc jeh ymmodee fraueyn as crogheydysyn.

Shimmey fockle Nahuatl t'er ny eeassaghey stiagh ayns Spaainish, as eisht ayns çhengaghyn elley. Son y chooid smoo, ta lheid ny focklyn bentyn rish reddyn Mecsiagh, as haink ad dys geill ny Spaainee fo ennym Nahuatl. Ta lheid ny focklyn goaill stiagh avocado, çhillee, shocklaid as tomato.

  1. Ta'n meer yerree shoh greimmey er focklyn unnaneagh gyn shellooder.

Imraaghyn

[reagh | edit source]
  1. INEGI 2005:3
  2. Andrews 2003:578 2003:364,398.
  3. Suárez 1983:149
  4. Canger 1980:13
  5. Canger 2002:195
  6. Canger 1988
  7. Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas (PDF eddyrlhieen) (Spaainish). Diario Oficial de la Federación. Er ny chur magh liorish Cámara de Diputados del H. Congreso de la Unión (2003-03-13).,
  8. Rere Art IV: Las lenguas indígenas...y el español son lenguas nacionales...y tienen la misma validez en su territorio, localización y contexto en que se hablen. ("Ny çhengaghyn dooghyssagh...as Spaainish, she çhengaghyn ashoonagh t'ayn...as ta'n bree cheddin oc ayns ny buill as co-hecks raad t'ad ry-chlashtyn.")