Fara í innihald

Töluorð

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Töluorð (skammstafað sem to.) eru fallorð sem tákna tölu, röð, fjölda eða stærð einhvers. Þau bæta hvorki við sig greinistigbreytast.

Töluorð skiptast í hrein töluorð eða frumtölur (t.d. einn, tveir, þrír) og raðtölur (t.d. fyrsti, annar, þriðji) og blönduð töluorð sem greinast í tölunafnorð (tugur, tvennd, fjarki...), tölulýsingarorð (einfaldur, þrefaldur, sjötugur, einir, tvennir, þrennir), og töluatviksorð (tvisvar, tvívegis, þrisvar og þrívegis).

Hrein töluorð

[breyta | breyta frumkóða]

Frumtölur tákna tölur (einn, tveir, þrír, fjórir). Þær beygjast í föllum en fimm og framvegis beygjast ekki (eru eins í öllum föllum).

Frumtölururnar einn, tveir, þrír og fjórir fallbeygjast sem og allar tölur sem enda á þeim (tuttugu og einn, fjörutíu og þrír, níutíu og fjórir, eitt þúsund og þrír) og nokkrar aðrar tölur (hundrað, þúsund, milljón o.s.frv.). Annars fallbeygjast frumtölur ekki.

1 einn (kk.) / ein (kvk.) / eitt (hk.) 11 ellefu 1000 (eitt) þúsund
2 tveir (kk.) / tvær (kvk.) / tvö (hk.) 12 tólf 10000 tíu þúsund
3 þrír (kk.) / þrjár (kvk.) / þrjú (hk.) 13 þrettán 30 þrjátíu
4 fjórir (kk.) / fjórar (kvk.) / fjögur (hk.) 14 fjórtán 40 fjörutíu[1]
5 fimm 15 fimmtán 50 fimmtíu
6 sex 16 sextán 60 sextíu
7 sjö 17 sautján 70 sjötíu
8 átta 18 átján 80 áttatíu
9 níu 19 nítján 90 níutíu[2]
10 tíu 20 tuttugu 100 hundrað

Raðtölur eru töluorð sem tákna röð (fyrsti, annar, þriðji, fjórði, fimmti.. o.s.fv.) sem beygjast allar í föllum. Raðtölurnar beygjast yfirleitt eins og veik lýsingarorð í frumstigi[heimild vantar] (en þó ekki raðtölurnar fyrsti og annar).


1. fyrsti 11. ellefti 1000. þúsundasti
2. annar 12. tólfti 10000. tíuþúsundasti
3. þriðji 13. þrettándi 30. þrítugasti
4. fjórði 14. fjórtándi 40. fertugasti
5. fimmti 15. fimmtándi 50. fimmtugasti
6. sjötti 16. sextándi 60. sextugasti
7. sjöundi 17. sautjándi 70. sjötugasti
8. áttundi 18. átjándi 80. áttugasti
9. níundi 19. nítjándi 90. nítugasti
10. tíundi 20. tuttugasti 100. hundraðasti

Blönduð töluorð

[breyta | breyta frumkóða]

Ýmis orð sem tákna upphæð eða fjölda tilheyra öðrum orðflokkum en töluorðum:

Tölunafnorð

[breyta | breyta frumkóða]

Tölunafnorð eru nafnorð sem fela í sér tölu. Til eru mörg dæmi um tölunafnorð:

Tölulýsingarorð

[breyta | breyta frumkóða]

Tölulýsingarorð eru lýsingarorð sem eru gert orð tölum og hegða sér algjörlega eins og önnur lýsingarorð. Þau enda ýmist á -faldur, -ræður eða -tugur. Til dæmis:

  • tvískiptur
  • einfaldur
  • tíræður
  • þrefaldur
  • fjórfaldur
  • þrítugur
  • fimmtugur
  • sjötugur
  • níræður
  • einir
  • tvennir
  • þrennir
  • o.s.frv.

Töluatviksorð

[breyta | breyta frumkóða]

Töluatviksorð eru atviksorð sem fela í sér tölu. Aðeins eru til fjögur slík töluatviksorð:

  • tvisvar
  • tvívegis
  • þrisvar
  • þrívegis

Með fleirtöluorðum eru notuð töluorðin einir, tvennir, þrennir og fernir en ekki fleiri.[heimild vantar]

Neðanmálsgreinar

[breyta | breyta frumkóða]
  1. Nota bene, u-ið í fjörutíu má ekki gleymast.
  2. Nota bene, u-ið í níutíu má ekki gleymast.
  • Björn Guðfinnson (án árs). Íslensk málfræði. Námsgagnastofnun.
  • Orðasafn Stærðfræðifélagsins