Hopp til innhald

Tian Shan

Koordinatar: 42°N 80°E / 42°N 80°E / 42; 80
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Tian Shan
fjell
Fjelltoppen Khan Tengri (7 010 moh) ved solnedgang
Land  Kina,  Pakistan  India,  Kirgisistan  Kasakhstan
Høgd Jengish Chokusu (7 439 moh) moh.
Bergartar frå Kenozoikum
Koordinatar 42°N 80°E / 42°N 80°E / 42; 80
Kart
Tian Shan
42°02′15″N 80°07′31″E / 42.0375°N 80.125277777778°E / 42.0375; 80.125277777778
Wikimedia Commons: Tian Shan

Tian Shan (kinesisk skrift 天山; pinyin Tiān Shān; «Himmelfjella»; uigurisk Tangri Tagh), òg ofte skrive Tien Shan, er ei fjellkjede i Sentral-Asia.

Namnet «Tian Shan» som stort sett er i bruk i dag, er ei kinesisk omsetjing av det uiguriske namnet, som kan gå tilbake til ein Xiongnu-namn, Qilian (祁连), omtalt av Shiji som heimlandet til Yuezhi. Dette er derimot vorte hevda[1] at dette refererer til ei fjellkjede 1500 km lenger aust som i dag heiter Qilian Shan. Ei nærliggande fjellkjede, Tannu-Ola-fjella (tuvinsk Таңды-Уула, Tangdy-Uula), tyder òg «Himmelfjellet».

Fjellkjeda ligg nord og vest for ørkenen Taklamakan i grenseområdet mellom Kasakhstan, Kirgisistan og provinsen Xinjiang i Kina. I sør glir fjella over i Pamirfjella. Ho strekkjer seg òg inn i Xinjiang og dei nordlege områda av Pakistan, der ho møter Hindu Kush.

I vestleg kartografi vert den austlege enden av Tian Shan sett til like vest for Ürümqi, medan rekkja aust for denne byen vert kalla Bogda Shan. I kinesisk kartografi frå Han-dynastiet og fram til i dag, vert Tian Shan rekna for å inkludere Bogda Shan og Barkolfjella.

Tian Shan er ein del av det orogeniske beltet rundt Himalaya som oppstod då den indiske og eurasatiske jordskorpeplata kolliderte i kenozoikum-perioden. Dei er ei av dei lengste fjellkjedene i Sentral-Asia og strekkjer seg 2 800 km austover frå Tasjkent i Usbekistan.

Den høgaste toppen i Tian Shan er Jengish Chokusu med ei høgd på 7 439 moh, som òg er det høgaste punktet i Kirgisistan og ligg på grensa til Kina. Det nest høgaste fjellet er Khan Tengri («Andane sin herre») på 7 010 moh, som ligg på grensa mellom Kasakhstan og Kirgisistan. Fjellklatrarar klassifiserer desse to som dei nordlegaste toppane i verda over 7 000 meter.

Torugart-passet ligg på grensa mellom Kirgisistan og Xinjiang i ei høgd på 3 752 moh. Dei skogkledde Alataufjella, som ligg i dei lågare nordlege delane av Tian Shan, er busett av folk som talar tyrkiske språk. Dei største elvane som spring ut frå Tian Shan er Syr-Darja, Ili og Tarim. Aksuravinen er ein attraksjon nordvest i Tian Shan.

Ein av dei første europearane ein kjenner til som først vitja og skildra Tian Shan i detalj var den russiske utforskaren Peter Semenov i 1850-åra.

Tian Shan inneheld viktige skogar med Schrenkgran (Picea schrenkiana) i høgder over 2 000 meter. Dei lågare fjellsidene har unike naturlege skogar med vill ekte valnøtt- og epletre.

Kinesisk religion

[endre | endre wikiteksten]

I taoismen meiner ein at gudinna av vesten vaktar over ferskentrea av udødelegdom i Tian Shan.

  • Denne artikkelen bygger på «Tian Shan» frå Wikipedia på engelsk, den 13. januar 2008.
  • The Contemporary Atlas of China. 1988. London: Marshall Editions Ltd. Reprint 1989. Sydney: Collins Publishers Australia.
  • The Times Comprehensive Atlas of the World. Eleventh Edition. 2003. Times Books Group Ltd. London.
  1. Xinru Liu, Migration and Settlement of the Yuezhi-Kushan: Interaction and Interdependence of Nomadic and Sedentary Societies (2001) [1]

Bakgrunnsstoff

[endre | endre wikiteksten]