Przejdź do zawartości

Balaur

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Balaur
Okres istnienia: 70 mln lat temu
70/70
70/70
Ilustracja
Holotyp Balaur bondoc
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Nadrząd

dinozaury

Rząd

dinozaury gadziomiedniczne

Podrząd

teropody

Infrarząd

tetanury

(bez rangi) celurozaury
(bez rangi) maniraptory
Rodzaj

Balaur
Csiki et al., 2010

Gatunki
  • B. bondoc Csiki et al., 2010

Balaurrodzaj teropoda z grupy Paraves żyjącego w późnej kredzie na terenie Europy. Został opisany w 2010 roku przez Zoltána Csikiego i współpracowników w oparciu o niekompletny szkielet należący do jednego osobnika, obejmujący kręgi tułowiowe, krzyżowe i ogonowe, znaczną część obręczy barkowej i miednicznej oraz kończyn (EME PV.313). Do rodzaju Balaur przypisano także lewą kość ramienną, paliczki lewej dłoni i kości lewego śródręcza, prawdopodobnie należące do jednego osobnika, o około 45% większego od holotypu. Skamieniałości te odkryto w datowanych na mastrycht osadach formacji Sedeş na terenie Basenu Haţeg (holotyp) i formacji Densuş-Ciula w okręgu Alba (okazy przypisywane) w Rumunii[1].

Balaur, zaliczony przez autorów jego opisu do rodziny dromeozaurów (Dromaeosauridae), zdecydowanie różni się od pozostałych przedstawicieli rodziny. Csiki i współpracownicy wyróżnili blisko dwadzieścia autapomorfii tego taksonu. Wszystkie kości szkieletu osiowego charakteryzują się żłobieniami na zewnętrznej powierzchni. Żłobienia te występują u wszystkich znanych okazów Balaur, co sugeruje, że nie są one efektem diagenezy lub młodego wieku zwierząt. Skostniałe płyty mostkowe są oddzielone, a łopatka i kość krucza – złączone, co jest cechą występującą również u welociraptora, mikroraptora i pneumatoraptora. Kości nadgarstka i trzy kości śródręcza są połączone w carpometacarpus, cechę znaną wcześniej wyłącznie u zaawansowanych alwarezaurów i Avialae oraz przypuszczalnie awimima. Najbardziej nietypową cechą kończyn tylnych jest powiększony pierwszy palec, wśród celurozaurów znany jedynie u terizinozauroidów i zaawansowanych Avialae. Drugi palec stopy był największy i – podobnie jak u innych deinonychozaurów – zakończony zakrzywionym szponem, lecz pierwszy palec niemal dorównywał mu wielkością, a zwierzę mogło go zginać podobnie jak palec drugi[1].

Według analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Csikiego i współpracowników Balaur jest najbliżej spokrewniony z azjatyckim welociraptorem, co potwierdza hipotezę o wędrówkach zwierząt z Europy do Azji. Innymi przedstawicielami Velociraptorinae w analizie są Deinonychus, Tsaagan i Saurornitholestes. Zdaniem autorów nietypowe cechy balaura są wynikiem jego odizolowania na wyspie – w przeciwieństwie do wielu innych zwierząt mieszkających na wyspach Balaur nie był jednak mały lub prymitywny[1]. Balaur osiągał rozmiary zbliżone do większości dromeozaurów[2].

Inny rezultat dała natomiast analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Godefroita i współpracowników (2013); według tej analizy Balaur był ptakiem (tj. przedstawicielem najmniejszego kladu obejmującego rodzaj Archaeopteryx i grupę Neornithes) siostrzanym do kladu obejmującego wszystkie pozostałe ptaki poza najbardziej bazalnymi rodzajami Archaeopteryx, Xiaotingia, Rahonavis i Shenzhouraptor[3]. Także z późniejszych analiz filogenetycznych przeprowadzonych przez Cau, Broughama i Naisha (2015) wynika przynależność Balaur do ptaków. Z analizy przeprowadzonej w oparciu o zmodyfikowaną macierz danych z analizy Brusatte'go i współpracowników (2014)[4] wynika, że Balaur jest taksonem siostrzanym do rodzaju Sapeornis, natomiast z analizy przeprowadzonej w oparciu o zmodyfikowaną macierz danych z analizy Lee i współpracowników (2014)[5] wynika, że Balaur był taksonem siostrzanym do kladu obejmującego wszystkie pozostałe ptaki poza najbardziej bazalnymi rodzajami Archaeopteryx, Xiaotingia, Rahonavis, Shenzhouraptor i Jixiangornis[6]. Autorzy zaznaczają jednak, że wymuszenie przynależności Balaur do Dromaeosauridae wymaga wydłużenia uzyskanego drzewa filogenetycznego jedynie o trzy stopnie (w wypadku analizy w oparciu o macierz danych z analizy Brusatte'go i współpracowników) lub o dziewięć stopni (w wypadku analizy w oparciu o macierz danych z analizy Lee i współpracowników)[6].

Nazwa rodzajowa Balaur jest archaicznym rumuńskim określeniem smoka, natomiast nazwa gatunkowa gatunku typowego, bondoc, oznacza „tęgi”[1].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d Zoltán Csiki, Mátyás Vremir, Stephen L. Brusatte, Mark A. Norell. An aberrant island-dwelling theropod dinosaur from the Late Cretaceous of Romania. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 107 (35), s. 15357–15361, 2010. DOI: 10.1073/pnas.1006970107. (ang.). 
  2. Hans-Dieter Sues. An unusual dinosaur from the Late Cretaceous of Romania and the island rule. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 107 (35), s. 15310–15311, 2010. DOI: 10.1073/pnas.1010366107. (ang.). 
  3. Pascal Godefroit, Andrea Cau, Hu Dong-Yu, François Escuillié, Wu Wenhao and Gareth Dyke. A Jurassic avialan dinosaur from China resolves the early phylogenetic history of birds. „Nature”. 498 (7454), s. 359–362, 2013. DOI: 10.1038/nature12168. (ang.). 
  4. Stephen L. Brusatte, Graeme T. Lloyd, Steve C. Wang i Mark A. Norell. Gradual assembly of avian body plan culminated in rapid rates of evolution across the dinosaur-bird transition. „Current Biology”. 24 (20), s. 2386–2392, 2014. DOI: 10.1016/j.cub.2014.08.034. (ang.). 
  5. Michael S. Y. Lee, Andrea Cau, Darren Naish i Gareth J. Dyke. Sustained miniaturization and anatomical innovation in the dinosaurian ancestors of birds. „Science”. 345 (6196), s. 562–566, 2014. DOI: 10.1126/science.1252243. (ang.). 
  6. a b Andrea Cau, Tom Brougham i Darren Naish. The phylogenetic affinities of the bizarre Late Cretaceous Romanian theropod Balaur bondoc (Dinosauria, Maniraptora): dromaeosaurid or flightless bird?. „PeerJ”. 3, s. e1032, 2015. DOI: 10.7717/peerj.1032. (ang.).