Przejdź do zawartości

Kraj Urianchajski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kraj Urianchajski
Урянхайский край
Protektorat Imperium Rosyjskiego
1914–1921
Flaga
Flaga
Państwo

 Imperium Rosyjskie

Republika

generał-gubernatorstwo irkuckie

Kraj

gubernia jenisejska

Siedziba

Biełocarsk

Data powstania

17 kwietnia 1914

Data likwidacji

14 sierpnia 1921

Zarządzający

Ojun Kombu-Dorżu ogły Sodunam-Bałczyr

Populacja (1914[1])
• liczba ludności


73 000[1]

Położenie na mapie
Położenie na mapie
Granica zaznaczona na niebiesko

Kraj Urianchajski (ros. Урянхайский край, potocznie Urianchaj) – protektorat Imperium Rosyjskiego, istniejący od 17 kwietnia 1914 do 14 sierpnia 1921 roku na terenach dzisiejszej Tuwy.

Administracja

[edytuj | edytuj kod]

Formalnie protektoratem zarządzał Ambyn-Nojon, lecz faktyczne sprawowanie władzy należało do rosyjskiego komisarza terytorium Urianchaju oraz urzędnika departamentu przesiedleń, który był odpowiedzialny za imigrację rosyjskich osadników[2].

Administracyjnie Kraj Urianchajski został podzielony na 7 kożuunów[3]:

W 1914 roku rozpoczęto budowę stolicy Urianchaju, która została ustanowiona w Biełocarsku[2][4].

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności w 1914 roku wynosiła 73 tys. osób[1]. W 1917 roku w Urianchaju żyło 12 tysięcy Rosjan[2][1].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Do 1912 roku obszar ten nazywał się Tannu Urianchaj i znajdował się pod panowaniem chińskiej dynastii Qing. Po rewolucji Xinhai Tuwa się odłączyła od Chin, jako część Mongolii, która wtedy zyskała niepodległość.

W latach 1912–1913 książęta tuwińscy kilkakrotnie apelowali do cara Mikołaja II Romanowa o przyjęcie Tuwy w skład Rosji jako protektoratu. 17 kwietnia 1914 roku Mikołaj II podpisał zgodę na ustanowienie Kraju Urianchajskiego, na mocy której protektorat stał się częścią guberni jenisejskiej[1], zaś rok później został uznany przez rząd chiński.

Po rewolucji lutowej i abdykacji Mikołaja II w 1917 roku Kraj Urianchajski uznał rząd Republiki Rosyjskiej i potwierdził swój status rosyjskiego protektoratu[5][6].

Po rewolucji październikowej na terenie Urianchaju utworzono władze radzieckie[7]. 18 czerwca 1918 roku na terytorium protektoratu odbył się wspólny kongres Rosjan i Tuwańczyków, na którym jednogłośnie przyjęto traktat o samostanowieniu Tuwy, w którym zostały zawarte prawa obywateli rosyjskich[8][9][6].

Od lipca 1918 do lipca 1919 roku większość obszaru Tuwy zajmowała biała armia adm. Aleksandra Kołczaka. Jesienią 1918 roku rozpoczęła się inwazja wojsk chińskich[9]. Chińczycy zajęli południowe i zachodnie regiony Tuwy[6]. Dodatkowo na teren protektoratu wkroczyły wojska mongolskie pod dowództwem Magsardżawy, która zajęła Biełocarsk[9]. W lipcu 1918 roku V kongres regionalny ogłosił poparcie dla tymczasowego rządu Syberyjskiego[7].

14 czerwca 1919 roku oddziały czerwonych partyzantów, pod dowództwem Aleksandra Krawczenki i Piotra Szczetinkina, wkroczyły na terytorium Urianchaju. Partyzanci odnieśli szereg zwycięstw nad armią Kołczaka i zdobyli Chem-Bełdyr. Po rozbiciu białych Armia Czerwona pokonała wojska chińskie.

Na początku 1921 roku ostatni żołnierze chińscy opuścili Tuwę. Latem tego samego roku, w związku z rewolucją komunistyczną w Mongolii, ostatnie oddziały mongolskie opuścił Tuwę[3]. 14 sierpnia 1921 roku Tuwińska Partia Ludowo-Rewolucyjna, wspierana przez Armię Czerwoną, ustanowiła Tuwińską Republikę Ludową[5][6][2][1].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f Terytorium Uryankhai // „Historical Encyclopedia of Siberia” (2009). [dostęp 2020-01-06].
  2. a b c d Megabook.ru. [dostęp 2020-01-06].
  3. a b whp057.narod.ru/twva.htm. 2011-09-28. [dostęp 2020-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  4. Tuva.asia. [dostęp 2020-01-06].
  5. a b RossTuva. hubert-herald.
  6. a b c d Tannu. worldstatesmen.
  7. a b Леонид Алексеевич Молчанов. Урянхайский край под протекторатом антибольшевистских властей Сибири (1918–1919 гг. ). „Новый исторический вестник”. 33 (3/2012), s. 84-92, 2012. (ros.). 
  8. tyvanet. [dostęp 2020-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-08)].
  9. a b c A.R. Shozut: Historiae diplomaticae relationes cum TNR s MNR.. [dostęp 2020-01-07].