Przejdź do zawartości

Landkreis Jaroslau

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Powiat Jaroslau
Landkreis Jaroslau
powiat
1939–1945
Państwo

 Generalne Gubernatorstwo

Dystrykt

krakowski

Siedziba

Jaroslau (Jarosław)

Powierzchnia

3133 km²

Populacja (1943)
• liczba ludności


326.240

• gęstość

104,1

Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin

34 (w tym 9 miast)

Liczba wsi

234

Położenie na mapie GG
Położenie na mapie

Powiat Jaroslau (niem. Landkreis Jaroslau, Kreishauptmannschaft Jaroslau, pol. powiat jarosławski) – jednostka administracyjna samorządu terytorialnego dystryktu krakowskiego w Generalnym Gubernatorstwie. Funkcjonował od 12 grudnia 1939 do stycznia 1945. Siedziba władz powiatu oraz starostwa znajdowała się w Jaroslau (Jarosławiu).

Powiat miał bardzo wydłużony kształt, ciągnąc się od Rozwadowa po Przemyśl na długości około 120 km. Jego wschodnia granica biegła wzdłuż Sanu[1].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Po wybuchu II wojny światowej obszary na zachód od Linii Mołotowa znalazły się pod okupacją niemiecką, w związku z czym rejon Jarosławia stał się obszarem przygranicznym z ZSRR.

12 grudnia 1939 Niemcy utworzyli Landkreis Jaroslau w dystrykcie krakowskim, obejmujący[1][2][3]:

13 lipca 1940 utworzono nowe miasto Deutsch-Przemysl[11][12], w skład którego weszły: niemiecka część Przemyśla – Zasanie; część gminy Kuńkowce (gromady Kuńkowce, Ostrów oraz południowa część gromady Ujkowice); część gminy Żurawica (gromady Buszkowice, Buszkowiczki i Żurawica oraz wschodnia część gromady Bolestraszyce[13]. Okrojone gminy Kuńkowce i Żurawica zniesiono; zachodnią część gminy Kuńkowce włączono do gminy Krzywcza a w miejsce gminy Żurawica utworzono gminę Wyszatyce. Nowe miasto Deutsch-Przemysl wyłączono z Landkreis Jaroslau, tworząc w nim starostwo miejskie[14].

1 października 1943 zmieniła się znacznie zachodnia granica Landkreis Jaroslau w związku z utworzeniem na jego obszarze gminy Górno (największej pod względem powierzchni jednostki w dystrykcie krakowskim) dla potrzeb administracji poligonu sił powietrznych Luftwaffe i jej zaplecza. Gminę Górno utworzono ze wschodniej części tzw. obszaru specjalnego Truppenübungsplatz Süd Dęba, jednego z największych wojskowych terenów szkoleniowych Wehrmachtu. W związku z tym, do Landkreis Jaroslau włączono z Landkreis Reichshof (powiatu rzeszowskiego)[15]:

W związku z powyższym wysiedlono całą gminę Stany, prawie całą gminę Jeżowe (pozostawiono tylko Jeżowe i Groble) oraz części gmin Nisko (Nowosielec) i Rudnik (Kończyce)[3].

Wraz z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941 tereny obwodu lwowskiego zostały zajęte przez wojska niemieckie, a Galicja Wschodnia weszła 1 sierpnia 1941 w skład Generalnego Gubernatorstwa (GG)[16]. Na mocy dekretu Adolfa Hitlera z 1 sierpnia 1941 prawie cały obszar Galicji Wschodniej utworzył nowy dystrykt o nazwie Dystrykt Galicja, jednak rejony laszkowski i sieniawski włączono do dystryktu krakowskiego, integrując je z Landkreis Jaroslau tamże. Ponadto do dystryktu krakowskiego włączono także obszar przedwojennego powiatu przemyskiego (rejony: birczański, chyrowski, dobromilski, medycki i przemyski), tworząc z nich Landkreis Przemysl. W związku z utworzeniem Landkreis Przemysl, dołączono do niego południowe pasmo Landkreis Jaroslau (położoną na północ od Sanu część przedwojennego powiatu przemyskiego wraz z miastem Deutsch-Przemysl, które 15 listopada 1941 zintegrowano ponownie z dotychczas radzieckim Przemyślem[17]).

Po zajęciu prawobrzeżnych terenów Landkreis Jaroslau przez Armię Czerwoną 23 lipca 1944, zostały one włączone ponownie do ZSRR (reaktywowano tam m.in. rejony sieniawski, laszkowski i przemyski), lecz już w październiku 1944, w wyniku wytyczenia granicy między ZSRR a Polską, powróciły one do Polski[18]. 1 stycznia 1945 Landkreis Jaroslau podzielony był na 34 gminy[2]. Lewobrzeżne tereny formalnie zostały "wyzwolone" przez Armię Czerwoną 18 stycznia 1945 w związku z rozwiązaniem dystryktu krakowskiego, kiedy to przywrócono przedwojenny podział na powiaty.

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]

Skład administracyjny Landkreis Jaroslau zmieniał się następująco na przestrzeni lat[1][2][3]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Gemeindekarte des Generalgouvernements für die besten polnischen Gebiete (1940).
  2. a b c Kreishauptmannschaft Jaroslau
  3. a b c Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.
  4. Jeydnie Kostków i Wielgosy z gromady Manasterz weszły w skład Landkreis Jaroslau.
  5. Bez gromad Koniaczów, Sobiecin, Surochów, Wietlin i Wysocko).
  6. Bez gromad Duńkowice, Grabowiec, Łazy, Michałówka i Nienowice).
  7. Bez gromad Dybków, Wylewa i Leżachów, które weszły w skład ZSRR (jedynie z Leżachów-Osada z gromady Leżachów wszedł w skład Landkreis Jaroslau
  8. Gromada Dobra weszła w skład ZSRR.
  9. Jedynie Przychojec, Siedlanka i Stare Miasto z gminy Kuryłówka weszły w skład Landkreis Jaroslau
  10. Nowa Wieś, Pławo, Racławice i Wolina
  11. Kreisfreie Stadt Deutsch Przemysl
  12. Rozporządzenie z dnia 27 czerwca 1940 r. (Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa, Nr. 1, str. 217)
  13. Z fragmentem przedwojennej gminy Popowice, stanowiącym niewielką część gromady Przekopana, położoną na północnym brzegu Sanu.
  14. Amtliches Gemeindeverzeichnis für das Großdeutsche Reich auf Grund der Volkszählung 1939
  15. Kreishauptmannschaft Reichshof
  16. Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa
  17. Rozporządzenie o utworzeniu gminy miejskiej Przemyśl, z dnia 1 listopada 1941 r. (Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa z dnia 30 listopada 1941 r., Krakau, Nr. 111, str. 658).
  18. 1944 рік в історії (history.org.ua)
  19. Gromady Bełwin i Łętownia wyłączono z gminy Krzywcza, włączając je do nowo utworzonej gminy Przemyśl

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG. 1943. Burgverlag Krakau.
  • Jan Różański - "Przemyśl w latach drugiej wojny światowej", w: "Tysiąc lat Przemyśla" tom II, PWN, Warszawa Kraków 1974