Przejdź do zawartości

Milon z Krotonu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Milon z Krotonu
Μίλων ο Κροτωνιάτης
Ilustracja
Milon z Krotonu, rzeźba francuska 1768 r.
Data i miejsce urodzenia

VI w. p.n.e.
Kroton

Data i miejsce śmierci

VI w. p.n.e.
Kroton

Zawód, zajęcie

Zapaśnik

Milon (gr. Μίλων) z Krotonu – największy w swoich czasach zapaśnik grecki, wspomniany m.in. w Dziejach Herodota, a także przez Pauzaniasza oraz Strabona. Zasłynął nie tylko dzięki zwycięstwom, lecz także z powodu bezsensownej i makabrycznej śmierci – rozszarpały go wilki, gdy jego ręce utkwiły w rozszczepionym drzewie.

Związki z pitagorejczykami

[edytuj | edytuj kod]

Strabon w Geografii stwierdza, że następujące dwa czynniki przynosiły sławę Krotonowi: liczni osiadli tam pitagorejczycy oraz niezwykłe dokonania Milona[1]. Wedle tegoż autora związki Milona z samym Pitagorasem, który przebywał w Krotonie opuściwszy Samos za tyranii Polikratesa, miały mieć charakter intymny.

Wojna z Sybarytami

[edytuj | edytuj kod]

Pod wpływem konfliktu zwolenników różnych form rządu z Sybaris emigrowała liczna opozycja polityczna, która znalazła schronienie w Krotonie. Podburzyli oni, przy udziale Pitagorasa, gospodarzy przeciw swym przeciwnikom. Z tego powodu w roku 510 p.n.e. miała miejsce wojna Krotończyków z mieszkańcami Sybaris, w której – wedle relacji Strabona[2] – Milon miał stanąć na czele stu tysięcy swych ziomków i poprowadzić ich do zwycięstwa przeciw trzykrotnie liczniejszemu wrogowi. Po pokonaniu przeciwników Krotończycy zrównali Sybaris z powierzchnią ziemi.

Niezwykłe czyny i sława

[edytuj | edytuj kod]

Wedle Pauzaniasza[3], Milon zwyciężył sześciokrotnie w igrzyskach olimpijskich oraz również sześciokrotnie w igrzyskach w Delfach. W Olimpii uległ za siódmym razem niejakiemu Timasiteosowi, swemu krajanowi.

Sześciokrotne zwycięstwo było w ówczesnych czasach dokonaniem bezprecedensowym, które uczyniło Milona słynnym w całej Helladzie a także poza jej granicami. Wedle Herodota sława zapaśnika dotarła nawet do Persji. Córkę Milona miał wziąć za żonę chroniący się przed gniewem Dariusza Demokedes, gdyż – jak podaje historyk – "imię zapaśnika Milona miało wielkie znaczenie u króla"[4]

Pauzaniasz w Wędrówkach po Helladzie[5] przytacza całą serię niezwykłych dowodów siły, jakie dawał Milon. Potrafił on rzekomo ścisnąć owoc granatu tak, iż nikt nie był mu go w stanie odebrać, zarazem jednak na tyle delikatnie, by go nie zmiażdżyć. Podobno był także w stanie tak napiąć żyły na skroniach, że lina, którą obwiązał głowę, pękała.

Pliniusz Starszy pisze w Historii naturalnej:

Gdy Milon, zapaśnik, raz przyjął pozycję, nie było osoby, która by mogła go z niej ruszyć. A gdy schwycił w dłoń jabłko, nikt nie mógł dokonać nawet tyle, by odgiąć jeden z jego palców[6]

Strabon dodaje[7] jeszcze historię o tym, jak podczas uczty pitagorejczyków zawalił się filar. Milon własnym ciałem podtrzymał spadający strop tak długo, aż wszyscy zgromadzeni nie opuścili sali i sam jeszcze dał radę się wyratować.

Pliniusz wyjaśnia niezwykłą siłę zapaśnika pewnym kamieniem z wyglądu podobnym do kryształu, nazywanym Alectoria, o wielkości fasoli, który Milon rzekomo zawsze miał przy sobie, co czyniło go niezwyciężonym w zawodach sportowych[8].

Śmierć

[edytuj | edytuj kod]
Étienne Maurice Falconet, Milon z Krotonu

Zwiedziony własną siłą, Milon popadł w pychę, co nie mogło spodobać się bogom. Wedle Pauzaniasza zaniósł nawet własny posąg do świątyni Zeusa.

Karą za to była bezsensowna i okrutna śmierć, którą w ten sposób utrwala relacja Pauzaniasza[9]. Otóż idąc kiedyś przez rodzinne okolice Milon ujrzał rozszczepiony i wysychający pień drzewa. Wstawiono weń rozpórki, by nie zacisnął się, lecz wysechł rozdwojony. Milon ślepo ufając swej sile włożył dłonie w rozszczepienie. Wtedy rozpórki wypadły, a zapaśnik został uwięziony. Bezbronnego Krotończyka rozszarpały wilki. Relację tę potwierdza także Strabon[10].

Tak też Milon stał się symbolem nie tylko siły fizycznej, lecz także pychy i głupoty, która obraca ją przeciw właścicielowi. Diodor Sycylijski pisze w tym kontekście:

Nie jest wielką rzeczą, posiadać siłę, jakiegokolwiek bądź rodzaju, lecz używać jej jak należy. Jakąż korzyść przyniosła bowiem niezwykła siła ciała Milonowi z Krotonu?[11]

Nawiązania kulturalne

[edytuj | edytuj kod]
Pierre Puguet, Milon z Krotonu

Pierwsze rzeźby przedstawiające Milona powstały już za jego życia. Pauzaniasz[12] wspomina o dziele niejakiego Dameasa, współziomka Krotonidy, który wykonał jego posąg. (Być może ten sam, który wiedziony pychą zapaśnik zaniósł potem do świątyni.)

W roku 1682 powstała słynna rzeźba Pierre'a Pugueta przedstawiająca śmierć atlety jako alegorię odbierającej siły starości.

W roku 1754 do tematu nawiązuje w ekspresyjnej formie Étienne-Maurice Falconet.

W roku 1795 obraz przedstawiający śmierć zapaśnika maluje w Charles Meynier, w interesujący sposób łącząc preromantyczną ekspresję z akademickim kanonem.

W literaturze Milon funkcjonuje jako uosobienie siły. W rozdziale XXIII pierwszej księgi Gargantui i Pantagruela Rabelaisa porównanie z siłą Milona pojawia się aż dwukrotnie, przy czym Gargantua jest silniejszy od mitycznego zapaśnika. W II rozdziale trzeciej księgi z kolei olbrzym bierze odwet za śmierć zapaśnika i biegnąc przez las obala kolejne drzewa.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Strabon, Geografia,(VI.1.12)
  2. Strabon, op. cit. VI.1.12
  3. Pauzaniasz, Wędrówki po Helladzie, VI.14.5
  4. III.137-138. W: Herodot: Dzieje. Warszawa: PWN, 1959, s. 263..
  5. Pauzaniasz, op. cit, VI.14.6-7
  6. Pliniusz Starszy, Historia Naturalna, VII.16.10.22
  7. Strabon, op.cit XVII.1.12
  8. Pliniusz Starszy, op.cit, XXXVII.54.3.53
  9. Pauzaniasz, op. cit, VI.14.8
  10. Strabon, op. cit, XVII.1.12
  11. Diodorus Sicilus, Library, IX.14.1.
  12. Pauzaniasz, op. cit, (VI.14.5)