Pęczyna
 Pęczyna błotna | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
pęczyna | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Helosciadium W.D.J. Koch Nova Acta Phys.-Med. Acad. Caes. | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
Pęczyna (Helosciadium W.D.J. Koch) – rodzaj roślin z rodziny selerowatych (baldaszkowatych). Obejmuje 5 gatunków[5][4]. Wszystkie występują w Europie z centrum zróżnicowania w jej południowo-zachodniej części, dwa gatunki rosną poza tym kontynentem także w północno-zachodniej Afryce[4]. Do polskiej flory należą trzy gatunki[6], spośród których pęczyna wodna H. inundatum jest uznawana za gatunek wymarły, pęczyna węzłobaldachowa H. nodiflorum znana jest z jednej lokalizacji, a pęczyna błotna H. repens znana jest z nielicznych stanowisk na Pomorzu Zachodnim i w Wielkopolsce[7]. Ze względu na włączanie tych roślin przez znaczną część XX wieku do rodzaju selery Apium w wielu publikacjach znane są pod nazwami synonimicznymi oznaczającymi te gatunki jako selery właśnie[7][6]. Badania molekularne, morfologiczne i chemiczne wykazały odrębność taksonomiczną tych roślin i obecnie zaliczane są one nie tylko do osobnego rodzaju, ale i plemienia w obrębie selerowatych[4][8]. Rośliny te związane są z siedliskami mokradłowymi, brzegami wód i wodami[9].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Rośliny płożące, podnoszące się lub prosto wzniesione, nagie[9][4], korzeniące się w węzłach[10]. Osiągają w większości niewielką wysokość, od kilku do ok. 20–40 cm, rzadko (tylko pęczyna węzłobaldachowa) do 80 cm[4].
- Liście
- Wszystkie podobne (homomorficzne) lub zróżnicowane (heteromorficzne). Pojedynczo lub podwójnie trójdzielne lub pierzaste. Listki lancetowate do jajowatych, piłkowane lub głębiej wcinane do klapowanych[10].
- Kwiaty
- Drobne, zebrane w niewielkie baldaszki, a te w baldachy złożone. Obecne są pokrywy lub przynajmniej pokrywki[4], zwykle lancetowate i biało obrzeżone, rzadziej listków podkwiatostanowych brak[10]. Płatki białe, zwykle całobrzegie, rzadziej wycięte. Ząbki kielicha drobne, niewyraźne[9]. Szyjki słupka krótkie i odgięte[10].
- Owoce
- Kuliste lub elipsoidalne rozłupnie[9], rozpadające się na rozłupki lub nie[10].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
Rodzaj w obrębie rodziny selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae klasyfikowany jest do podrodziny Apioideae, plemienia Oenantheae[11][8]. Rodzaj jest siostrzany w stosunku do rodzaju potocznik Berula, od którego różni się liczbą chromosomów (ma ich 2n = 22, a potocznik 2n = 20) oraz liczbą smug (vittae) na owocu (tylko 6 na każdej z rozłupek, podczas gdy u potocznika są one liczne)[4]. Między tymi rodzajami dochodzi do krzyżowania (× Beruladium A.C. Leslie)[10]. Do bardzo blisko spokrewnionych należą też rodzaje: marek Sium i Cryptotaenia[8].
W 1927 Hermann Wolff, a w 1968 Thomas G. Tutin spopularyzowali szerokie ujęcie rodzaju selery Apium, do którego włączyli rodzaj Helosciadium i Cyclospermum. W efekcie przez znaczną część XX wieku gatunki z rodzaju Helosciadium były w wielu publikacjach opisywane jako selery[7][6]. Badania molekularne, morfologiczne i chemiczne wykazały odrębność taksonomiczną tych roślin i w konsekwencji zaliczane są one nie tylko do osobnego rodzaju, ale i plemienia w obrębie selerowatych[4][8].
- Helosciadium bermejoi (L.Llorens) Popper & M.F. Watson
- Helosciadium crassipes Koch ex Rchb.
- Helosciadium inundatum (L.) Koch – pęczyna wodna, selery wodne
- Helosciadium nodiflorum (L.) Koch – pęczyna węzłobaldachowa, selery węzłobaldachowe
- Helosciadium repens (Jacq.) Koch. – pęczyna błotna, selery błotne
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-09-04] (ang.).
- ↑ a b Helosciadium. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2019-08-04].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m A.C. Ronse, A. Popper, J.C. Preston, M.F. Watson. Taxonomic revision of European Apium L. s.l.: Helosciadium W.D.J.Koch restored. „Plant Systematics and Evolution”. 287, 1–2, s. 1–17, 2010.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 430, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 34, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c Róża Kaźmierczakowa, Kazimierz Zarzycki, Zbigniew Mirek (red.): Polska czerwona księga roślin. Kraków: PAN Instytut Ochrony Przyrody, 2014, s. 358-362. ISBN 978-83-61191-72-8.
- ↑ a b c d Krzysztof Spalik, Stephen R. Downie, Mark F. Watson. Generic delimitations within the Sium alliance (Apiaceae tribe Oenantheae) inferred from cpDNA rps16‐5′trnK(UUU) and nrDNA ITS sequences. „Molecular Phylogenetics and Biogeographys”. 58, 3, s. 735-748, 2009.
- ↑ a b c d e Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Kraków: PAN, PWN, 1960, s. 57-59.
- ↑ a b c d e f K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. XV. Flowering Plants. Eudicots. Springer-Verlag, 2018, s. 137. ISBN 978-3-319-93604-8.
- ↑ Genera and generic subdivisions of Apiaceae Lindl.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-09-04].