Przejdź do zawartości

Prodromus Astronomiae

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Prodromus Astronomiae cum catalogo stellarum fixarum et Firmamentum Sobiescianum
Ilustracja
Rycina z gwiazdozbiorem Tarczy (Scutum Sobiescianum)
Autor

Jan Heweliusz

Tematyka

astronomia

Typ utworu

atlas nieba

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Gdańsk

Język

łacina

Data wydania

1690

Wydawca

Jan Zachariasz Stolle

Prodromus Astronomiae cum catalogo stellarum fixarum et Firmamentum Sobiescianumkatalog pozycji gwiazd oraz atlas map nieba wraz ze wstępem (Prodromus Astronomiae) autorstwa Jana Heweliusza z 1690. Ostatnie dzieło tego naukowca[1].

Karta tytułowa

Atlas (Firmamentum Sobiescianum, zawierający 80 kart, w tym 58 kart miedziorytów i 22 karty tekstu, 54 mapy gwiazdozbiorów[2]) i katalog (Catalogus stellarum fixarum) były zwieńczeniem około czterdziestoletnich badań, które gołym okiem prowadził Heweliusz. Astronom świadomie zrezygnował w tym przypadku z używania lunet. Mimo tego, dzięki znakomitemu wzrokowi i precyzji własnoręcznie skonstruowanych kątomierzy, stworzył dzieło, które współcześnie nie miało konkurencji. Księga należy do grupy pięciu najważniejszych atlasów nieba sporządzonych do początku XIX wieku. Z jedenastu zaproponowanych przez Heweliusza gwiazdozbiorów aż siedem zachowano w zbiorze 88 konstelacji zatwierdzonym przez Międzynarodową Unię Astronomiczną w 1930[1].

Pozycja została zadedykowana królowi Janowi III Sobieskiemu. Jego warstwa graficzna była niezwykle atrakcyjna. Z Heweliuszem współpracowali Andrzej Stech (rysownik) oraz Karol de la Haye (wykonawca sztychów)[1]. Szczególnie bogatym opracowaniem cieszy się mapa gwiazdozbioru nazwanego przez Heweliusza Scutum Sobiescianum (Tarczą Sobieskiego)[2].

Zbiór wydała w drukarni Jana Zachariasza Stolle w Gdańsku[2][3], już po śmierci autora (28 stycznia 1687[3]), jego żona i asystentka, Elżbieta (de domo Koopman) za środki wyasygnowane przez Jana III Sobieskiego, który nazywał Heweliusza Civis Orbis Poloniae (Obywatelem Świata Polskiego) i był jego mecenasem[1].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d Agnieszka Baszko, Księgi i Sztuka. Dziedzictwo po Edwardzie i Atanazym Raczyńskich. Wystawa towarzysząca otwarciu nowego gmachu Biblioteki Raczyńskich, Poznań: Biblioteka Raczyńskich, 2013, s. 42-43, ISBN 978-83-943233-0-1.
  2. a b c Zofia Pieniążek, Zagadnienia estetyki w konserwacji atlasu nieba J. Heweliusza "Firmamentum Sobiescianum sive Uranographia", w: Ochrona Zabytków, nr 27/4 (107)/1974, s. 285
  3. a b Karolina Targosz, FIRMAMENTUM SOBIESCIANUM NAJWSPANIALSZY BAROKOWY ATLAS NIEBA, w: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, nr 1/1987, s. 76