Przejdź do zawartości

Skały okruchowe

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Piaszczyste wydmy w Słowińskim PN
Mułowiec

Skały okruchowe, skały klastyczne – odmiana skał osadowych. W ich składzie dominuje materiał allogeniczny (detrytyczny).

Nagromadzenie materiału okruchowego (okruchów skalnych, ziarn) prowadzi do powstania skały okruchowej luźnej. Jeśli materiał ten w wyniku działania diagenezy i lityfikacji zostanie scementowany, to powstaje skała okruchowa zwięzła.

Własności skał okruchowych

[edytuj | edytuj kod]

Charakter spoiwa: Skała okruchowa zwięzła składa się z 2 składników: ziaren i spoiwa (lepiszcza). Ze względu na charakter spoiwa wyróżnia się:

  • spoiwo właściwe – strącone chemicznie w przestrzeniach międzyziarnowych,
  • spoiwo detrytyczne – mające charakter masy wypełniającej (matrix), która jest złożona z drobnoziarnistego materiału,
  • spoiwo chemiczno-detrytyczne – w chemicznym spoiwie znajduje się pewna ilość materiału detrytycznego, nazywanego matriks.

Struktura skał okruchowych oznacza rozmiary (frakcję) materiału okruchowego. Wyróżnia się następujące struktury skał okruchowych (klastycznych):

  • psefitowa, czyli żwirowa – ziarna powyżej 2 mm,
  • psamitowa, czyli piaskowa – ziarna od 2 do 0,05 mm,
  • aleurytowa, czyli mułowa – ziarna od 0,05 do 0,002 mm,
  • pelitowa, czyli iłowa – ziarna poniżej 0,002 mm.

Mówi się, że skała jest dobrze wyselekcjonowana pod względem frakcji, gdy składa się z okruchów lub ziaren jednej wielkości. Do skał zbudowanych z kilku frakcji należą m.in. gliny lodowcowe i tillity.

Stopień obtoczenia okruchów określa się zazwyczaj w skali czterostopniowej przez porównanie badanych ziaren i okruchów do ziaren wzorcowych. Stopnie obtoczenia:

  • okruchy kanciaste,
  • okruchy słabo obtoczone,
  • okruchy obtoczone,
  • okruchy dobrze obtoczone.

Powierzchnia skał może być: gładka, chropowata, matowa lub błyszcząca. Większe okruchy mogą być podziurawione przez skałotocze (małże).

Tekstura

  • w skale okruchowej jest to sposób rozmieszczenia i ułożenia składników
  • w skałach zwięzłych jest to wzajemny stosunek ilościowy składników okruchowych i spoiwa oraz stopień wypełnienia przez nie przestrzeni w skale.

Rozmieszczenie składników może być:

  • bezładne,
  • uporządkowane.

Przegląd skał okruchowych

[edytuj | edytuj kod]

Klasyfikacja skał osadowych opiera się na ich strukturze, w związku z tym wydziela się cztery kategorie tych skał odpowiadające kolejnym frakcjom: