Przejdź do zawartości

Szwarno

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Szwarno
Ilustracja
Rysunek Mieczysława Barwickiego z 1908 roku
książę chełmski
Okres

od 1264
do 1269

Poprzednik

Daniel Halicki

Następca

Lew Halicki

wielki książę litewski
Okres

od 1267
do 1269

Poprzednik

Wojsiełk

Następca

Trojden

książę halicki
Okres

od 1264
do 1269

Poprzednik

Daniel Halicki

Następca

Lew Halicki

Dane biograficzne
Dynastia

Rurykowicze

Data urodzenia

1230

Data śmierci

1269

Ojciec

Daniel Halicki

Matka

Anna Nowogrodzka, c. Mścisława Udałego

Żona

NN, c. Mendoga

Szwarno, Szwarn, Swarno, Szwarno Daniłowicz, Swarn, Swamir (ukr. Шварно, lit. Švarnas, Švarn, Svarnas, Švarno; ur. 1230, zm. 1269/1270) – książę halicki, chełmski (od 1264), wielki książę litewski (1264–1267 – wspólnie z Wojsiełkiem, 1267–1268/1269 – samodzielnie). Rusią Halicko-Wołyńską rządził ze swej stolicy i rezydencji w Chełmie.

Młodszy syn Daniela I Halickiego i Anny Mścisławówny Nowogródzkiej (zm. ok. 1252), wnuk Romana II Halickiego, prawnuk Mścisława II Izjasławicza, praprawnuk Izjasława II i Bolesława III Krzywoustego; brat Herakliusza, Lwa I, Romana i Mścisława oraz Perejesławy, Ustiny (Anastazji?) i Zofii. Na chrzcie otrzymał imię Jerzy[1] lub Jan (Iwan, Иоанн).

W 1255 poślubił córkę Mendoga i w tymże roku uczestniczył w wyprawie rusko-litewskiej na Lublin.

Późną wiosną 1262 Szwarno brał udział w najeździe wielkiego księcia litewskiego Mendoga na Mazowsze. Po zdobyciu Płocka, oddziały litewskie (a także ruskie oraz – według niektórych źródeł – jaćwieskie) obległy w Jazdowie władcę Mazowsza, Siemowita I, oraz jego syna. W wyniku zdrady napastnicy zdobyli Jazdów. W trakcie bitwy zginął Siemowit I, a jego syn, Konrad II, dostał się do niewoli. Według innej wersji pojmany Siemowit został osobiście zamordowany przez swojego szwagra – Szwarna. Ścigające napastników rycerstwo mazowieckie poniosło pod Długosiodłem (5 VIII 1262) klęskę w bitwie z połączonymi siłami Jaćwingów, Litwinów i Rusinów pod wodzą Mendoga i Szwarna.

Szwarno władał dzielnicą halicką, a po śmierci Daniela I (1264) otrzymał ziemię chełmską i bełską oraz sprawował nominalne zwierzchnictwo nad Rusią Halicko-Wołyńską podzieloną zgodnie z wolą zmarłego władcy na cztery księstwa. Faktycznie jednak największym autorytetem cieszył się książę włodzimierski, Wasylko Romanowicz, stryj Szwarna.

Szwarno prowadził politykę jednoczenia sił litewskich i ruskich przeciw polskim książętom. W 1264 wraz z Jaćwingami (lub Litwinami) dokonał najazdu na Małopolskę, jednak podczas wyprawy odwetowej Bolesław V Wstydliwy pokonał Jaćwingów i sprzymierzonych z nimi Rusinów pod Brańskiem. Klęska ta osłabiła nieugruntowaną jeszcze pozycję Szwarna na Rusi na rzecz Lwa I Daniłowicza popieranego przez Wasylka Romanowicza.

W 1266 Szwarno wspierany przez wojska Wasylka i litewskie dokonał najazdu na ziemię sandomierską. Oddziały najeźdźców zostały rozbite 19 VI 1266 r. przez Bolesława Wstydliwego pod Wrotami[2].

Podczas walk o tron wielkoksiążęcy po zamordowaniu Mendoga (1263) Szwarno wspomógł zbrojnie Wojsiełka, syna Mendoga. Sojusz szwagrów miał przez pewien czas postać współwładzy na Litwie, kiedy to Szwarno rządził Rusią Czarną. Następnie w 1267 r. Wojsiełk przekazał Szwarnowi władzę nad Litwą, a sam powrócił do stanu zakonnego. Tymczasem rywalizacja w rodzie Romanowiczów przerodziła się wkrótce w konflikt, którego ofiarą padł sam Wojsiełk. Zaproszony przez Lwa I Daniłowicza i Wasylka Romanowicza na zjazd ugodowy został przez Lwa zamordowany w 1267 r. Wówczas Szwarno jako prawy dziedzic upomniał się zbrojnie o władzę, ale został pokonany przez Trojdena i jego zwolenników.

Szwarno zmarł w Chełmie, gdzie też został pochowany w cerkwi katedralnej (obecnie bazylika mniejsza pw. Narodzenia NMP).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Według Hieronima Grali chrześcijańskim imieniem Szwarna było imię Jerzy. Zob. H. Grala, Chrzestne imię Szwarna Daniłowicza. Ze studiów nad dyplomatyką południoworuską XIII i XIV w., [w:] Słowiańszczyzna i dzieje powszechne. Studia ofiarowane Profesorowi Ludwikowi Bazylowowi w siedemdziesiątą rocznicę Jego urodzin, Warszawa 1985, s. 197–220.
  2. Bolesław V Wstydliwy.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Енциклопедія українознавствa. T. 10. Lwów, 2000, s. 3802. ISBN 5-7707-4048-5. (ukr.)