Terpentyna
| Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów | |||||
|---|---|---|---|---|---|
Na podstawie podanej karty charakterystyki
| |||||
| zwroty H | H226, H302+H312+H332, H304, H315, H317, H319, H411 | ||||
| zwroty P | P210, P273, P280, P301+P310, P303+P361+P353, P331 | ||||
| MSDS | dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2020-01-22] | ||||
Terpentyna, sylwestren (numer CAS: 8006-64-2, numer RTECS: YO8400000) – mieszanina terpenów (głównie α-pinenu, β-pinenu[1], a także karenu, kamfenu, dwupentenu, terpineolu, octanu bornylu i limonenu[2]) o charakterystycznym, intensywnym zapachu. Jest bezbarwną lub żółtą cieczą, łatwopalną i słabo rozpuszczalną w wodzie[1][2]. Zawiera do 1% związków nielotnych[2]. Rozpuszcza tłuszcze, parafiny, żywice i inne substancje organiczne.
Rodzaje
[edytuj | edytuj kod]W zależności od sposobu produkcji wyróżnia się[a]:
- Terpentyna balsamiczna. Otrzymuje się ją z żywicy pozyskanej z drzew iglastych, głównie sosny[2], przez destylację z parą wodną[1]. Pozostałością stałą po destylacji jest kalafonia.
- Terpentyna ekstrakcyjna. Żywicę do jej wytwarzania ekstrahuje się z drewna żywicznego, a następnie destyluje[2].
- Terpentyna ekstrakcyjna. W pierwszym etapie jej produkcji drewno żywiczne, głównie karpinę sosnową, poddaje się suchej destylacji, uzyskując terpentynę surową (smołową), którą następnie rektyfikuje się[2].
- Terpentyna siarczynowa – produkt uboczny produkcji celulozy metodą siarczynową[2].
W wyniku rektyfikacji terpentyny uzyskuje się olejek terpentynowy.
Właściwości fizykochemiczne
[edytuj | edytuj kod]- temperatura topnienia: −50 °C
- temperatura wrzenia: 153–170 °C[1][2][6]
- gęstość: ok. 0,86 g/cm³[2][6]
- temperatura zapłonu: 30–46 °C (mierzona w tyglu zamkniętym)[6]
- temperatura samozapłonu: 270 °C[6]
- rozpuszczalność w wodzie: 0,351 g/l[6]
- LD50: 5,8 g/kg (szczur, doustnie)[6]
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Terpentyna stosowana jest jako rozpuszczalnik farb i lakierów, laku, do wyrobu past do obuwia i podłóg, jako surowiec do syntez organicznych. W medycynie jako środek do nacierań wywołujący miejscowe przekrwienie (używany w leczeniu zapalenia opłucnej, odmrożeń, do uśmierzania nerwobólów).
W 2014 roku terpentyna została użyta jako lakier zapachowy dający woń sosny przy produkcji serii znaczków dla Poczty Polskiej przedstawiającej grzyby polskich lasów. W sumie nakład wyniósł 1,6 mln sztuk[7].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
- Terebenthen – terpentyniarnia w Hajnówce
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W handlu dostępna jest też tzw. terpentyna bezzapachowa/bezwonna, będąca rodzajem benzyny wytwarzanej z ropy naftowej. Jej głównymi składnikami są węglowodory o różnej budowie, zawierające 9–10 atomów węgla[3][4][5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d terpentyna, [w:] Jerzy Chodkowski (red.), Mały słownik chemiczny, wyd. V, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976, s. 528.
- ↑ a b c d e f g h i terpentyna, [w:] Encyklopedia techniki. Chemia, Władysław Gajewski (red.), Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1965, s. 709, OCLC 33835352.
- ↑ Terpentyna bezzapachowa [online], www.tintadlaplastykow.pl [dostęp 2024-08-13].
- ↑ Terpentyna bezwonna [online], Flügger [dostęp 2024-08-13].
- ↑ Terpentyna - która lepsza: balsamiczna czy bezzapachowa? [online], Świat Artysty pl [dostęp 2024-08-09].
- ↑ a b c d e f Terpentin olej (nr 24245) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2024-08-13]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Marek Jedziniak: Grzyby w polskich lasach. www.kzp.pl. [dostęp 2023-05-16]. (pol.).
