Przejdź do zawartości

XIII dynastia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

XIII dynastia – panująca w XVIII i 1 poł. XVII w. p.n.e. dynastia (faktycznie co najmniej pięć odrębnych „dynastii”) władców starożytnego Egiptu, rezydujących początkowo w Iczi-taui (dziś wioska Liszt na południe od Kairu), a następnie w Tebach. Rywalizowali oni z panującymi równolegle w Delcie władcami zaliczanymi do XIV dynastii, następnie zaś z najeźdźcami hyksoskimi (XV dynastia). Jej kontynuacją jest XVII dynastia tebańska. Listy królewskie wymieniają ponad 50 należących do niej królów, lecz kolejność i lata ich rządów stanowią nieprzerwany temat dyskusji specjalistów. Podstawą rekonstrukcji imion oraz kolejności władców są względnie nieźle zachowane fragmenty Kanonu Turyńskiego[1] (pozycje od 7.5 do 8.28). Istnieją jednak wśród badaczy rozbieżności dotyczące identyfikacji poszczególnych faraonów oraz sposobu zapełnienia ewentualnych luk w tym dokumencie. W starszej literaturze przedmiotu przyjęło się na przykład, iż pierwszym królem XIII dynastii jest Chutauire Ugaf[2][3]. Nowsze publikacje – idąc za rekonstrukcją tego fragmentu Kanonu Turyńskiego zaproponowaną przez Kima Ryholta – zamieniają tego władcę miejscami z królem Sechemre Chutaui Sebekhotep (I)[4][5]. Poniższa tabela bazuje na rekonstrukcji Kima Ryholta:

Drugi Okres Przejściowy – XIII dynastia
Władca Lata panowania p.n.e. (wg Kima Ryholta) Nomen Prenomen Żony Miejsce pochówku Uwagi
Sobekhotep I (Sebekhotep) 1803–1800 Amenemhat Sobekhotep Sechemre Chutaui ?
Amenemhat Senbef 1800–1796 Amenemhat Senbef Sechemkare ?
Nerikare 1796 ? Nerikare ? Kanon turyński wspomina o sześcioletnim bezkrólewiu po Amenemhacie Senbefie. Kim Ryholt skraca ten okres i umieszcza w nim Nerikare
Amenemhat V 1796–1793 Amenemhat Sechemkare ?
Ameni Kemau 1793–1791 Ameni Kemau ? Piramida w Dahszur Patrz niżej: Sehetepibre
Hornedżheriotef 1791–1788 Hornedżheriotef Hetepibre (Sehetepibre) ?
Jufeni 1788 ? Jufeni ?
Amenemhat VI 1788–1785 Amenemhat Sanchibre ?
Nebnun 1785–1783 Nebnun Semenkare ?
Sehetepibre 1783–1781 ? Sehetepibre ? Oddzielny władca według Kima Ryholta. Inni badacze sądzą, że Sehetepibte to prenomen Ameni Kemau
Suadżkare 1781 ? Suadżkare ?
Nedżemibre 1780 ? Nedżemibre ?
Sobekhotep II (Sebekhotep) 1780–1777 Sobekhotep Chaanchre ?
Renseneb 1777 Renseneb ? ?
Hor I 1777–1775 Hor Auibre Nubhotepi (?) Pochowany w grobie szybowym po północnej stronie piramidy Amenemhata III w Dahszur
Sechemre Chutaui 1775–1772 Panczeni (?) Sechemre Chutaui ?
Dżedcheperu 1772–1770 Neb...ure (?) ...ka re ? Oddzielny władca według Kima Ryholta. W starszych opracowaniach imię horusowe Dżedcheperu, imię nebti Dżedmesut oraz imię Złotego Horusa Bikaa przypisywane są Chendżerowi
Sebekai 1770–1769 Sebekai ? ? Faraon umieszczany najczęściej w XIII dynastii. Odkrycie grobu króla Seneb Kaj (zaliczanego do XVI dynastii lub dynastii z Abydos) sprawia, że bardzo prawdopodobna jest hipoteza, iż forma Sebekai jest tylko błędną pisownią tego imienia. Natomiast według Kima Ryholta mogło być nawet dwóch następujących po sobie faraonów: Seb oraz Kai, przodków Amenemhata VII syna Kai
Amenemhat VII 1769–1766 (Syn) Kai Amenemhat Sedżefakare ? Kai to przypuszczalnie imię ojca
Wegaf (Ugaf) 1766–1764 Ugaf Chutauire ?
Chendżer 1764–1759 Chendżer Userkare Seneb[henas?] Piramida w Sakkara
Imiramesza 1759–? Imiramesza Semenchkare Aya (Iy)? (jeśli nie była żoną Antefa IV) ?
Antef IV ?–? Antef Sehetepkare Aya (Iy)? (jeśli nie była żoną Imirameszy) ?
Seth I ?–1749 ...ibre Seth ? ?
Sobekhotep III (Sebekhotep) 1749–1742 Sobekhotep Sechemre Suadżtaui Senebhenas, Neni ?
Neferhotep I 1742–1731 Neferhotep Chaisechemre Senebsen Grób w Abydos
Sahathor 1733 Sahathor Menuadżre ? Efemeryczny koregent swojego brata Neferhotepa I
Sobekhotep IV (Sebekhotep) 1732–1720 Sobekhotep Chaineferre Tjan (Czin) Grób w Abydos Brat Neferhotepa I i Sahathora
Sobekhotep V (Sebekhotep) 1720–1717 Sobekhotep Merihotepre Nubchaes (?) (jeśli nie była żoną Sobekhotepa VI albo Jaiba) ?
Sobekhotep VI (Sebekhotep) 1717–1712 Sobekhotep Chaihotepre Nubchaes (?) (jeśli nie była żoną Sobekhotepa V albo Jaiba) ?
Jaib 1712–1701 Jaib Uahibre Nubchaes (?) (jeśli nie była żoną Sobekhotepa V albo VI) ?
Aj I (Eje I) 1701–1677 Aj Merineferre Inni (?) Piramida w Sakkara (?) Ostatni król, którego panowanie zaświadczone jest zarówno w Górnym, jak i w Dolnym Egipcie
Ini I 1677–1675 Ini Meriitepre ?
Sanchenre Suadżetu 1675–1672 Sanchenre Suadżetu ? ?
Ined (Neferhotep II) 1672–1669 Ined (Neferhotep) Merisechemre ? Zdaniem von Beckeratha Merisechemre Ined tożsamy jest z Merisechemre Neferhotepem
Hori (Hor II) 1669–1664 Hori Suadżkare ?
Sobekhotep VII (Sebekhotep) 1664–1662 Sobekhotep Merikaure ?

Poniżej przedstawiono listę prawdopodobnych władców, których przynależność do XIII, czy też XIV albo XVI dynastii jest problematyczna. Według Papirusu Turyńskiego, po XII dynastii nastąpił okres panowania niezliczonej ilości władców, a zmiany na tronie następowały po kilku latach, miesiącach, a nawet dniach[3].

Drugi Okres Przejściowy – XIII, XIV lub XVI dynastia
Władca Lata panowania p.n.e. Nomen Prenomen Miejsce pochówku Uwagi
Ibi II ? Ibi ? ?
Aakeni ? Aakeni ? ? Imię to, znaczące „Dzielny osioł”, zdaniem von Beckeratha jest celowym zniekształceniem przez kopistów imienia „Set jest dzielny”
Didumes ? [Didu(?)]mes Dżedneferre (Dżedhotepre) ? Jeden lub dwóch władców o tym imieniu. Utożsamiany jest z nim czasami wspomniany przez Manetona Tutimajos
Ibi III ? Ibi ...maatre ?
Hor III ? Hor ...ubenre ?
Se...kare ? ? Se...kare ?
Senebmiu ? Senebmiu Suahenre ?
Sechaenre ? ? Sechaenre ?
Mericheperre ? ? Mericheperre ?
Merikare ? ? Merikare ?
Senuseret IV (Sezostris IV) ? Senuseret Seneferibre ?
Montuemsaf ? Montuemsaf Dżedanchre ?
Neferhotep III ? Neferhotep (Ihernofret) Sechemre Sanchtaui ?
Mentuhotep V ? Mentuhotep Merianchre ?
Usermontu ? Usermontu ? ?
Sobekhotep VIII (Sebekhotep) ? Sobekhotep Sechemre Seusertaui ?
Ini II ? Ini Meriszepsesre ?
Mentuhotep VI ? Mentuhotep Suadżre ?
Senaib ? Senaib Menchaure ?
Sobekhotep IX (Sebekhotep) ? Sobekhotep Maare ?
Upuautemsaf ? Upuautemsaf Sechemre Neferchau ?
Meritaui ? ? ? ? Znamy wyłącznie imię horusowe tego faraona: Hor Meritaui
Chuiiker ? Chuiiker ? ?
Seanchptah ? Seanchptah Sechekaenre ?
Sakare ? Sa(?)kare ? ?

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. pharaoh.se: The Royal Canon of Turin. [dostęp 2019-09-01].
  2. Bogusław Kwiatkowski: Poczet faraonów. Warszawa: Iskry, 2002, s. 278–285, 977. ISBN 83-207-1677-2.
  3. a b Dariusz Sitek: Starożytny Egipt. Historia i chronologia. [dostęp 2019-09-01].
  4. Nicolas Grimal: Dzieje Starożytnego Egiptu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2004, s. 399–400. ISBN 83-06-02917-8.
  5. pharaoh.se: The Thirteenth Dynasty. [dostęp 2019-09-01].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Nicolas Grimal: Dzieje Starożytnego Egiptu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2004. ISBN 83-06-02917-8.
  • Bogusław Kwiatkowski: Poczet faraonów. Warszawa: Iskry, 2002. ISBN 83-207-1677-2.