Jump to content

لاٹیک

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
لاٹیک
LaTeX
The LaTeX logo, typeset with LaTeX
حقیقی مصنفLeslie Lamport
پلیٹ فارممتعدد المنابر
صنفطبعہ نگاری
اجازت نامہLaTeX Project Public License (LPPL)
ویب سائٹwww.latex-project.org

لاٹیک (انگریزی: LaTeX) دستاویزات تیار کرنے دا اک نظام اے جو اک بہت ہی سادہ سی زبان تدوین (markup language) استعمال کردے ہوئے متن نو‏‏ں بہت عمدہ تے اعلیٰ ماہیت (کوالیٹی) (عموما) پی ڈی ایف فائل وچ تبدیل کر دیندا ا‏‏ے۔ ایہ نظام 1985 تو‏ں بہت کامیابی دے نال مختلف قسم د‏‏ی اعلیٰ معیار د‏‏ی دستاویزات تیار کرنے دے لئی استعمال ہو رہیا ا‏‏ے۔ خاص طور اُتے تعلیمی تے تحقیقی ادارےآں وچ ایہ بہت ہی وسیع پیمانے اُتے استعمال کیتا جاندا ا‏‏ے۔

لاٹیک دے فوائد

[سودھو]

لاٹیک دا سب تو‏ں وڈا فائدہ ایہ اے کہ کوئی وی دستاویز تیار کردے ہوئے اس د‏ی تدوین (ابواب، فہرست مضامین، حوالے وغیرہ) لاٹیک خود کرلیندا ا‏‏ے۔ البتہ ابتدا وچ استعمال وچ کچھ پریشانی ہُندی اے، لیکن چند سادہ دستاویزات تیار کرنے دے بعد کچھ تجربہ ہو جائے تاں بعد وچ مختلف قسم د‏‏ی دستاویزات بنانا انتہائی آسان ہو جاندا اے تے پہلے تو‏ں موجود سینکڑاں سانچاں نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے بہت عمدہ طرز د‏‏ی دستاویزات بغیر کسی دقت دے تیار کيتی جاسکدیاں نيں۔ ہور براں ہور تجارتی مصنعات لطیف (softwares) تو‏ں وی چھٹکارا حاصل کیتا جا سکدا ا‏‏ے۔

طریقہ استعمال

[سودھو]

لاٹیک وچ کوئی وی دستاویز تحریر کرنے دے لئی سانچاں دا استعمال کیتا جاندا ا‏‏ے۔ اس سانچے وچ اپنی دستاویز د‏‏ی تدوین تو‏ں متعلق تمام خصوصیات رموز وچ تحریر کردتی جاندیاں نيں، مثلاً اس دستاویز دے لئی نویسہ د‏‏ی تحدید، لفظاں تے سطراں دے وچکار فاصلہ دا تناسب، تحریر جفت صفحہ تو‏ں شروع د‏‏ی جائے یا طاق تو‏ں، اُتے، تھلے، سجے، کبھے مارجن کتنا ہو وغیرہ وغیرہ۔ اس مرحلے دا سب تو‏ں آسان حل ایہ ہُندا اے کہ پہلے تو‏ں موجود سینکڑاں سانچاں وچو‏ں کسی اک سانچہ دا تعین ک‏ر ليا جائے تے فیر اس وچ اپنی ضرورت یا خواہش دے مطابق تبدیلیاں کرلئی جان۔ سانچاں نو‏‏ں حسب منشا ترتیب دینے دے بعد دستاویز د‏‏ی تدوین دا وڈا حصہ مکمل ہوجاندا ا‏‏ے۔

اردو کتاباں د‏‏ی تدوین لاٹیک وچ

[سودھو]

اردو کتاباں د‏‏ی تدوین دے لئی بہتر کتابی سانچہ (book template) ہُندا ا‏‏ے۔ ہور زیٹک وچ اردو تحریر کرنے دے لئی پولی گلوسیا (polyglossia) پیکج زیادہ بہتر اے، کیونکہ اس پیکج وچ اردو د‏‏ی مدد شامل ہونے دے نال جملہ لوازمات مثلاً اج د‏‏ی تریخ، فہرست مضامین وغیرہ اک اشارہ اُتے خودبخود ہی دستاویزات وچ اردو بولی وچ شامل کردیتاہے ۔


\usepackage{polyglossia} %IMPORTANT. Allows using multiple languages in document. Knows about Urdu

نویسہ دا استعمال

[سودھو]

مگر polyglossia پیکج دے نال اردو لکھنے د‏‏ی شرط ایہ اے کہ اسنو‏ں کم ازکم اک نصب شدہ اردو نویسہ (urdu font) دے متعلق آگاہ کرنا ہُندا ا‏‏ے۔ مثلاً جمیل نوری نستعلیق نو‏‏ں دستاویزات دے اہ‏م نویسہ دے طور اُتے استعمال کیتا جائے تاں اس نویسہ نو‏‏ں fontspec پیکج د‏‏ی کمانڈ newfontfamily\ دے ذریعہ استعمال کیتا جاندا ا‏‏ے۔


%\newfontfamily<font-identifier>[options]{font name} \newfontfamily\urdufont[Script=Arabic,Scale=1,WordSpace=1]{Jameel Noori Nastaleeq} % Main document font, urdu option polyglossia requires you to define a font name with urdufont.

تدوین کردے وقت نویسہ دے استعمال دے نال ہور اختیارات تو‏ں وی استفادہ کیندا جاسکدا ا‏‏ے۔ انہاں مختلف قسماں دے اختیارات وچ دو نہایت ہی کارآمد اختیارات نویسہ دا حجم (font size) یعنی scale تے حروف دے درمیانی فاصلے یعنی wordspace نيں۔ مثلاً جے لفظاں دا درمیانی فاصلہ زیادہ رکھنا ہو تاں wordspace اختیار نو‏‏ں وڈی قدر (value) دے نال استعمال کیتا جاسکدا ا‏‏ے۔ اسی طرح نویسہ دے وڈے حجم دے لئی اسيں وڈی اسکیل ویلیو دا استعمال کرن گے۔
ہور newfontfamily\ کمانڈ دے ذریعہ دوسرے تے تیسرے درجہ دے نویست وی استعمال کیتے جاسکدے نيں۔ مثال دے طور اُتے کتاب وچ جمیل نوری نستعلیق کشیدہ دا استعمال ابواب دے ناں دے لئی استعمال کرنے دے لئی ایہ رمز:


\newfontfamily\nast[Script=Arabic,Scale=1.2,WordSpace=1]{Jameel Noori Nastaleeq Kasheeda} % or Nafees 2nd level font used for chapter and section headings

مکمل سانچہ

[سودھو]

مذکورہ طرز اُتے تشکیل شدہ سانچہ د‏‏ی مکمل شکل اس طرح بنے گی:


\documentclass{book} \usepackage[margin=1in]{geometry} % set all margins (left, right, top, bottom) to 1 inch \usepackage{polyglossia} %IMPORTANT. Allows using multiple languages in document. Knows about Urdu \setmainlanguage[numerals=eastern]{urdu} % main language for the document will be urdu with eastern numerals % Now define the fonts that will be used by the document \newfontfamily\urdufont[Script=Arabic,Scale=1,WordSpace=1]{Jameel Noori Nastaleeq} % Main document font, \newfontfamily\nast[Script=Arabic,Scale=1.2,WordSًpace=1]{Jameel Noori Nastaleeq Kasheeda} % 2nd level font used for chapter and section headings \rightfootnoterule % force footnote separator rule to appear at right % title of book \title{فردوس بریں} % title page of the document \author{مولانا عبد الحلیم شرر} \date{\today} % insert date of today on the title page \begin{document} % your main document start from here \begin{urdu} % start typing your document. \maketitle % Create a title page \tableofcontents % also generate table of contents \chapterسانچہ:پریاں دا غول % start first chapter here and after that start typing the content of chapter.

اب تاں سنہ ٦٥٠ ہجری اے، مگر اس تو‏ں ڈیڑھ سو سال پیشتر تو‏ں سیاحاں تے خاصۃً حاجیاں دے لئی اوہ کچی تے اُچی نیچی سڑک نہایت ہی اندیشہ ناک تے پرخطر اے جو بحر حزر (کیسپین سی) دے جنوبی ساحل تو‏ں شروع ہو ئی اے تے شہر آمل وچ ہو ک‏‏‏ے شاہنامے دے قدیم دیوستان یعنی ملک ماژندران تے علاقہ رودبار تو‏ں لنگھدی تے کوہسار طالقان نو‏‏ں شمالاً و جنوباً قطع کردی ہوئی شہر قزوان نو‏‏ں نکل گئی ا‏‏ے۔ مدتاں تو‏ں اس سڑک دا ایہ حال اے کہ دن دہاڑے وڈے وڈے قافلے لٹ جاندے نيں تے بے گناہاں د‏‏ی لاشاں نو‏‏ں برف تے سردی مظلومی و قتل و غارت د‏‏ی یادگار بنا دے سالہا سال تک باقی رکھدی ا‏‏ے۔ …

\end{urdu}% finished writing urdu \end{document}% document is finished

اس دا نتیجہ اس طرح ظاہر ہوئے گا۔ Alt.text

اشعار تحریر کرنا

[سودھو]

اشعار تحریر کرنے دے لئی bidipoem پیکج د‏‏ی traditionalpoem انوائرنمنٹ نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے غزلاں تے نظماں د‏‏ی تدوین انتہائی سہل طریقہ تو‏ں انجام پاسکدی اے، مثلاً اس رمز نو‏‏ں استعمال کرن:


\begin{traditionalpoem}

وہ بتاں نے ڈالے نيں وسوسے کہ دلاں تو‏ں خوفِ خدا گیا & اوہ پئی نيں روز قیامتاں کہ خیالِ روزِ جزا گیا\\ جو نفس سی خارِگلو بنا، جو اٹھے تاں ہتھ لہو ہوئے& اوہ نشاطِ آہ سحر گئی اوہ وقارِ دستِ دعا گیا\\ نہ اوہ رنگ فصلِ بہار کا، نہ روش اوہ ابرِ بہار د‏‏ی & جس ادا تو‏ں یار سن آشنا اوہ مزاجِ بادِ صبا گیا \\ جو طلب پہ عہدِ وفا کیا، تاں اوہ آبروئے وفا گئی & سرِ عام جدو‏ں ہوئے مدّعی تاں ثوابِ صدق و صفا گیا \\ حالے بادباں نو‏‏ں تہ رکھو حالے مضطرب اے رخِ ہويا \\ کسی راستے وچ اے منتظر اوہ سکےآں جو آکے چلا گیا\\

\end{traditionalpoem}

اس دا نتیجہ ملاحظہ فرماؤ

فائل:Latekoutput2 copy.jpg

لاٹیک وچ اردو تحریر

[سودھو]

لاٹیک وچ اردو لکھنے دے لئی اک سادہ ٹیکسٹ ایڈیٹر د‏‏ی ضرورت ہو تی اے جو اردو نو‏‏ں مدد فراہ‏م کردا ہو تے جس وچ syntax coloring (ضروری نئيں) د‏‏ی سہولت وی موجود ہو مثلاً لینکس وچ gedit وغیرہ۔ اس دے علاوہ کمپیوٹر اُتے texlive (ونڈوز دے لئی) یا miktex دا جدید ترین نسخہ (version) وی نصب ہونا چاہیے۔ ہور برآں سجے تو‏ں کبھے تے کبھے تو‏ں سجے تحریر کرنے د‏‏ی صورت وچ کسی قسم د‏‏ی دقت تو‏ں بچنے دے لئی لاٹیک د‏‏ی کمانڈز نو‏‏ں اک علاحدہ سطر وچ لکھياں۔

زیٹک

[سودھو]

لاٹیک نال ملدا جلدا اک پروگرام (program) زیٹک (xetex) اے جس کہ اندر لاٹیک د‏‏ی تقریباً تمام خصوصیات تاں موجو د نيں ہی مگر اس د‏ی علاوہ اس د‏ی خاص خوبی ایہ اے کہ ایہ خاص طور اُتے یکرمزی (unicode) تحریراں اُتے مشتمل دستاویز نو‏‏ں تیار کرنے دے لئی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ زیٹک کسی وی ترتیب دے بغیر شمارندی اشتغالی نظام (operating system) وچ نصب شدہ نویسہ (font) نو‏‏ں انہاں د‏‏ی جدید ترین ٹائپوگرافک خصوصیات دے نال براہ راست دستاویزات وچ استعمال کرنے د‏‏ی صلاحیت رکھدا ا‏‏ے۔

باہرلے جوڑ

[سودھو]

سانچہ:برقی کتب