İçeriğe atla

Kara Sakal

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Edward Teach
tah. 1680 – 22 Kasım 1718
Blackbeard (c. 1736 kabartma)
Doğum yeriBristol, İngiltere
Ölüm yeriOcracoke, Province of North Carolina
Hizmet yılları1680–1718
Komuta ettiğiQueen Anne's Revenge, Adventure

Edward Teach ya da Edward Thatch (c. 1680 – 22 Kasım 1718), Blackbeard (Karasakal) ismiyle bilinir. 18. yüzyılın başları boyunca West Indies ve doğu sahillerindeki Amerikan kolonileri civarında faaliyet gösteren İngiliz korsan olarak ün salmıştır.

Teach, büyük ihtimalle Bristol'da doğdu. Gençlik yılları hakkında bilinen çok az şey vardır; fakat 1716'da, New Providence'in karayipler adasında çalışan Benjamin Hornigold'un tayfasına katılmıştır. Kısa sürede kendi gemisi Queen Anne's Revenge'i kazanmıştır. 1717 ile 1718 arasında korkulan bir korsan olmuştur. Soyadı, kalın siyah bıyığı ve korkunç görünüşünden türemiştir. Diğer bir rivayete göre sakalının altında belirlenemeyen bir şey yakıp (bunun şimdilerde kullanılan bir çeşit yasaklı madde olduğunu savunanlar var) düşmanlarını korkuturmuş.

Hornigold'ın çetesinin bir parçası olduktan sonra, Teach korsanlar birliğine girdi ve Charleston, South Carolina limanını askerleriyle ablukaya aldı. Gemisini karaya çektikten sonra yaşayanlardan başarı ile fidye aldı. Teach kraliyet tarafından bahşedilen affı kabul etti ama hemen denize geri döndü. Bu olay Virginia valisi Alexander Spotswood'un dikkatini çekti. Spotswood askerlerinden bir ekip ayarladı ve denizcileri korsanı bulup ele geçirmeleri için görevlendirdi. Bu ekip 22 Kasım 1718'de görevini başardı. Savaş devam ederken Teach, üsteğmen Robert Maynard'ın yönettiği küçük bir denizci gücü tarafından öldürüldü.

Ünlü film serisi; Karayip Korsanlarının, 2011 yapımı Karayip Korsanları: Gizemli Denizlerde filminde kötü karakter olarak yer almış, 1718'deki çatışmada ölmediği gösterilmiştir. Bu filmde Ian McShane tarafından canlandırılmıştır. Peter Pan romanında da Kaptan Hook'un daha önce onun marinel başılığını yaptığı anlatılmaktadır. Ayrıca Peter Pan'ın geçmişini anlatan Pan filminde de kötü adam olarak yer almış ve Varolmayan Ülke'yi ele geçirip, peri tozunun gücünü ele geçirip, ölümsüz olmaya çalışmıştır. Bu filmde onu ünlü oyuncu Hugh Jackman canlandırmıştır. 2011-2018 arasında yayınlanan, peri masalı karakterlerini konu alan Bir Varmış,Bir Yokmuş (Once Upon A Time) adlı dizide o da yer almış ve aktör Charles Mesure tarafından canlandırılmıştır. Define Adası'nın öncülü olan ,1710'larda geçen, TV dizisi Black Sails'in üçüncü sezonundan itibaren ana karakterlerden biri olarak yer almıştır. Burada da aktör Ray Stevenson tarafından canlandırılmaktadır.

Erken yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kara Sakal'ın erken yaşamı hakkında pek az şey bilinmektedir. Yaygın olarak, ölümü sırasında 35-40 yaşları arasında olduğu ve bu sebeple yaklaşık olarak 1680 yılında doğduğu kabul edilir.[1][2] Çağdaş kayıtlarda adı genellikle Kara Sakal, Edward Thatch veya Edward Teach olarak geçer. Sonuncusu, o dönemde Kuzey Amerika'nın tek gazetesi olan Boston News-Letter'da kullanıldığı için en yaygın olanıdır, ancak korsanla gerçekten tanışmış kişiler tarafından yazılan birincil kaynaklar onun adını genellikle "Thatch" veya türevleri olarak belirtir. Soyadının birkaç farklı yazılışı mevcuttur: Thatch, Thach, Thache, Thack, Tack, Thatche ve Theach. Bir kaynak soyadının Drummond olduğunu iddia eder, ancak bunu destekleyecek herhangi bir belge olmaması sebebiyle bu iddia pek olası görünmemektedir. Korsanlar, aile adını lekelememek için korsanlık yaparken genellikle sahte soyadlar kullanırlardı, bu da Teach'in gerçek adının asla bilinemeyeceği anlamına gelmektedir.[3][4]

17. yüzyılda Britanya'nın Amerikan kolonilerinin yükselişi ve 18. yüzyılda Atlantik köle ticaretinin hızla genişlemesi, Bristol'ü uluslararası açıdan önemli bir deniz limanı haline getirdi ve Teach büyük olasılıkla o dönemde İngiltere'nin ikinci büyük şehri olan Bristol'de büyüdü. Neredeyse kesin ihtimalle okuma yazma biliyordu. Zira tüccarlarla iletişim kurmaktaydı ve öldüğünde, üzerinde Carolina Eyaleti Baş Yargıcı ve Sekreteri Tobias Knight tarafından kendisine hitaben yazılmış bir mektup bulundu. Yazar Robert Lee, bu bilgilerden yola çıkarak Teach'in saygın ve varlıklı bir ailede doğmuş olabileceğini öne sürdü.[5] 17. yüzyılın son yıllarında, bir ticaret gemisiyle (muhtemelen bir köle gemisi) Karayipler'e gelmiş olabilir. 18. yüzyıl yazarı Charles Johnson, Teach'in bir süre Jamaika'dan, İspanyol Veraset Savaşı sırasında özel ticaret gemilerinde denizci olarak faaliyet gösterdiğini ve "olağanüstü cesareti ve kişisel kahramanlığıyla sık sık öne çıktığını" iddia etti.[6] Teach'in savaşa ne zaman katıldığı, tıpkı korsan olmadan önceki hayatının çoğunluğu gibi, bilinmemektedir.[7]

Korsanlık hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

New Providence

[değiştir | kaynağı değiştir]
Edward Teach (Karasakal), Walking the plank, "Pirates of the Spanish" serisinden (N19), sigara kartı, Allen & Ginter

Batı Hint Adaları, sömürgecilik, ticaret ve korsanlık geçmişiyle 17. ve 18. yüzyıllarda birçok denizcilik olayına sahne olmuştur. Yasal-özel korsanlığın ardından normal korsan olarak faaliyet gösteren Henry Jennings ve takipçileri, 18. yüzyılın başlarında, operasyonları için Florida Boğazı ve buranın yoğun deniz yollarına yakınlığı sebebiyle ıssız olan, Bahamalar'daki New Providence adasını üs olarak kullanmaya karar verdiler. New Providence'ın limanı yüzlerce gemiyi rahatlıkla barındırabilecek kapasitedeydi ancak Kraliyet Donanması'nın daha büyük gemileri için fazla sığ bir limandı. Yazar George Woodbury, New Providence'ı "Evsiz bir şehir olarak New Providence, kelimenin tam anlamıyla yüzen bir nüfus için geçici bir konaklama ve dinlenme yeriydi" olarak tanımlar ve "Tek kalıcı sakinler korsanların kamp takipçileri, tüccarlar ve onlara takılanlardı. Bunun dışında herkes geçiciydi." diye ekler.[8] Korsanlar için New Providence, kendileri için yasadan uzak bir sığınak görevi görmekteydi.[9]

Teach, adanın sunduğu bu avantajlardan yararlanmaya gelenlerden biriydi. Muhtemelen Utrecht Antlaşması'nın imzalanmasının hemen ardından Jamaika'dan oraya taşındı ve bir zamanlar savaşa katılmış olan çoğu özel korsan gibi, o da normal korsanlığa dâhil oldu. Olasılıkla 1716 civarında, New Providence'ın güvenli sularından faaliyet gösteren ünlü İngiliz korsan Kaptan Benjamin Hornigold'un mürettebatına katıldı. 1716'da Hornigold, Teach'i bir ödül olarak aldığı bir şalopa (yelkensiz küçük gemi) komutasına yerleştirdi.[10] 1717'nin başlarında, Hornigold ve Teach, her biri bir şalopanın komutasını alarak anakaraya doğru yola çıktılar. Havana'dan çıkmış olan 120 varil un taşıyan bir gemiyi ele geçirdiler ve kısa süre sonra Bermuda'dan çıkan bir şalopadan 100 varil şarap aldılar. Birkaç gün sonra, Madeira'dan Güney Karolina, Charles Town'a yelken açan bir gemiyi durdurdular. Bu sırada, Teach ve serdümen William Howard, mürettebatlarını kontrol etmekte zorlanmış olabilir. Muhtemelen bu zamana kadar Madeira şarabına düşkünlük geliştirmişlerdi. Nitekim 29 Eylül'de, Cape Charles yakınlarında, Virginia'dan gelmekte olan Betty'den yalnızca Madeira yükünü aldılar ve gemiyi geri kalan yükle birlikte batırdılar.[11]

Hornigold ile çıktığı bu yolculuk sırasında, Teach'in korsan olarak kaydedildiği bilinen en eski rapor oluşturuldu. Kuzey Karolina'daki bir anti-korsan devriyesinde görev yapan Kaptan Mathew Munthe tarafından yapılan bir raporda "Thatch" 6 top ve yaklaşık 70 adamdan oluşan bir şalopa komuta ederken tanımlanmıştır.[12] Eylül ayında, Teach ve Hornigold, o yılın başlarında korsanlığa başlayan zengin bir ailenin mülk sahibi ve askeri subayı olan Stede Bonnet (y. 1688–1718) ile karşılaştılar. Bonnet, korsanlar için bir sığınak olarak bilinen "Korsanlar Cumhuriyeti"ne yelken açtığı sırada karşılaştığı bir İspanyol savaş gemisiyle girdiği mücadele sebebiyle ağır bir biçimde yaralanmıştı. Yaraları nedeniyle mürettebatını yönetemeyecek durumda olması sebebiyle gemisinin komutasını geçici olarak Thatch'a devretti. Daha sonra, Aralık 1717'de ayrılmadan önce, Kara Sakal ve Bonnet, Doğu Kıyısı boyunca ticaret gemilerini yağmaladı ve ele geçirdiler.[13] Bonnet, Protestant Caesar'ı ele geçirmekte başarısız olunca yaklaşık 70 kişilik mürettebatı onu terk ederek Kara Sakal'ın gemisi Queen Anne's Revenge'e katıldı, böylece korsan filosu artık üç gemiden oluşuyordu: Teach'in komuta ettiği Revenge, Teach'in eski şalopası ve Hornigold'un gemisi Ranger. Bonnet, Kara Sakal'ın gemisinde bir misafir olarak kaldı ve 1718 yazında, Kuzey Carolina valisi Charles Eden tarafından affedilene ve İspanyol gemilerine karşı özel korsanlık yapma izni alana kadar olan süre boyunca bir mürettebata komuta etmedi. Bonnet, korsanlığa geri dönmeye meyilliydi ancak affını kaybetmek istemediğinden "Kaptan Thomas" takma adını benimsedi ve gemisinin adını Royal James olarak değiştirdi. Temmuz ayında ise korsanlığa geri döndü.[14][15] Ekim ayına gelindiğinde, başka bir gemi ele geçirilmiş ve küçük filoya katılmıştı.[16] 22 Ekim 1717'de Philadelphia'dan Robert ve Dublin'den Good Intent adlı şalopalar durduruldu ve kargo ambarları boşaltıldı.[17]

Eski bir İngiliz özel korsanı olan Hornigold, yalnızca eski düşmanlarına saldırdı. Ancak mürettebatı için değerli kargolarla dolu İngiliz gemilerinin pek zarar görmüş olmadığını izlemek onlar için dayanılmaz hale geldi ve 1717'nin sonlarına doğru görevden alındı. Teach'in bu kararda bir rolü olup olmadığı bilinmemektedir,[18] ancak bundan sonra Hornigold hızla korsanlıktan emekli oldu. Ranger'ı ve şalopalardan birisini alarak Teach'i Revenge ve geriye kalan şalopa ile baş başa bıraktı ve bundan sonra ikisi bir daha hiç karşılaşmadı. Ardından, New Providence'ın diğer birçok sakini gibi,[19] Hornigold da Kral'ın affı[not 1] bildirisini kabul etti.[20]

Karasakal

[değiştir | kaynağı değiştir]

28 Kasım 1717'de Teach'in iki gemisi, Saint Vincent açıklarında Fransız bir ticaret gemisine saldırdı. Geminin bordalarına ateş açarak mürettebatından birkaçını öldürdüler ve kaptanını teslim olmaya zorladılar.[21] Bu gemi, Saint-Malo'ya kayıtlı ve köle taşıyan büyük bir Fransız gemisi olan La Concorde idi. Bu gemi, aslında 1711'de bir Fransız filosu tarafından ele geçirilen İngiliz ticaret gemisi Concord idi ve 1717'ye kadar birkaç defa el değiştirmişti.[22] Teach ve mürettebatı, gemiyi Saint Vincent ve Grenadinler boyunca güneyde bulunan Bequia'ya doğru sürdü, burada mürettebatını ve yükünü indirdiler ve gemiyi kendi amaçlarına uygun hale getirdiler. Teach'in iki küçük gemisinden birisi, La Concorde mürettebatına verildi ve bu gemiye Mauvaise Rencontre ("Kötü Karşılaşma") adını verdiler, ardından Martinik'e doğru yola çıktılar. Teach, muhtemelen bu kölelerden bazılarını kendi mürettebatına katmıştı, ancak geri kalanı adada bırakıldı ve daha sonra Mauvaise Rencontre mürettebatı tarafından geri alındı.[23]

Teach, hemen La Concorde'un adını Queen Anne's Revenge olarak değiştirdi ve gemiyi 40 topla donattı. Bu sıralarda Teach, teğmeni Richards'ı (fl. 1718) Bonnet'in gemisi Revenge'in komutasına yerleştirmişti.[24] Kasım ayının sonlarında, Saint Vincent yakınlarında Great Allen'a saldırdı. Uzun süren bir çarpışmanın ardından, büyük ve iyi donanımlı ticaret gemisini teslim olmaya zorladı. Gemiyi kıyıya daha yakın bir yere çekmelerini emretti, mürettebatını indirdi, kargo ambarlarını boşalttı ve ardından gemiyi yakıp batırdı. Bu olay Boston News-Letter gazetesinde yazıldı ve Teach, "32 toplu bir Fransız gemisinin, 10 toplu bir Brigantin'in ve 12 toplu bir şalopanın komutanı" olarak nitelendirildi. Teach'in 10 toplu brigantin'i ne zaman veya nerede topladığı bilinmiyor, ancak o sırada en az üç gemi arasında paylaştırılmış 150 adamın komutanı olduğu düşünülüyor.[25][26]

5 Aralık 1717'de Teach, Anguilla yakınlarındaki Crab Adası açıklarında ticaret gemisi Margaret'i durdurdu. Geminin kaptanı Henry Bostock ve mürettebatı, Teach'in mahkumları olarak yaklaşık sekiz saat boyunca gemide kaldılar ve bu şekilde şalopalarının yağmalanmasını izlemek zorunda kaldılar. Bostock, Queen Anne's Revenge'de tutulmuştu, ancak sağ salim Margaret'e geri döndü ve mürettebatıyla birlikte gitmesine izin verildi.[27] Bostock, Saint Christopher Adası'ndaki operasyon üssüne döndü ve durumu Vali Walter Hamilton'a bildirdi, vali de ondan bu karşılaşma hakkında bir yeminli beyan (affidavit) vermesini istedi. Bostock, Teach'in iki gemiye; bir şalopaya ve 36 toplu, Hollanda yapımı büyük bir Fransız köle gemisine komuta ettiğini ayrıntılarıyla anlattı. Bununla birlikte kaptan, büyük geminin değerli altın tozu, gümüş eşyalar ve Great Allen komutanından alındığı iddia edilen "çok güzel bir kupa" taşıdığına inanıyordu.[not 2] Bostock, ayrıca Teach'in, yerel gemilerin hareketleri hakkında kendisine soru sorduğunu iddia etti, ancak Londra'dan tüm korsanlar için beklenen bir kraliyet affından bahsedildiğinde şaşırmış görünmediğini de belirtti.[28]

Bostock, verdiği ifadede Teach'i "kapkara, uzun sakallı ve uzun boylu, zayıf bir adam" olarak tanımlamıştır. Bu ifadeler, Teach'in görünüşüne dair kaydedilen ilk tanım olmakla birlikte lakabı olan Kara Sakal'ın kaynağıdır.[29] Daha sonraki tanımlamalar, kalın siyah sakalının bazen küçük renkli kurdelelerle bağlanmış örgüler halinde olduğunu belirtmiştir. Johnson (1724), onu "hayal etme yetisinin, cehennemden gelmiş bir öfkenin daha korkunç görünebileceğini düşünemeyeceği ölçüde [korkunç] bir figür" olarak tanımlamıştır. Johnson'un betimlesi ne ölçüde doğru ve ne kadarı abartı olduğu belirsizdir, ancak Teach'in görünüşün önemini anladığı ve düşmanlarının kalbine korku salmanın blöften daha etkili olduğunu bildiği anlaşılmaktadır.[30] Teach uzun boylu, geniş omuzluydu. Diz boyu çizmeler ve koyu renkli kıyafetler giyer, üstüne geniş kenarlı bir şapka ve bazen parlak renkli ipek veya kadifeden bir uzun ceket giyerdi. Johnson, Teach'in savaş zamanlarında "omuzlarının üzerinde, kemerlerinde tabanca kılıfları gibi asılı duran üç çift tabanca olan bir kayış taktığını ve şapkasının altına yanan ağır fitiller yerleştirdiğini"[31][not 3] de belirtir; görünüşe göre bu sonuncusu, düşmanlarına vermek istediği korkutucu görünümü vurgulamak amacıyla bir yöntemdir.[32][33] Korkutucu şöhretine rağmen, Teach'in esir aldığı kişilere zarar verdiğine veya onları öldürdüğüne dair doğrulanmış hiçbir kayıt bulunmamaktadır.[not 4] Teach, muhtemelen başka takma adlar da kullanmıştı; 30 Kasım'da Monserrat Merchant, Captain Kentish ve Captain Edwards ("Merchant" adı, Stede Bonnet'in bilinen bir takma adıdır) tarafından komuta edilen iki gemi ve bir şalopa ile karşılaştı.[36]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Notlar
  1. ^ "Korsanların Bastırılması İçin Bildiri", yani Kral'ın affı, Büyük Britanya Kralı I. George tarafından 5 Eylül 1717'de yayımlanan, 5 Ocak 1718'den önce teslim olan korsanlara, işledikleri korsanlık suçlarından dolayı affedileceklerini vaat eden bir kraliyet bildirgesidir. İlkin teslim olma tarihi 5 Eylül 1718 olarak belirlenmişti; ancak bu tarih, ikinci bir bildiri ile 1 Temmuz 1719'a kadar uzatıldı. Bunun yanında bildiri, belirlenen tarihe kadar teslim olmayan korsanların yakalanması ve yaklanmasına yardımcı olacak korsan mürettabatı üyeleri için ödüller içermekteydi. Brigham, Clarence (1911). British Royal Proclamations Relating to America 1603–1783. Worcester, Massachusetts: American Antiquarian Society. ss. 176–180.
  2. ^ Konstam (2007), bu iddianın olası olmadığını, korsanların büyük ihtimalle esirleri uydurma hikayelerle eğlendirdiklerini düşünmektedir. "Konstam 2007, ss. 90–91"
  3. ^ Lee (1974) bu fitilleri 'kalem kalınlığında kenevir ipinden yapılmış, potasyum nitrat ve kireç suyu çözeltisine batırılmış fitiller' olarak tanımlamaktadır. Lee 1974, s. 21
  4. ^ Teach için bu strateji oldukça işe yaradı. Tarihçi Angus Konstam'un belirttiğine göre, Teach son savaşına kadar bir tek adam bile öldürmemişti.[34] Nitekim Chicago Üniversitesi'nden ekonomist Peter Leeson'a göre de adam öldürmeye ihtiyacı yokmuş gibi görünmektedir.[35]

Alıntılar

  1. ^ Perry 2006, s. 14
  2. ^ Konstam 2007, ss. 10–12
  3. ^ Lee 1974, ss. 3–4
  4. ^ Wood, Peter H (2004), "Teach, Edward (Blackbeard) (d. 1718)", Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, doi:10.1093/ref:odnb/27097, 8 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 9 Haziran 2009  Geçersiz |url-erişimi=subscription (yardım)
  5. ^ Lee 1974, ss. 4–5
  6. ^ Johnson 1724, s. 70
  7. ^ Lee 1974, s. 9
  8. ^ Woodbury, George (1951), The Great Days of Piracy, New York: W. W. Norton & Company, ss. 71–72
  9. ^ Lee 1974, ss. 9–11
  10. ^ Lee 1974, ss. 11–12
  11. ^ Konstam 2007, ss. 64–69
  12. ^ Konstam 2007, s. 64
  13. ^ Butler, Lindley S. (2000). Pirates, Privateers, & Rebel Raiders of the Carolina Coast. Chapel Hill, North Carolina: UNC Press. s.33.
  14. ^ Stede Bonnet (İngilizce), 18 Ağustos 2024, erişim tarihi: 23 Ağustos 2024 
  15. ^ Woodard, Colin (2007). The Republic of Pirates: Being the True and Surprising Story of the Caribbean Pirates and the Man who Brought Them Down. New York: Harcourt. s. 202.
  16. ^ Konstam 2007, ss. 78–79
  17. ^ Lee 1974, ss. 13–14
  18. ^ Konstam 2007, ss. 66–67
  19. ^ Woodard, Colin (2014), The Republic of Pirates, Pan Macmillan, ISBN 978-1-44-724608-4, on August 1... [t]he council met... that very day... accepting the surrenders of some two hundred pirates who had not yet taken the king's pardon. 
  20. ^ Woodbury 1951, s. 158
  21. ^ Lee 1974, s. 14
  22. ^ French Warships in the Age of Sail 1626–1786, Rif Winfield and Stephen S. Roberts, Seaforth Publishing, 2017.
  23. ^ Konstam 2007, ss. 81–88
  24. ^ Gosse, Philip (1924), The Pirates' Who's Who by Philip Gosse, New York: Burt Franklin, 16 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Haziran 2017 
  25. ^ Lee 1974, s. 18
  26. ^ Konstam 2007, s. 88
  27. ^ Konstam 2007, ss. 154–155
  28. ^ Lee 1974, ss. 27–28
  29. ^ Konstam 2007, s. 91
  30. ^ Konstam 2007, s. 155
  31. ^ Johnson 1724, s. 87
  32. ^ Johnson 1724, s. 57
  33. ^ Lee 1974, s. 20
  34. ^ Konstam 2007, s. 157
  35. ^ Leeson, Peter T. (2010). "Pirational Choice: The Economics of Infamous Pirate Practices". s. 21. 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2010. 
  36. ^ Konstam 2007, ss. 88–89

Bibliyografya

Dış Bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Blackbeard ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kara_Sakal&oldid=33705885" sayfasından alınmıştır