Otsailaren 16
data
Otsailaren 16a gregoriotar egutegiaren urteko berrogeita zazpigarren eguna da. 318 egun falta dira urtea amaitzeko, 319 egun bisurteetan.
-1.jpg){kind=logo}
_(cropped).jpg)
.jpg)
_-_Google_Art_Project_(cropped).jpg)
_2.jpg)
.jpg)
.jpg){kind=link}
Gertaerak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1956 – Azken hamarkadetako gaurik hotzena izan zen Euskal Herrian.
- 1964 – ETAren bonba Iruñeko Gobernu Zibilean.
- 1980 – Forondako aireportua zabaldu zen.
- 1984 – Iñaki Ojeda ETAko kidea hil zuen Espainiako Poliziak Barakaldon, bere errendizioa negoziatzen ari zela. 20 urte zituen.
- 2010 – 6 atxilotu Bizkaia, Gipuzkoa eta Portboun (Girona) ETArekin zerikusia zutelakoan.
Mundua
aldatu- 1918 – Lituaniako kontseiluak independentzia aldarrikatu zuen.
- 1934 – Austriako gerra zibila bukatu zen.
- 1936 – Fronte Popularrak hauteskundeak irabazi zituen Espainian.
- 1985 – Hezbola talde islamista libanoarra sortu zen.
- 2005 – Errusiak berretsi ondoren, klima aldaketa saihesteko asmoz Kiotoko Protokoloa indarrean sartu zen. 84 estatuk 2008-2012 epean berotegi gasen igorpena murrizteko konpromisoa hartu zuten.
Arte eta kultura
aldatuEuskal Herria
aldatu- 2015 – Aziti Bihia elkarteko hizkuntzalari eta filologo gazteek Danimarkako Errege Liburutegian lapurtera klasikoan idatzitako lehen liburuaren (Doctrina Christiana, Esteve Materra frantziar euskaldun berriak idatzia) 1617ko lehen argitaraldiko ale bat aurkitu zuten; ordu arte, argitaraldi hartako ale guztiak galduta zeuden.
Mundua
aldatu- 1944 – Passage to Marseille ("Marseillarako Txartela") filma estreinatu zen, Michael Curtizek zuzendu eta Humphrey Bogart, Claude Rains, Michèle Morgan, Philip Dorn, Sydney Greenstreet eta Peter Lorre aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1960 – Cimarron filma estreinatu zen, Anthony Mannek zuzendu eta Glenn Ford, Maria Schell, Anne Baxter eta Harry Morgan aktoreek antzeztu zuten.
- 1990 – Nightbreed ("Gaueko Arraza") filma estreinatu zen, Clive Barkerek zuzendu eta Craig Sheffer, Anne Bobby, David Cronenberg eta Charles Haid aktoreek antzetzu zutelarik.
- 1996 – City Hall ("Udaletxea") filma estreinatu zen, Harold Beckerek zuzendu eta Al Pacino, John Cusack, Bridget Fonda, Danny Aiello, Richard Schiff, David Paymer eta Martin Landau aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuKirolak
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuJaiotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1899 – Jesus Martínez de Aragón, arabar abokatu eta militarra (h. 1937).
- 1914 – Manolín Fernández, bizkaitar futbolaria (h. 1961).
- 1926 – Elias Garralda, nafar margolaria (h. 2012).
- 1944 – José Antonio Pérez Gabarain, Andoaingo alkatea.
- 1958 –
- Carmen Gisasola, bizkaitar ETAkide ohia eta idazlea.
- Alberto Gorriz, Bixio, gipuzkoar futbolaria, Lehen Mailan Errealarekin partidu gehien jokatu duen pertsona.
- Vicente Iza, gipuzkoar txirrindulari ohia.
- 1966 – Ismael Manterola, gipuzkoar arte kritikaria, idazlea eta Artearen Historiako irakaslea.
- 1969 – Pantxoa Bergara, Xabaltx, lapurtar abeslari, musikagile, olerkigile eta irrati-esataria.
- 1974 – Tatiana Garmendia, gipuzkoar eskubaloi jokalari ohia.
- 1978 – Gaizka Lejarreta, bizkaitar txirrindulari ohia.
- 1980 – Ainhoa Elorriaga, bizkaitar idazlea.
- 1983 –
- Ustaritz Aldekoaotalora, bizkaitar futbolaria.
- Erika Vázquez, nafar futbolaria.
- 1984 – Amandine Sanchez, lapurtar surflaria.
- 1986 – Stéphane Lemouneau, Lemuno, lapurtar pilotaria, Bogotan.
- 1988 – Patxi Iriart, lapurtar bertsolaria.
- 1989 – Beñat Barberena, gipuzkoar saskibaloi jokalaria.
- 1990 –
- Unai Medina, bizkaitar futbolaria.
- Javier Ros, nafar futbolaria.
- 1995 –
- Lur Errekondo, gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
- Iñigo Gaintza, gipuzkoar izotz hockey jokalaria.
- 1997 – Álvaro Mateo, bizkaitar futbolaria.
- 2001 – Julen Arriolabengoa Beitia, arabar txirrindularia.
Mundua
aldatu- 1222 – Nichiren, Nichiren Budismoaren japoniar sortzailea (h. 1282).
- 1332 – Coluccio Salutati, italiar humanista (h. 1406).
- 1497 – Philipp Melanchthon, alemaniar teologoa eta Erreforma Protestantearen lider intelektuala (h. 1560).
- 1514 – Georg Joachim Rheticus, austriar astronomoa eta matematikaria (h. 1576).
- 1519 – Gaspard II.a Colignykoa, frantziar noblea, Frantziako Erlijio Gerretan higanoten buruzagia (h. 1572).
- 1543 – Kanō Eitoku, japoniar margolaria (h. 1590).
- 1556 – Todo Takatora, japoniar daimyōa (h. 1630).
- 1594 – Juliana Morell, poeta, humanista eta domingotar moja (h. 1653).
- 1758 – Julian Ursyn Niemcewicz, poloniar politikaria eta idazlea (h. 1841).
- 1761 – Jean-Charles Pichegru, Frantziako Armadako jenerala (h. 1804).
- 1774 – Pierre Rode, frantziar biolinista eta musikagilea (h. 1830).
- 1791 –
- Maria Teresa Borboikoa, Espainiako infanta (h. 1794).
- Claude Pouillet, frantziar fisikaria (h. 1868).
- 1802 – Phineas Quimby, estatubatuar sendagilea (h. 1866).
- 1812 – Henry Wilson, AEBetako 18. presidenteordea (h. 1875).
- 1821 – Heinrich Barth, alemaniar esploratzailea (h. 1865).
- 1822 – Francis Galton, ingeles zientzialari oparoa (h. 1911).
- 1831 – Nikolai Leskov, errusiar idazlea (h. 1895).
- 1834 – Ernst Haeckel, alemaniar biologo, mediku, naturalista eta filosoa (h. 1919).
- 1841 – Armand Guillaumin, frantziar margolari inpresionista (h. 1927).
- 1848 –
- Hugo de Vries, herbeheretar botanikaria (h. 1935).
- Octave Mirbeau, frantziar idazlea (h. 1917).
- 1868 –
- John Rogan, akromegaliaren ondorioz 2,60 metro garai izatera heldu zen afro-amerikarra (h. 1905).
- Wilhelm Schmidt, alemaniar antropologoa eta hizkuntzalaria (h. 1954).
- 1872 – Jeanne Bucher, frantziar argitaratzailea (h. 1946).
- 1874 - Marie Gutheil-Schoder, alemaniar sopranoa (h. 1935).
- 1875 – Valentine de Saint-Point, frantziar artista eta idazlea (h. 1953).
- 1878 – Pamela Colman Smith, Pixie, britaniar artista, ilustratzaile, idazle, argitaratzaile eta okultista, Rider-Waite tarota ilustratzeagatik ezaguna (h. 1951).
- 1880 –
- Mikola Podvoiski, ukrainar jatorriko boltxebikea (h. 1948).
- Kono Yasui, japoniar biologo eta zitologoa, zientzian doktoretza lortu zuen lehen japoniar emakumea (h. 1971).
- 1884 – Robert J. Flaherty, estatubatuar zinemagilea (h. 1951).
- 1893 – Mikhail Tukhatxevski, sobietar mariskala (h. 1937).
- 1904 – George F. Kennan, estatubatuar diplomazialari eta historialaria (h. 2005).
- 1906 – Vera Mentxik, errusiar-txekiar-brinainiar xake jokalaria, emakumezkoen lehenengo munduko xake txapelduna (h. 1944).
- 1907 – Ana María Martínez Sagi, kataluniar poeta, sindikalista, kazetaria, feminista eta atleta (h. 2000).
- 1917 – Pierre Deniker, frantziar psikiatra (h. 1998).
- 1921 – Hua Guofeng, Txinako Alderdi Komunistako presidentea (h. 2008).
- 1922 –
- Joseph Mermans, belgikar futbolaria (h. 1996).
- Frédéric Rossif, frantziar zinemagilea (h. 1990).
- 1923 – Marjorie Rice, estatubatuar matematikari amateurra, planoko lau teseladun pentagonal mota aurkitu zituelako ezaguna (h. 2017).
- 1925 – François-Xavier Ortoli, Europako Batzordeko presidentea (h. 2007).
- 1926 –
- Margot Frank, Anne Franken ahizpa nagusia (h. 1945).
- John Schlesinger, ingeles zinema zuzendaria (h. 2003).
- 1928 – Pere Casaldàliga, kataluniar teologo, elizgizon eta olerkaria, askapenaren teologiaren kide nabarmenetakoa (h. 2020).
- 1929 – Luis Ruiz de Gopegui, espainiar fisikari eta idazlea, NASAren arduraduna Espainian (h. 2019).
- 1932 – Ahmad Tejan Kabbah, Sierra Leonako presidentea (h. 2014).
- 1935 –
- Sonny Bono, estatubatuar musikari, aktore eta politikaria (h. 1998).
- Graciela Rodo Boulanger, boliviar margolari eta grabatzailea.
- 1936 – Fernando Solanas, argentinar zinema zuzendari eta politikaria (h. 2020).
- 1940 – Roberto Innocenti, italiar ilustratzailea.
- 1941 – Kim Jong-il, Ipar Koreako diktadorea (h. 2011).
- 1944 –
- Richard Ford, estatubatuar eleberrigile eta ipuingilea.
- António Mascarenhas Monteiro, Cabo Verdeko presidentea (h. 2016).
- 1945 – Jeremy Bulloch, ingeles aktorea (h. 2020).
- 1947 – Veríssimo Correia Seabra, Ginea-Bissauko estatuburua (h. 2004).
- 1950 – Felisa Verdejo, espainiar informatikaria, hizkuntzaren prozesamendu automatikoan eta adimen artifizialean aitzindarietako bat Espainian.
- 1951 – Alain Rousset, frantziar politikaria, Akitaniako Eskualde Kontseiluko presidente ohia.
- 1953 – Roberta Williams, estatubatuar bideo-joko diseinatzaile eta idazlea.
- 1954 –
- Iain Banks, eskoziar eleberrigilea (h. 2013).
- Margaux Hemingway, estatubatuar top-model eta aktorea eta Ernest Hemingwayren iloba (h. 1996).
- 1955 – Miguel Zavaleta, argentinar rock abeslaria eta musikaria.
- 1956 – Rina Mor, israeldar modeloa, idazlea eta abokatu penalista, Miss Unibertso lehiaketa irabazi zuen lehen israeldarra.
- 1958 –
- Ice-T, estatubatuar rapero eta aktorea.
- Nobutoshi Kaneda, japoniar futbolari ohia.
- Lisa Loring, estatubatuar aktorea (h. 2023).
- 1959 – John McEnroe, estatubatuar tenis-jokalari ohia, 1980ko hamarkadako tenis-jokalari handienetarikoa.
- 1961 – Maritza Sayalero, venezuelar diseinatzailea, enpresaburua, modeloa eta edertasun-erregina ohia, 1979ko Miss Unibertso.
- 1963 –
- María del Coro Arizmendi, mexikar zientzialaria, biologoa eta ornitologoa.
- Luis Miguel Domínguez, espainiar naturalista eta telebistako zuzendaria, Iberiar otsoen defentsan ezaguna.
- 1964 – Bebeto, brasildar futbolari ohia.
- 1965 – Robert Emmiyan, armeniar atleta, luzerako jauzilaria.
- 1967 – Shunichi Ikenoue, japoniar futbolari ohia.
- 1969 – Fermín Cacho, espainiar atleta ohia, 1.500 metroko lasterketan aditua.
- 1973 –
- Cathy Freeman, australiar atleta.
- Luís Montenegro, Portugalgo lehen ministroa.
- Merlyn Sopjan, transgeneroen eskubideen aldeko indonesiar ekintzailea.
- 1974 – Mahershala Ali, estatubatuar aktorea eta rap musikaria.
- 1975 –
- Naďa Hynková Dingová, txekiar interpretea (j. 2024).
- Sean Rowe, estatubatuar kantaria.
- 1978 – Tia Hellebaut, belgikar altuera jauzilari ohia.
- 1979 – Valentino Rossi, motoziklismoko italiar pilotu ohia, historiako hoberenetakoa.
- 1980 – Géraldine Nakache, frantziar aktore, gidoigile eta zuzendaria.
- 1985 – Jevgenia Arbugaieva, errusiar argazkilaria.
- 1987 –
- María Gómez, espainiar kazetaria, literatur egilea, telebistako aurkezlea eta irrati-esataria.
- Jon Ossoff, estatubatuar zinema-ekoizlea, ikerketa kazetaria eta senataria.
- 1989 –
- Mu Kanazaki, japoniar futbolaria.
- Elizabeth Olsen, estatubatuar aktorea.
- 1990 – María López García, asturiar belar-hockeyko jokalaria.
- 1991 –
- Sergio Barcina, espainiar futbolaria.
- Sergio Canales, espainiar futbolaria.
- 1999 – Feryal Abdelaziz, egipziar karateka, Egitoko lehen emakumezko txapeldun olinpikoa.
- 2007 – Stacey Fru, hegoafrikar idazle eta haurren eskubideen aldeko ekintzailea.
Heriotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1648 – Juan Mendiaratz, gipuzkoar eskultorea (j. 1585).
- 1825 – Pedro Mendinueta, nafar militar eta politikaria, Madrilen (j. 1736).
- 1904 – Maurice Harriet, lapurtar euskaltzalea eta hiztegigilea (j. 1814).
- 1936 – Luis Salazar, bizkaitar politikari kontserbador eta historialaria (j. 1859).
- 1961 – Julia Fernandez, nafar maistra (j. 1898).
- 2008 - Abraham Carnicero, bizkaitar futbolaria, Bartzelonan (j. 1919).
- 2014 – Clemente Pérez Arroyo, Panaderito de Oyón, arabar pilotaria (j. 1948).
- 2020 – Patxi Morentin, nafar kirolari eta atleta (j. 1963).
- 2021 – Jose Grazenea, gipuzkoar margolaria (j. 1927).
Mundua
aldatu- 637 – Mariya al-Qibtiyya, Mahomaren emazteko edo ohaide esklaboa.
- 1279 – Alfontso III.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (j. 1210).
- 1391 – Joan V.a Paleologo, Bizantziar Inperioko enperadorea (j. 1332).
- 1560 – Jean du Bellay, frantziar kardinal eta diplomatikoa (j. c. 1492).
- 1579 – Gonzalo Jiménez de Quesada, espainiar konkistatzailea.
- 1799 – Karlos Teodoro Bavariakoa, Bavariako hautesle eta dukea (j. 1724).
- 1801 – Filipina Karlota Prusiakoa, Hohenzollern leinuko printzesa eta Brunswick-Wolfenbütteleko dukesa ezkontidea (j. 1716).
- 1823 – Pierre-Paul Prud'hon, frantziar margolaria (j. 1758).
- 1829 – François-Joseph Gossec, frantziar musikagilea (j. 1734).
- 1843 – Theodoros Kolokotronis, greziar jenerala eta Greziako independentziaren aldeko borrokaren liderra (j. 1770).
- 1898 – Thomas Bracken, irlandar-zeelandaberritar olerkari, kazetari eta politikaria (j. c. 1841).
- 1899 – Félix Faure, Frantziako presidentea (j. 1841).
- 1907 – Giosuè Carducci, italiar poeta eta irakaslea, 1906ko Literaturako Nobel Saria (j. 1835).
- 1914 – Antonio Ugo, akromegaliaren ondorioz 2,25 metro garai izatera heldu zen alpetar erraldoi anaietako bat (j. 1887).
- 1917 – Octave Mirbeau, frantziar idazlea (j. 1848).
- 1932 – Ferdinand Buisson, frantziar politikari eta bakezalea, 1927ko Bakearen Nobel Saria (j. 1841).
- 1934 – Roberto Ferruzzi, italiar margolaria (j. 1853).
- 1938 – Anita Vázquez Barrancúa, asturiar nekazaria, espioia, milizianoa eta komunista, fusilatua (j. c. 1911).
- 1944 – Dhundiraj Govind Phalke, indiar zinemagilea (j. 1870).
- 1956 – Meghnad Saha, indiar astrofisikaria (j. 1893).
- 1960 – Natividad Yarza Planas, kataluniar irakaslea eta politikaria, Espainian sufragio unibertsalaren bidez hautatu zen lehenengo emakumezko alkatea (j. 1872).
- 1970 – Francis Peyton Rous, estatubatuar medikuntza-ikertzailea, 1966ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1879).
- 1974 – Horace Kallen, estatubatuar filosofoa (j. 1882).
- 1980 – Edward Thomas Copson, britainiar matematikaria (j. 1901).
- 1990 –
- Keith Haring, 80ko hamarkadako artista garrantzitsua New Yorkeko kaleetako kulturan (j. 1958).
- Ángel Sagardía, euskal jatorriko espainiar musikologo, hizlari, musikagile eta piano-jotzailea (j. 1901).
- 1992 –
- Angela Carter, ingeles kazetari eta eleberrigilea (j. 1940).
- J��nio Quadros, Brasilgo presidentea (j. 1917).
- 1995 – Carmen Larumbe, euskal jatorriko argentinar dantzari eta koreografoa (j. 1936).
- 1997 – Chien-Shiung Wu, txinatar-estatubatuar fisikaria, fisika esperimentalean eta erradiaktibitatean aditua (j. 1911).
- 1999 – Bailey Olter, Mikronesiako Eststu Federatuetako presidentea (j. 1932).
- 2000 – Lila Kedrova, Errusian jaiotako frantziar aktorea (j. 1909).
- 2008 – Brendan Hughes, irlandar errepublikar buruzagia eta Behin-Behineko IRAren Belfasteko Brigadako kidea (j. 1948).
- 2011 – Santi Santamaria, kataluniar sukaldaria eta Can Fabes jatetxe ospetsuaren jabea (j. 1957).
- 2012 - Chikage Awashima, japoniar aktorea (j. 1924).
- 2013 – Marifé de Triana, espainiar kopla-abeslaria eta aktorea (j. 1936).
- 2015 – Lesley Gore, estatubatuar abeslari, aktore, musikagile eta ekintzailea (j. 1946).
- 2016 –
- Boutros Boutros-Ghali, Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusia (j. 1922).
- Thérèse Clerc, frantziar aktibista feminista (j. 1927).
- 2017 –
- Dick Bruna, herbeheretar diseinatzaile eta ilustratzailea (j. 1927).
- Jannis Kounellis, greziar-italiar artista (j. 1936).
- 2019 – Bruno Ganz, suitzar antzezlea (j. 1941).
- 2020 – Larry Tesler, gizakien eta ordenagailuen arteko elkarrekintzen alorrean lan egin zuen estatubatuar informatikaria (j. 1945).
- 2021 –
- Joan Margarit, kataluniar poeta eta arkitektoa (j. 1938).
- Gustavo Noboa, Ekuadorko presidentea (j. 1937).
- Carmen Dolores, portugaldar aktore eta idazlea (j. 1924).
- 2022 –
- Cristina Calderón, Yagan hizkuntzaren azken hiztuna (j. 1928).
- Dorce Gamalama, indonesiar emakumezko abeslari, aktore, aurkezle eta umorista transexuala (j. 1963).
- Amos Sawyer, Liberiako bitarteko presidentea (j. 1945).
- 2023 – Michel Deville, frantziar zinemagilea (j. 1931).
- 2024 – Aleksei Navalni, errusiar politikaria eta ustelkeriaren aurkako ekintzailea (j. 1976).
Jaiak eta urteurrenak
aldatu- Sehaska egutegiko izendegia: Lizaide eta Julene.
Kanpo estekak
aldatu