Gaan na inhoud

Swabiese Alb

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Die Swabiese Alb se topografie
Die kasteel Hohenzollern, met die Swartwoud in die agtergrond
Die bergpiek Runder Berg is deur erosieprosesse gevorm
Randecker Maar
'n Suidelike aansig van die Randecker Maar en die kasteel Limburg
Die Schopflocher Torfmoor in Augustus

Die Swabiese Alb, dikwels ook Swabiese Jura genoem, is 'n gebergte in die Suidwes-Duitse deelstaat Baden-Württemberg wat oor 'n afstand van 210 kilometer vanuit die Hegau in die suidweste tot by die Nördlinger Ries in die noord-ooste strek. Sy gemiddelde wydte beloop sowat 40 kilometer. Die hoogste bergpiek is die Lemberg (1 015 meter bo seevlak). Op talle bergpieke in die noordelike deel, wat deur erosieprosesse gevorm is, is vroeër kastele opgerig.

Die bergreeks met 'n gemiddelde hoogte van tussen 500 en 900 meter is 'n hoogplato wat onder die invloed van erosie in verskillende dele verbreek is. In die noordweste word die bergreeks deur 'n steil platorand begrens, terwyl dit in die suidooste geleidelik afplat en in die Donauvallei en Alpynse voetheuwels oorgaan. Dit maak deel uit van 'n groter berglandskap, die sogenaamde Tafeljura, wat vanuit Basel in Switserland tot by Coburg in Noord-Beiere strek.

Die steil noordwestelike platorand word in Duits Albtrauf genoem en skei die Swabiese Alb se hoogplato van die Alb-voetheuwels. In die noordooste grens die gebergte aan die Nördlinger Ries, 'n meteoriet-impakkrater wat tussen 14,3 en 14,5 miljoen jaar gelede ontstaan het en by die bes bewaarde groot impakkraters van ons Aarde gereken word. In die suidweste word die bergreeks dikwels met die Swabies-Nederalemanniese taalgrens afgebaken, alhoewel daar ook nog ander gebiede by die Swabiese Alb gereken kan word.

Geologie

[wysig | wysig bron]

Vulkanisme

[wysig | wysig bron]

Die vorming van die Swabiese Alb maak deel uit van die ontstaansgeskiedenis van die magtige Alpe-bergreeks verder suidwaarts en swak sones in die aardkors wat parallel daarmee loop, soos dié van gesteentes wat gedurende die Kryt en Jura gevorm is.[1] Hier het talle kanale ontstaan waarin magma na die aardoppervlak kon beweeg, alhoewel daar net in enkele gevalle bogrondse vulkaniese liggame gevorm is.

So het rondom Bad Urach, 'n bekende hersteloord in die Swabiese Alb, talle vulkaniese pype (ook vulkaniese skoorstene genoem) ontstaan wat tot die oppervlak deurgedring het, maar geen vulkaniese keëls nie. Die pype, wat nouliks sigbaar is, bestaan hoofsaaklik uit basaltiese gesteentes asook rotsmateriaal van sedimente wat deur die magma op sy pad na bowe deurdring is. 'n Merkwaardige uitsondering is die Calwerbühl, 'n vulkaniese skoorsteen wat oor die landskap in sy omgewing troon.

Die magtigste vulkaniese pyp naby Bad Urach met 'n deursnee van 1,2 km is die Randecker Maar. As 'n beduidende fossiel-vindplek is die bergpiek en sy omgewing in 1971 tot natuurbewaringsgebied verklaar. 'n Ander pyp naby Weilheim het sy bekendheid aan die kasteel Limburg te danke wat daarop gebou is.

Die Schopflocher Torfmoor, 'n uitgestrekte moerasgebied naby Schopfloch, is een van die waardevolste vulkaniese nalatenskappe in die Swabiese Alb vir geologiese navorsing. Danksy sedimente in dié turfstreek kan die tydperk van vulkaniese aktiwiteit in die gebied redelik noukeurig gedateer word. Die oudste fossiele vondse in die turf val saam met die einde van vulkaniese aktiwiteit in die bergreeks sowat ses miljoen jaar gelede.

Die mineraalryke warmwaterbronne van Bad Urach en ander hersteloorde in die Swabiese Alb het hul ontstaan eweneens aan vulkanisme te danke. In Bad Urach word reeds teen 'n diepte van 700 m temperature van meer as 60 °C gemeet wat die merkbaar hoër temperatuur-gradiënt van ondergrondse breuksones verduidelik.[2]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. Harro Hess (red.): Haack TaschenAtlas: Vulkane und Erdbeben. Gotha: Klett Perthes/Justus Perthes 2003, bl. 52
  2. Hess (2003), bl. 52