Ir al contenido

Anarquismo

De Wikipedia

Anarquismo ukaxa kuna lup'intawi política, económica jan ukaxa social ukanakaru uñt’atawa, ukaxa Estado ukaru monopolio de fuerza ukham amuyata oposición ukatxa chhaqtayaña mayi, ukatxa extensión ukampixa, gobierno político ukatxa autoridad ukaru jani iyawsaña, sapa mayniru jani wakiskiri uñjata , jan walt’ayir, autoritario ukat jan walt’ayir. Anarquistas jupanakax sapa mayni jaqinakan pachapankir jaqinakamp chikt’atapxatapatx k’umipxiwa. Amtapax jutïr sociedad tuqir mayjt’äwinak sociales ukar ch’amanchañawa, Pierre-Joseph Proudhon (1809-1865) jupan arunakaparjama, “jan patrona jan ukax soberano”.

Mä taxonomía de corrientes anarquistas uka tuqitxa janiw mä acuerdo académico ukax utjkiti, ukampirus pä tama amuyunakax esencial contrario ukanakan filosófico ukan mayjt awipax común ukhamawa, anarquismo individualista ukat anarquismo socialista4 5 . Yaqha jamuqanakax corriente anarquista ukaruw uñt’ayi, kunatix jupanakan sarnaqäwipanx wali wakiskiriwa, ukax anarquismo individualista, mutualismo, anarquismo colectivista, anarco-comunismo, anarco-sindicalismo ukanakaruw t’aqanuqapxi.6

Nayra pachatpacha kunayman amuyt’irinakax utjkchixa, jupanakax anarquista amuyun nayrïr jaqinakjamaw uñt’ayasipxi, ukampirus uka qalltawix wali ch’amampiw Iwrupa occidental uksat 18n pacha tukuyan qalltawayi, William Godwin (1756-1836) jupan lurawipampi, ukampirus Yaqha qillqirinakax uka nayrïr chiqax Étienne de La Boétie (1530–1563). Uka pachakamax anarquismo ukax mä "movimiento intelectual" heterogéneo amuyunakampi ukhamarak jan uñt'at qillqirinakampikiw uñjasispa, jupanakax historiadores políticos ukanakan retrospectivapanx "anarquistas" ukhamakiw tantachasipxi.

Anarquismo, ukax mä movimiento político ukhamaw wali amuyata, ukax siglo payïr chikatat siglo qalltakamaw utjawayi, ukax Francia markan anarquista socialista Pierre-Joseph Proudhon ukat sucesor ideológico Mikhail Bakunin jupanakan intelectual irnaqawipata ukhamarak militancia política ukar uñtasitawa (1814-1876). Yaqha movimientos políticos ukanakamp chikachasiñatakix mä movimiento minoritario ukhamaw qhiparäna, ukampirus movimiento anarquista ukax juk’amp ch’amanchañ atipxatayna, mä nivel de relevancia política ukat mä base popular yaqhip markanakan Iwrupa Latina ukat Imperio Rusiya ukanakan utjañapataki. Yaqhipa jach’a experimentos sociales ukanakaxa 20 siglo nayrïri tunka maranakanxa uñakipatawa.

XIX ukat XX pacha mara qalltanx anarquismo ukax movimiento social internacional ukhamaw juk’at juk’at corriente anarco-sindicalista ukampiw apnaqatäna. Ukax yaqha corrientes anarquistas ukanakat sipanx 20n pachan nayrïr marakamaw ch’amanchawayi. Aka sartawix mä juk’a pachakiw kunatix movimiento anarquista internacional ukax 1910 maranakanx jank’akiw ukat wali jach’a aynacht’awiruw mantawayi (Ucrania ukat España uksan suyunakanx wali jach’a excepciones ukanakaw utji) 1930 mara tukuyaruw chhaqtawayxi, pä jach’a ch’axwäwinak taypin ukhamarak yaqha movimientos sociales ukanakan jilxattatapata, jupanakax mä uñtasit base popular ukar ch’axwapxäna, comunismo ukat fascismo ukanaka.

Tunka maranakatx yaqhip yatiqirinakan ukhamarak antiautoritario movimientos 1960 maranakanx walja anarquista amuyunakax yatxatirinakamp amuyt’irinakampiw kutt’ayatäna jan ukax wasitat uñakipatarakïnwa. Uka qhipatxa, yaqhipa uka wasitat lurat amuyunakax kunayman jichha pacha yatichäwinakaru, sartasiwinakaruw mantawayxi.[1]

Anarquistas

[trukaña | chimp askichaña]

Juk'amp Jach'aq'achxat yatiyäwinaka

[trukaña | chimp askichaña]
  1. https://es.wikipedia.org/wiki/Anarquismo