Ғинуар

Һыуығай, ғинуар (лат. Januarius^[1], Jānuārius mēnsis «Янус айы») — юлиан һәм григориан календарҙарында йылдың беренсе айы. 31 көндән тора.

Һыуығай атамаһы һыуыҡ+ай һүҙҙәренән төҙөлгән. Башҡорт халҡы был айҙы һыуыҡ тип атай, сөнки Башҡортостанда һыуығай иң һыуыҡ ай булып тора.

• 1 ғинуар — Яңы йыл
• 27 ғинуар — Бөтә Донъя таможня көнө.

• 11 ғинуар — Ҡурсаулыҡтар көнө.
• 12 ғинуар — Рәсәй Федерацияһы Прокуратура хеҙмәткәрҙәре көнө.
• 13 ғинуар — Рәсәй Матбуғаты көнө.
• 21 ғинуар — Рәсәй Федерацияһы Инженер ғәскәрҙәре көнө.
• 25 ғинуар — Рәсәй студенттары көнө.

Ислам тәҡүимендәге календарь йылы григориан календарындағынан яҡынса 10 (йәки 11) тәүлеккә ҡыҫҡараҡ. Шуға айҙар тап килмәй. Ләкин мосолман тәҡүимендә айҙарҙың һаны шулай уҡ 12-гә тигеҙ. Һижри тәҡүименең беренсе айы — Мөхәррәм айы.

Ошо айҙың туғыҙынсы һәм унынсы көнөндә (йәки тик унынсы көндә генә) мосолмандар Ғәшүрә көнөндә ураҙа тоторға тейеш. Был көндө Аллаһ Муса пәйғәмбәрҙе һәм бәнү Исраилде Фирғәүен ғәскәренән ҡотҡарҙы.

• 1 — Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры, 13 тапҡыр Параолимпия чемпионы Рима Баталова (1964).
• 2 — Рәсәйҙең һәм Башҡортостандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, яҙыусы Марсель Сәлимова (1949).
• 4 — ғалим, мәғрифәтсе Ризаитдин ибн Фәхретдин (1859—1936).
• 4 — дәүләт эшмәкәре Рим Баҡыев (1939).
• 5 — Рәсәйҙең атҡаҙанған, Башҡортостандың һәм Татарстандың халыҡ артисткаһы Сәүиә Сираева (1934).
• 5 — иҡтисад фәндәре докторы, профессор, Рәсәй Федерацияһы Гуманитар фәндәр академияһы академигы Хәлил Барлыбаев (1944).
• 6 — башҡорт композиторы, РСФСР-ҙың халыҡ артисы Хөсәйен Әхмәтов (1914—1993).
• 6 — Рәсәйҙең һәм Башҡортостандың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре Вәзих Сәйфуллин (1929—2002).
• 8 — ҡурайсы, фольклорсы, Башҡортостандың халыҡ артисы, Рәсәйҙең һәм Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Юлай Ғәйнетдинов (1954).
• 10 — шағир Сабит Суфиянов (ӘБҮС) (1904—1964).
• 10 — ғалим, Рәсәй Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы, Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы академигы, тарих фәндәре докторы, профессор Раил Кузеев (1929—2005).
• 16 — яҙыусы Ғәли Ибраһимов (1919—1989).
• 19 — шағир, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Баязит Бикбай (1909—1968).
• 22 — техник фәндәр докторы, профессор, Рәсәй тау фәндәре академияһының мөхбир ағзаһы Эрнст Юлбарисов (1939).
• 25 — Рәсәйҙең атҡаҙанған, Башҡортостандың халыҡ артисы Зәки Мәхмүтов (1934—2008)

• Мөхәррәм

Был ваҡыт тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ.

1. ↑ Январь // Большая энциклопедия: 22 томда (20 т. һәм 2 өҫтәмә т.) / С. Н. Южаков редакцияһында.