Mont d’an endalc’had

Aristoteles

Eus Wikipedia
Aristoteles
den
Reizh pe jenerpaotr Kemmañ
Anv e yezh-vamm an denἈριστοτέλης Kemmañ
Anv-bihanAristotelis Kemmañ
Anv-familhtalvoud ebet Kemmañ
Deiziad ganedigezh384 BCE Kemmañ
Lec'h ganedigezhStageira Kemmañ
Deiziad ar marv322 BCE Kemmañ
Lec'h ar marvChalcis Kemmañ
Doare mervelabeg naturel Kemmañ
Abeg ar marvintestinal disease Kemmañ
Lec'h douaridigezhStageira Kemmañ
TadNicomachus Kemmañ
Breur pe c'hoarArimneste, Arlinton Kemmañ
PriedPythias Kemmañ
Kompagnun(ez)Herpyllis Kemmañ
BugelNicomachus, Pythias Kemmañ
Yezhoù komzet pe skrivethenc'hresianeg Kemmañ
Yezh implijet dre skridAttic Greek Kemmañ
Micherprederour Kemmañ
Tachenn labourprederouriezh, natural philosophy Kemmañ
Bet war ar studi eAkademiezh Kemmañ
Bet studier daPlaton Kemmañ
Lec'h annezAten, Aten Kemmañ
Strollad etnekGreeks Kemmañ
Kleñvedgagerezh Kemmañ
HandednessKleizard Kemmañ
Luskadperipatetic school Kemmañ
SevenadurHenc'hres Kemmañ
Perc'henn warAristotle's library, Lise (skol) Kemmañ
Attested inMare Magnum volume 82 Kemmañ
Statud e wirioù aozerAr gwirioù aozer ne dalvezont ket ken Kemmañ
Tikedenn Stack Exchangehttps://philosophy.stackexchange.com/tags/aristotle Kemmañ
Aristoteles, gant Francesco Hayez

Ur prederour gresian eo Aristoteles (henc'hresianeg : Ἀριστοτέλης Aristotélēs). Ganet e oa bet e Stavros, Makedonia e 384 kent JK ha marvet e oa e C'halkis, en Eubea, e 322 kent JK.

Ul levezon vras en deus bet war prederourien ar Grennamzer (Sant Tomaz da skouer) met war re an XXvet kantved ivez (H.-G. Gadamer pe Hannah Arendt).

  • Unan eus an diforc'hioù bras etre e breder ha hini Platon eo ne zifennas ket kement ar renad brientinel peogwir ne oa ket eus ar renkad-se. E dad a oa mezeg (mezeg ar roue Fulup Makedonia zoken) ha d'ar c'houlz-se ne oa ket digor kelennadurezh ar vezegiezh d'an holl: treuzkaset e veze er familhoù, ez-yaouank. Ur roud a chomo eus se e prederouriezh Aristoteles a vo diazezet war ar fedoù ha n'eo ket war mennozhioù difetis evel Platon.
  • Studier da Blaton eo bet en Akademi e-pad 20 vloaz. Dizemglev a vo etrezo avat rak "n'eo ket ken pouezus ar vignoniezh hag ar wirionez". Dre se ez eus ul liamm kemplezh etrezo: un dle en deus ouzh prederouriezh Platon met c'hoant en doa da vezañ disheñvel dioutañ war an dro ivez.
  • En Aten eo bet o chom, pa oa tost da Blaton ha da c'houde p'en deus krouet al Lise. Koulskoude eo bet estren da vrientinelezh Aten a-viskoazh.
  • E 3 frantad e c'heller rannañ e oberoù :
    • An divizioù: pa oa studier gant Platon e skign mennozhioù e vestr ("Ar sofistour", "An deskadurezh")
    • An oberoù displegañ: pa oa aet digant Platon evit bezañ kelenner Aleksandr ("Buhezouriezh da Nicomaque")
    • Ar pennoberoù: p'en doa savet al Lise (Bonreizh Aten, Ar politikerezh).

E-keñver Platon e c'heller gwelet 2 ziforc'h bras :

  • Ne zielfenn ket ar vuhez politikel er memes mod
  • Ne ro ket ar memes termenadurezh eus ar renad politikel mat.

Un arseller ouzh ar gwirvoud politikel

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Aristoteles en deus kroget ganti dre renabliñ ar poentoù boutin hag an diforc'hioù bras a oa etre ar renadoù. Diwar se en deus graet rummadoù bras (e labourioù diwar-benn al loened pe ar plant a zo savet er memes mod).

Rummata ar gouarnamatoù

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Rummataet int bet diouzh 2 zesverk:

  • un dezverk e-keñver an niver a dud a zo e penn (unan, un nebeud tud, an holl dud)
  • un dezverk e-keñver kalite: ar renadoù mat / ar renadoù fall diouzh ma'z eont diouzh mad an holl pe ne'z ont ket.

Pa groazier an dezverkoù an eil ouzh egile e teu 6 rummad a renadoù war wel:

evit pep hini anezho ez eus ur stumm glan hag ur stumm fallaet en e rummadoù enta.

Treuzfurmadur ar renadoù

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Unan eus mennozhioù pennañ ar brederouriezh c'hresian eo an emdroadur evit distreiñ d'ar poent loc'hañ. Platon a gave dezhañ e oa ur mont war fallaat pe gave da Aristoteles e oa un emdroadur, tra ken.

Ar c'helc'hiad hervez Aristoteles eo hemañ neuze:

  • Techet e vezer da gas da benn ar vro un den zo bet trec'h gant e arme, ar pezh a ro ar vonarkiezh.
  • Dre ma ne c'hell ket an dud a-zoare gouzañv galloud un den hepken e teu ar vrientinelezh.
  • Pa ne c'hell ket ar re a zo ar galloud en o dalc'h chom hep mont war binvidikaat e teu an nemeurveliezh.
  • E-touez an dud pinvidik e vez bepred unan hag en deus c'hoant da vont dreist d'ar re all hag e teu an tiranterezh.
  • An dud a vez gwasket hag en em savont: klask a reont krouiñ ur renad evit o mad hag e teu an demokratelezh.
  • An demokratelezh a ro an tu d'ar vro da vont war binvidikaat hag e c'heller sevel ur renad n'eo ket diazezet war al laz hiniennel ken.

Anat eo ne zeu ket an emdroadur eus ar renad gwellañ d'an hini gwashañ: kempleshoc'h eget se eo. An Droug a c'hell disoc'hañ war ar Mad: n'eo ket tonket an istor da vont da fall hervez Aristoteles.

Ken anat all eo n'eus netra peurbadus: an dud a c'hell lakaat an traoù da cheñch ha dreist-holl lakaat anezho da vont war wellaat.

Difenn ar renad mat

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Palioù ar renad mat

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Evit Aristoteles e vev ar geoded vat diouzh pennaenn an unvaniezh politikel ha divezouriel.

E gwirionez e kav dezhañ ne c'hell bezañ savet ar renad mat nemet war un takad strizh: rak se n'eo ket en un impalaerezh e vo graet met en ur geoded. Ouzhpenn da se ez eus ur pal divezouriel d'ar politikerezh : "N'eus ket eus ar gumuniezh politikel evit bezañ en ur gevredigezh hepken: kas ar mad da benn eo pal ar gumuniezh politikel" (3e levrenn ar Politikerezh).

En ur mod emañ tost da soñjoù Platon gant se: lakaat an dud da vevañ mat asambles eo pal ar politikerezh. Rak se, al lezennoù a dapomp a dle mont diouzh al lezennoù naturel. Perzh mat ar bolitikourien e vo ar furnez neuze da lavaret eo barregezh an hini a oar tostaat ouzh natur an dud ha seveniñ anezho er geoded, er gwirvoud.

Aozioù savidigezh ar renad mat

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

2 anezho a zo ha n'int ket bet kavet gant Atistotleles e bed ar mennozhioù (hini Platon) met diwar skiant-prenet.

  • Ur renad kemmesk :

N'eus ket anv gantañ a lakaat ar bobl pell diouzh merañ an aferioù politikel : en ur renad mat eo enframmet an dud ha n'eo ket lakaet a-gostez. Ar c'heñver politikel en ur geoded eo ur c'heñver a gevatalder ha n'eo ket hini an tad ouzh e vugale (Platon a bouez kalz war skeudenn an Tad fur, er c'hontrol) pe hini ar mestr ouzh e sklavidi. Hervezañ n'eo ket dic'houest ar bobl da briziañ stad an traoù a vez danevellet dezhañ ("Aesoc'h eo d'an den pedet eget d'ar c'heginer priziañ ar boued a zo servijet").

Daoust da se ne sav ket a-du gant ar soñj e tle ar galloud mont gant ar bobl penn-da-benn. Kempouezet e tle bezañ gant galloud ar vrientinelezh (sevel a ra a-enep dibab an dud e penn diouzh un dennadeg dre zegouezh da skouer : dre an dilennañ e tleer mont). Berr-ha-berr e c'heller lavaret ez eo d'ar vrientinelezh da zivizout ha d'ar bobl da gontrollañ.

  • An aozioù sokial :

Pa vez disfiz ouzh an arc'hant gant Platon e talc'h Arsitoteles gant e vennozh : ar c'hempouez reizh. War ar renkadoù etre ez eus da sevel ar renad mat enta. Dre se ez eo mat dezhañ ar berc'hentiezh prevez koulz hag ar familh.

Koulskoude e kav dezhañ ne c'heller ket lezel ur frankiz diroll d'en em zispakañ : kontrolliñ emzalc'hioù an dud zo d'ober ha da gentañ er familhoù rak diazez ar geoded eo. Lezennoù strizh a ginnig war ar poent diwezhañ-mañ : da 18 vloaz e tle eurediñ ar maouezed ha da 37 bloaz ar baotred, ret eo engenhentañ ar vugale en diskar-amzer rak ur mare eus ar bloavezh eo mat n'eo ke na re domm na re yen an amzer... Anvet e vo barnerien a c'hello divizout war al lazhañ bugale zoken, bepred gant ar soñj mirout kempouez ar boblañs er geoded.

Memes tra e asant Aristoleles e c'heller kempouezañ ar pezh a erbed, d'ar re a zo e penn da azasaat e guzulioù...diouzh o furnez.

Aristoteles / Platon

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  • Mennozhioù boutin o deus:
    • Er geoded e tleer kas ar vuhez politikel.
    • Ar politikerezh a dle mont diouzh an divezouriezh
    • Ne soñjont ket ar frankizoù evel gwirioù an hiniennoù.
    • Ne savont ket a-enep ar sklaverezh.
  • Diforc'hioù zo etrezo koulskoude :
    • Ne welont ket red an istor er memes mod.
    • N'eo ket ken strizh ar bed kinniget gant Aristoteles.
    • Diazezet eo ar renad mat diwar ar geoderourien vat evit Aristoteles (ha n'eo ket war ar roue prederour eo).
    • Priziet e vez kalz ar c'horfoù etre (ar familh da skouer) gant Aristoteles pa'z a Platon gant ar soñj teuziñ anezho en un hollad.
    • Ar c'hempouez hag ar c'henveriañ eo e soñjoù pennañ (n'eo ket ur bed glan a zo lakaet da bal).


Testennoù en-linenn

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]


Levrlennadur

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]