Honestiores eta humiliores

Honestiores eta humiliores Antzinate Berantiarreko gizarte-zatiketa nagusien izenak ziren, bai Erromatar Inperio Beherean (batez ere mendebaldean), bai erresuma germaniarrean, bereziki bisigodoen erresuman, non baldintza horiek definitzen baitzuten kargurik ez zuten pertsona libreen gizarte-posizioa.

Gizarte-zatiketa horren jatorria, patrizioen eta plebeioen arteko ohiko bereizketa alde batera uzten zuena, eta esklabotzaren mende ez dagoen gizaki askearen funtsezko duintasuna, II. mendetik aurrera gertatzen da. Humiliores-ak, erromatar hiritarrak izan arren, tortura, galdeketa-metodoa edo esklaboengana mugatutako zigorra jaso zezaketen. Honestiores-ak ere torturatu egin zitezkeen kasu batzuetan akusatuak edo lekukoak izanez gero, traiziozkoak kasu^[1].

Etimologikoki zintzoenak, zintzoenak esan nahi du^[2]. Ohore edo ondra kontzeptua funtsezko atala da noblezia Erdi Aroan eta Antzinako Erregimenean estamentu pribilegiatu gisa duen nagusitasunaren justifikazio ideologikorako.

Honestiores-en artean, senatariak, magnateak edo handikiak eta consortes-ak (sing. consors) ziren, hau da, lur-jabe erromatar eta godo aberatsak. Senatarien artean, oraindik ere, hainbat titulu aurki ditzakegu, hasi patrizio zaharrenetik eta garrantzitsuenetik eta curiales xumeenetaraino.

Gotzainak honestiores-ekin parekatzen ziren.

Honestiores eta humiliores artean klase ertain bat zegoen, nolabaiteko aberastasuna zuena, merkatariek eta jabe ertainek osatua, horietako batzuek maila kuriala zuten, eta ez dirudi berezko klasea osatu zutenik: aberatsenak honestiores-en mailarik baxuenean zeuden, eta pobreenak, berriz, humiliores-en maila gorenean. Antza denez, horiekin parekatzen ziren apaizak eta diakonoak.

Etimologikoki, xumeenak esan nahi du, garbienak. Humilior da lurrean beheratua dagoena (ad humum). Makurraraztea beheratzea da, munduan lurra baxuena (infima) dela uste delako^[3].

Biztanleria librea, nekazariak, jornalariak, artisauak, pobreak eta lurrik gabeak, eta beheko kleroa humiliores-en (edo beheragokoen) kategoria ziren. Gainetik honestiores-ak zeuden eta behetik esklaboak bakarrik zeuden: idoneus edo etxekoa eta vilior edo landatarra.