Emoción
![](http://178.128.105.246/host-http-upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Smiling_little_girl_Mounica.jpg/325px-Smiling_little_girl_Mounica.jpg)
Etimoloxicamente, a palabra emoción provén do latín emovere e emotionem "movemento, conmoción, acción de mover", á súa vez derivado da raíz protoindoeuropea *meue.[1] É derivado tardío dunha forma composta de dúas palabras latinas: ex "fóra, para fóra", e motio "movemento, acción", "conmoción, abaneo" e "xesto". Esta formación latina será tomada como empréstito por todas as linguas modernas europeas. A primeira documentación do francés émotion é de 1538. A do inglés é emotion é de 1579. O italiano emozione, o portugués emoçâo son de comezos do século XVII. Nas dúas primeiras linguas, a acepción máis antiga é a de "axitación popular, desorde". Posteriormente documéntase no sentido de "axitación da mente ou do espírito". A palabra aparece normalmente denotando a natureza inmediata desa axitación nos humanos e a forma en que é experimentada por eles, aínda que nalgunhas culturas e en certos modos de pensamento é atribuída a todos os seres vivos. A comunidade científica aplícaa na linguaxe da psicoloxía, desde o século XIX, a toda criatura que amosa respostas complexas similares ás que os humanos refiren xeralmente como emoción.
Definición e utilidade do concepto[editar | editar a fonte]
Na lingua común emoción designa un estado afectivo intenso causado por impresións, ideas ou sentimentos fortes. O concepto científico é, non obstante, de difícil precisión pois abrangue estados moi diversos que van desde os que agradan ó individuo (alegría, amor, orgullo...) ós que causan desagrado (vergonza, aflición, depresión...) ou desacougo (rabia, sorpresa, medo...).
En psicoloxía, pode dicirse de maneira xenérica que a emoción é unha experiencia mental dos seres humanos de carácter á vez subxectivo e obxectivo, vencellada a mecanismos sensoriais externos (sociais) e internos (físicos) da persoa. Tanto pode ser construtiva, no senso de tornar máis eficaz o comportamento, como destrutiva; tanto fortalecedora como debilitadora. En xeral, os psicólogos tenden a concibila hoxe como unha reacción necesaria, e en todo caso benéfica. Antonio Damasio, entre outros, vea como un factor esencial do dinamismo vital do individuo.[2]
O amor, o odio, a valentía, o medo, a alegría, a tristura, o pracer, o noxo e o resto das emocións e sentimentos foron descritos a través dos tempos en termos filosóficos (dende perspectivas psicolóxicas, antropolóxicas e teolóxicas) e fisiolóxicos (dende perspectivas biolóxicas).
Dalgunha maneira os animais -e non só os humanos- son capaces de experimentar emocións.
Unha emoción reúne en si estes trazos en aparencia opostos:
- é unha experiencia subxectiva e interna;
- pode ser experimentada por un individuo ou un grupo;
- é o resultado de reaccións biolóxicas obxectivas (adrenalina...)
- aparece como resposta a certas situacións
- séntese en oposición ou non a un desexo consciente.
As emocións tradúcense por unha resposta que pode caracterizarse como:
- afectiva (tristura, rabia, alegría...);
- fisiolóxica (cambios no funcionamento corporal interno, aínda que fan parte das causas da emoción);
- cognitiva (interpretación da situación - ver lavado de cerebro);
- condutual (reacción adaptativa ó estímulo).
A emoción é ás veces mirada como antítese da razón. As emocións xogan un papel importante en situacións que resultan en estados mentais non esperados ou desexados e naqueles procesos cognitivos (o caso da arte, por exemplo) nos que o individuo é capaz de sentilas. En consecuencia, os estados emotivos incontrolados poden ocasionar, dependendo da cultura, efectos negativos tales como pesar ou desgusto ou sentimentos positivos de natureza transcendental.
![](http://178.128.105.246/host-http-upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Sixteen_faces_expressing_the_human_passions._Wellcome_L0068375_%28cropped%29.jpg/220px-Sixteen_faces_expressing_the_human_passions._Wellcome_L0068375_%28cropped%29.jpg)
As emocións, no que supoñen de potencial para a oposición e enmarañamento entre vontade e razón, constitúen un dos feitos psicolóxicos máis distintivos e asombrosos dos seres humanos. Non existe evidencia empírica que permita aceptar a antítese entre razón e emoción. A rabia e o medo poden ser pensados como respostas sistemáticas a feitos observados. A psique humana posúe unha variada gama de posibles reaccións e perspectivas en resposta ó mundo externo e interno. Trataríase dun contínuum que iría desde a pura lóxica intelectual nun extremo (a miúdo cualificada de "fría") á reacción puramente irracional, sen resposta a argumentos lóxicos ("a calor da paixón"), no outro extremo. En todo caso, está claro que a relación entre lóxica e argumento dunha parte e emoción da outra parte, merecen un coidadoso estudo. Como é notorio, a paixón, a emoción, ou o sentimento poden axudar a reforzar un argumento, mesmo un baseado principalmente na razón -en particular os referidos a ideoloxía ou relixión, áreas do pensamento humano que demandan frecuentemente unha radical aceptación ou rexeitamento, isto é, a adopción dunha cosmovisión parcialmente esteada en argumentos empíricos e en parte no sentimento e na paixón.
![](http://178.128.105.246/host-http-upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Emotions_according_to_the_Atlas_of_Personality%2C_Emotion_and_Behaviour.svg/220px-Emotions_according_to_the_Atlas_of_Personality%2C_Emotion_and_Behaviour.svg.png)
Varios investigadores teñen suxerido que non hai decisión nin pensamento "puro", é dicir, que non existe pensamento baseado na pura lóxica intelectual ou na pura e simple emoción. A maior parte das decisións e do coñecemento apóianse nunha mestura de ambas.
O concepto filosófico: unha perspectiva histórica[editar | editar a fonte]
A emoción foi tradicionalmente considerada, polo menos dende o Fedro de Platón (427-347 a. C.), un problema do estado habitual do suxeito. Platón introduce a teoría dos tres estados: o pracer e a dor son estados que se apartan do estado neutral ou normal da alma. É ademais o primeiro filósofo en propoñer que a alma afecta o corpo e viceversa.[4]
Para Aristóteles (384-322 a. de C.), contrariamente ó que propón Platón, o pracer non é un movemento, unha partida do estado neutral. O pracer é un estado normal no exercicio das facultades dos seres vivos. A dor, pola contra, é contraria á natureza pois significa o impedimento das funcións vitais.
O pracer e a dor están vinculadas á acción, ó movemento. Se non hai actividade (sensorial, motora ou mental) non pode haber emocións. Aristóteles distingue dous tipos de praceres: os praceres do corpo (comer, beber, apetito sexual) e os praceres da alma (vitória, éxito, vinganza etc.). Canto máis dependan da materia menos puros serán. Os praceres intelectuais serán os máis puros.[5]
As teorías post-aristotélicas formúlanse en relación coa ética, coa relixión e coa posibilidade da "mellor vida". O corpo é visto como o locus ou fonte das emocións. Para os epicúreos todos os praceres son bos e o propósito da vida é maximizar o pracer. Epicuro (341-270 a. de C.) define o pracer como a ausencia de dor no corpo e de problemas na alma e distingue entre un pracer baseado no movemento (rápido e agudo) e un pracer estático (relacionado coa mente). Para el é este último o que debe ser perseguido na vida.[6]
Os estoicos ofrecen a primeira tentativa de clasificación dos estados afectivos e das paixóns. Os tres estados afectivos óptimos do estoicismo son: (1) a alegría, froito das boas amizades e do bo talante (2) a prudencia, resultado da discreción e do temor á deshonra e (3) a vontade virtuosa, froito da benevolencia, afabilidade e cordialidade. Estas disposicións racionais contrastan con hábitos favorables ó pracer, ó medo e ó apetito respectivamente. As catro paixóns básicas que refiren como impulsos ou retrocesos irracionais son: (1) o desexo ou apetito, (2) o pracer ou gozo, (3) o medo ou temor, e (4) a dor ou pena.[7]
René Descartes (1596-1650), o fundador da filosofía moderna, diferenza radicalmente o corpo da mente (ou alma). Para o racionalista francés, Deus dotou o home dun corpo e dun sistema sensorial, que se revelan incertos (na súa opinión, é posible percibir o corpo a través dos sentidos pero de forma limitada), e dunha mente, que en esencia é do único do que non podemos dubidar ("Penso, por tanto, existo"). A razón, produto da mente, é, por conseguinte, superior ás emocións.[8]
Baruch de Spinoza afirmaba que o "Deus sive Natura" ("Deus ou a Natureza") era un ser de atributos infinitos, dos cales a extensión e o pensamento só eran dous deles. O mundo físico e mental forman dous "submundos" differentes e paralelos que nin interactúan nin se solapan. Esta formulación panpsiquista ó problema do corpo-mente é coñecido como monismo neutral.
Spinoza foi un determinista confeso que mantiña que todo sucedía a través da operación da necesidade. Para el, cada comportamento humano estaba totalmente determinado. No seu sistema, a liberdade só serve para entender por que actuamos como actuamos. A liberdade non é a posibilidade de dicir non ó que nos pasa senón a posibilidade de dicir si e de entender por que as cousas deben necesariamente suceder así. Formándonos ideas máis adecuadas do que facemos e das nosas emocións e afectos, tornámonos na causa adecuada dos nosos efectos externos e internos, algo que comporta un aumento na actividade (vs. pasividade). Así somos máis libres e máis como Deus.[9]
No seu racionalismo, Spinoza comparte cos estoicos a procura terapéutica da felicidade (a eudaimonia dos estoicos) pero sepárase deles nun importante respecto: non aceptaba a súa crenza en que a razón podía derrotar a emoción. Polo contrario, cría que a emoción só podía ser superada ou desprazada por unha emoción máis forte. A distinción crucial, para el, estaba entre as emocións activas e pasivas. As primeiras eran aquelas que podían ser entendidas racionalmente. As segundas, non. Tamén sostiña, anticipándose a Sigmund Freud, que o coñecemento das verdadeiras causas da emoción pasiva podía transformala nunha emoción activa e creadora.
O escocés David Hume (1711-1776) adopta a visión contraria: "A razón é, e debe ser, escrava das paixóns". Para Hume as emocións son "impresións" ("sensations") que se orixinan no "espírito animal" do sangue. Unha emoción é o resultado de interaccións con outras emocións preexistentes e "ideas" ("cognitions"). Coma Adam Smith, David Hume enfatiza o papel da "simpatía" ("empathy"), como aspecto universal da natureza humana. A emoción é parte da esencia da existencia social e da moralidade dos homes.[10]
Étienne Bonnot de Condillac (1715-1780), no seu Tratado das sensacións, defende que todo na orde natural das cousas ten a súa fonte na sensación. O sensualista francés comeza por cuestionar a doutrina de Locke de que os sentidos nos dan un coñecemento intuitivo dos obxectos; de que o ollo, por exemplo xulga as formas, os tamaños, as posicións e as distancias. Condillac estuda por separado cada un dos sentidos (dende o olfacto á vista), observa como son adestrados e como cada un deles axuda ós outros, para concluír que o coñecemento humano non é máis que sensación transformada e que é posible excluír calquera outro principio, incluído o da reflexión. Todo comeza coa ocupación da consciencia a través da atención. A experiencia do cheiro, por exemplo, producirá pracer ou dor, e determinará as operacións da mente. O seguinte estadio perténcelle á memoria, ó rescate da impresión da experiencia olfactiva, que non é para el máis que "un modo de sensación". Da memoria xorde a comparación, o feito de "dar atención a dúas cousas simultaneamente", e polo tanto o "xuízo". As comparacións e os xuízos son almacenados na mente, de maneira que a asociación de experiencias pasadas e presentes fai aparecer o "desexo". É o desexo o que estimula a memoria e a imaxinación e dá lugar ás "paixóns", que non son senón sensacións transformadas. As sensacións non son igualmente abundantes en todos os homes e varían no grao de vividez con que son percibidas. As facultades e ideas innatas non teñen relevancia na personalidade do home, que, en realidade, non é máis có que adquiriu a través das emocións: "Tanto se subimos ó ceo como se baixamos ó abismo, nunca daremos saído de nós mesmos -o único que percibiremos serán os nosos pensamentos. A psicoloxía antiespiritual de Condillac, coa súa explicación da persoa como un agregado de sensacións, conduce directamente ó determinismo do século XIX.[11]
Relación con factores sociais e culturais[editar | editar a fonte]
![](http://178.128.105.246/host-http-upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Emotion_collage.png/220px-Emotion_collage.png)
Non está claro se a emoción é un fenómeno exclusivamente humano, pois os animais amosan condicións que semellan respostas emocionais tales coma o medo, a rabia ou a tristeza. A estrutura da conduta, polo menos aparentemente, é parecida á dos humanos: no caso dunha ovella e dun lobo, o coñecemento do perigo causaralle á ovella unha emoción de temor, que á súa vez a dirixirá cara á fuga (i.e. recoñecemento dun estímulo; impulso de retirada; acción de locomoción).
Existe a hipótese de que as emocións típicas dos seres humanos evolucionaron substancialmente, mudando de moitas formas dende que apareceu a especie. Emporiso, como xa se fixo notar, é probable que as respostas emocionais animais, humanas e non humanas, pertenzan a un contínuum constante e non a categorías completamente distintas entre humanos e animais.
A meirande parte do que se dixo sobre as emocións e sobre a historia do que se dixo sobre elas está condicionado pola cultura e mesmo pola política. É dicir, a interpretación que un grupo poida dar á importancia das diferentes respostas emocionais pode verse influída polas normas culturais dos investigadores concretos que leven a cabo os estudos. Por exemplo, emocións como o amor, o odio e o desexo de vinganza son tratados de maneira moi distinta en sociedades diferentes. Esta relatividade metodolóxica é enteiramente distinta da cuestión de se as emocións son universais ou determinadas culturalmente.
Os máis dos investigadores concordarían en que unha vasta proporción do comportamento humano, non importa o próximo que estea dos substratos biolóxicos máis baixos, -incluído o comportamento social, a alimentación, os sentimentos de resposta a cambios fisiolóxicos e a condicións ambientais- está condionado por factores ambientais non humanos e polo contexto social. Por conseguinte, non é difícil defender a posición de que a emoción é, en boa medida, dependente de fenómenos sociais, de expectativas, de normas, e da conduta condicionada do grupo en que o individuo vive.
A influencia da política, da relixión e dos costumes socioculturais é claramente visible en distintas reaccións emocionais. Actividades e comportamentos considerados crueis nalgunhas sociedade poden de feito provocar resposta de alegría noutras (o caso dos touros); do mesmo modo, actos sexuais considerados desexables nalgunhas culturas poden provocar vergonza ou desgusto noutras.
Contradicindo esta visión, Paul Ekman demostrou que algunhas expresións faciais e as correspondentes emocións son universais e compartidas por todas as culturas, e polo tanto non están culturalmente determinadas. Estas emocións universais inclúen a ira, o noxo, o medo, a alegría, a tristura e a sorpresa.
O desenvolvemento emocional[editar | editar a fonte]
A expresión das emocións, coma calquera outro comportamento complexo, desenvólvese a través do madurecemento e da aprendizaxe. Os bebés, cando nacen, choran, pero a medida que vai pasando o tempo, poden tanto rir como chorar. Nacemos coa capacidade de chorar pero rimos coa maduración. Moitos aspectos do comportamento emocional son aprendidos. O neno aprende a chorar cunha determinada finalidade e aprende a controlarse e a inhibir o choro se coida que non é o adecuado.
Tradicións teóricas[editar | editar a fonte]
Debido á falta de consenso xeral na definición básica do concepto "emoción", a súa área de estudo préstase a focaxes e investigacións moi diversas. Ó nivel máis abstracto, todas coinciden en entendela como un estado no que se transforma o equilibrio psicofísico do individuo ou do grupo.
Desde Aristóteles, pasando por Descartes e Spinoza, ata o século XIX os filósofos discutían a natureza da emoción co fin de clasificala en varios tipos. As investigacións experimentais propiamente ditas comezan, se deixamos a un lado a abordaxe darwiniana, a partir da teoría de James-Lange, formulada independentemente polos dous psicólogos. Nos últimos dous séculos son cinco as tradicións que dominaron a investigación sobre as emocións. Estas tradicións non se exclúen mutuamente e moitos investigadores incorporan perspectivas múltiples ó seu traballo.
A perspectiva darwiniana[editar | editar a fonte]
![](http://178.128.105.246/host-http-upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Expression_of_the_Emotions_Figure_15.png/220px-Expression_of_the_Emotions_Figure_15.png)
Charles Darwin propúxose abordar sistematicamente o estudo da expresión. Para el moitos dos aspectos da expresión emocional son patróns herdados, que teñen valor para a supervivencia. A reacción de sorpresa a un estímulo inesperado debe axudar ó organismo a se apartar do perigo. Algúns aspectos da expresión emocional humana teñen os seus prototipos no reino animal. No seu libro A expresión das emocións no home e nos animais (1872), Charles Darwin considera o recoñecemento da expresión como instintivo.[13] Os nenos aprenden a expresión das emocións por asociacións da mesma forma que os animais aprenden a entender as expresións dos seus donos. As emocións desenvólvense naturalmente como expresión e poden ter, polo tanto, contrapartidas universais ó longo das distintas culturas. A maior parte das investigacións nesta área focáronse nas manifestacións físicas da emoción, incluída a linguaxe corporal dos animais e as expresións faciais nos humanos. O traballo de Paul Ekman sobre as emocións básicas é representativo da tradición darwiniana.
A perspectiva jamesiana[editar | editar a fonte]
William James na década de 1880 coidaba que a experiencia emocional era o resultado da experiencia dos cambios no corpo. Estes cambios poderían ser viscerais (corazón, estómago, vasos sanguíneos), posturais ou facialmente expresivos. A experiencia consciente seguiría as reaccións do corpo, que se corresponderían cos estímulos do medio.[14] James formulou a súa teoría en 1884 independentemente de Carl Lange, que deu a coñecer a súa ó ano seguinte (1885). A teoría mantén que a emoción é a percepción da mente das condicións fisiolóxicas que resultan dalgún estímulo. No exemplo que James cita, non se trata de que vexamos un oso, de que teñamos medo e corramos senón de que vemos un oso, o noso corpo prepárase para saír correndo e, como consecuencia sentimos medo do oso. A nosa percepción dos niveis elevados de adrenalina e dos latidos do corazón definen a emoción. Co estudo do cerebro, as teorías jamesianas foron suxeitas a crítica. Walter Cannón (1927) criticou a teoría de James-Lange porque o pequeno número de categorías de estados fisiolóxicos non conseguía explicar a ampla variedade de respostas emocionais. Cannon propuxo a hipótese de que existía un sistema emocional autónomo que residiría no hipotálamo. A teoría talámica de Cannon ou teoría emerxentista (teoría de Cannon-Bard) propón que os impulsos sensoriais pasan polo tálamo, situado na base do encéfalo e contiguo ó hipotálamo. As mensaxes que aí chegan reciben unha carga emocional. O córtex inhibe esa reacción emocional no tálamo mais, se non o fai, a emoción é descargada ou ben no sentido superior, para o córtex, constituíndo a emoción consciente, ou no sentido inferior, do tálamo para o corpo, producindo a expresión visceral e muscular. A emoción non éstá, polo tanto, baixo a xurisdición exclusiva do sistema autónomo.
A perspectiva cognitiva[editar | editar a fonte]
Moitos investigadores do último terzo do século XX cren que o pensamento e en particular a avaliación cognitiva do medio subxace a unha explicación causal dos procesos emocionais. O psiquiatra e psicanalista Wilfred R. Bion xa investigara a importancia da emoción para o desenvolvemento do pensamento. Para que o conxunto das preconcepcións do neno se convertan en verdadeiros conceptos que lle permitan elaborar un sistema dedutivo e explorar o mundo faise absolutamente necesaria a experiencia emocional. As emocións aparecen a partir das impresións dos sentidos e da súa transformación en elementos de pensamento.[15] As teorías da avaliación cognitiva representan a forza dominante nas investigacións da psicoloxía cognitiva. Entre outros investigadores destacan Lazarus (1991; 1984), Ortony (1988), Frijda (1986), Scherer (1984) e Mandler (1984). Segundo a perspectiva cognitiva as respostas emocionais representan estados fisiolóxicos non diferenciados e a cognición é polo tanto necesaria para fornecer unha interpretación que a) ofreza a base da experiencia consciente dunha emoción concreta, e b) poida ser usada polo organismo dunha maneira adaptativa a fin de iniciar ou alterar un determinado comportamento. A cognición é necesaria para desambiguar os estados emocionais vagos e para que os constructos cognitivos tales como percepcións, pensamentos, crenzas e obxectivos sexan tidos en conta no proceso. O proceso sería como segue: un estímulo é detectado, causa un estado de axitación corporal, que á súa vez é detectado polo aparato cognitivo para xerar unha avaliación, que ten en conta os propósitos, plans e crenzas do organismo. Esta valoración ten consecuencias fisiolóxicas (por exemplo, as reaccións do sistema autónomo), que asemade teñen consecuencias motivacionais (por exemplo, a disposición cara a un comportamento concreto) (Frijda, 1986). Lazarus (1991) distingue entre procesos conscientes e procesos "avaliativos primitivos", e entre coñecemento e avaliación. Estas sutís distincións proporcionan a base para unha síntese destas teorías cos recentes achados da neurofisioloxía.[16]
A perspectiva construtivista[editar | editar a fonte]
A frecuencia, intensidade, lugar e forma das emocións é extremadamente variable dun individuo a outro e dunha cultura a outra. As investigacións cuantitativas falan de diversos graos de emotividade. O construtivismo social pon de relevo a importancia da cultura e do contexto na comprensión do que ocorre na sociedade e na construción do coñecemento (Derry, 1999; McMahon, 1997). As emocións son mecanismos de comunicación entre nai e fillo, nas familias e nos grupos sociais máis amplos.Serven funcións adaptativas de carácter éxterno como sinais que marcan para outros determinadas intencións (e.g., rosmar implica ataque inminente) e interno (prepara o corpo para a acción (e.g., a adrenalina prepara para unha resposta pronta).As emocións, como reaccións que son de carácter afectivo, prodúcense como respostas a unha situación ou estímulo do medio ou contorno. A meirande parte da investigación actual sobre a emoción está baseada na visión do construtivismo social.[17]
A tradición neurolóxica[editar | editar a fonte]
Esta tradición recente estéase nos traballos e investigacións levados a cabo na neurofisioloxía e na neuroanatomía sobre o sistema nervioso para explicar a natureza das emocións.[18] Para Plutchik (1980) existen oito estados primarios (medo, rabia, alegría, tristeza, aceptación, noxo, expectación e sorpresa) que poden ser concibidos como pares de opostos. Todas as outras emocións son mixtas ou derivadas das emocións primarias. Cada emoción varía no seu grao de intensidade. A emoción serve un papel adaptativo na loita pola sobrevivencia. As emocións primarias xorden como consecuencia das inadecuacións entre o organismo e o medio (no que se incluiría os "sentidos internos" como os pensamentos). As distintas emocións están ligadas a distintos comportamentos e funcións tendentes a mellorar as oportunidades de sobrevivencia dos animais. Entre os grupos de tales patróns estables entre situacións-emocións-comportamento estarían os seguintes: protección - temor; destrución - ira; incorporación - aceptación; rexeitamento - noxo; reprodución - alegría; reintegración - tristeza; orientación - sorpresa; exploración - curiosidade. LeDoux (1986) fai unha revisión do coñecemento actual da neurofisioloxía sobre a emoción. A súa teoría representa unha síntese de diferentes perspectivas (da fisiolóxica e cognitiva, en particular)ó expandir a teoría de Cannon de que o hipotálamo computa a significación dun estímulo e diríxeo tanto ó corpo coma o córtex. A cuestión de se a cognición ou o afecto son primarios e cal deles precede o outro revélase irrelevante cando se considera que os distintos sistemas interactuantes que median no procesamento da información actúan en conxunto. O cerebro no seu conxunto está involucrado na expresión e na experiencia emocional. Cada parte do cerebro é responsable da sensibilidade e control do corpo e das accións neurolóxicas. É nesta regulación do cerebro e dos estados corporais onde residen as emocións. A regulación efectúase a través da condución neurolóxica e das accións hormonais e neuroquímicas (Pribam 1986).
As investigacións recentes da neurociencia afectiva suxiren que a emoción conforma unha parte esencial dos procesos de decisión (decision-making) dos seres humanos, entre eles o da planificación a longo termo, e que a famosa distinción de Descartes entre razón e emoción non é tan clara como parecía.[19]
Respostas físicas á emoción[editar | editar a fonte]
As reaccións fisiolóxicas ás emocións son variadas e complexas e poden afectar ao corpo de xeito inmediato ou a longo prazo.[20] A vergoña, por exemplo, pode provocar un acaloramento visíbel da cara e da parte superior do peito.[21] O medo, pola súa banda, caracterízase polo aumento do ritmo cardíaco, unha resposta instintiva de fuxida ou loita, acovardamento, tensión muscular elevada e un incremento da suor, preparando ao corpo para unha resposta rápida ante o suposto perigo percibido. [22] A tristura pode levar a sensacións físicas como un apertón na gorxa, olladas baixas e unha relaxación, detonificación ou debilidade nos brazos e pernas, reflectindo un estado de baixa enerxía ou motivación.[23] O desexo intensifica características como a garganta seca e unha respiración máis profunda e rápida, indicativos do aumento da activación do sistema nervioso autónomo en anticipación a unha experiencia percibida como gratificante.[24]
Modelos computacionais de emoción[editar | editar a fonte]
- Véxase tamén: Computación afectiva.
A actividade no modelamento do recoñecemento emocional foi moi importante nas investigacións máis recentes nas ciencias computacionais, na enxeñería, na psicoloxía e na neurociencia (cf. Fellous, Armony & LeDoux, 2002). A idea é investigar o papel social da emoción indirectamente a diversos niveis de abstracción. Varios deses esforzos concentráronse no recoñecemento de estados emocionais a través das expresións faciais (en particular das partes máis expresivas da cara: os ollos e a boca. Padgett, Cottrell e Adolphs (1996) construíron un modelo conexionista de dous niveis que recoñece seis emocións básicas (felicidade, sorpresa, tristura, ira, medo e noxo) a partir de imaxes faciais estáticas. O modelo é capaz de emular con éxito o comportamento perceptual humano. Outro exemplo deste tipo de traballo é a Ferramenta de Análise da Expresión Facial (Facial Expression Analysis Tool, FEAT) e o Facial Action Composing Environment (FACE), desenvolvido na Universidade de Xenebra (Kaiser et al., 1994). Estes sistemas usan modelos conexionistas para construír cartografías de estados emocionais e configuracións distintivas dos músculos faciais. Fellous (1995) explorou cinco medidas faciais da análise discriminante de expresións emocionais. Abordaxes cunha orientación máis matemática aparecen descritas en Samal e Iyengar (1992).
Estas pequisas demostran a capacidade das máquinas de imitar certos aspectos do recoñecemento emocional humano, pero algúns investigadores subliñan unha distinción fundamental: reproducir a sensación das emocións non equivale a sentir ou comprender estas emocións no sentido humano. Segundo estes autores, a complexidade de dotar á intelixencia artificial dunha verdadeira intelixencia emocional, fai que este obxectivo fique fóra do alcance da tecnoloxía. (Véxase tamén intelixencia artificial xeral).[25]
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ "emotion - Etimología, Origen y Significado ; etymonline". www.etymonline.com (en inglés e castelán). Consultado o 2024-03-29.
- ↑ Damasio, Antonio R (1998-05). "Emotion in the perspective of an integrated nervous system1Published on the World Wide Web on 27 January 1998.1". Brain Research Reviews 26 (2-3): 83–86. ISSN 0165-0173. doi:10.1016/s0165-0173(97)00064-7.
- ↑ Mobbs, Anthony E. D. (21 de xan. de 2020). "An atlas of personality, emotion and behaviour". PLOS ONE (en inglés) 15 (1): e0227877. ISSN 1932-6203. PMC 6974095. PMID 31961895. doi:10.1371/journal.pone.0227877.
- ↑ "Las Sorprendentes Partes del Alma según Platón: Descubre su Poder » aela.es". aela.es (en castelán). 2023-09-11. Consultado o 2024-03-29.
- ↑ Vieira, S. (2021-08-14). "A Virtude segundo Aristóteles". Filosofia do Início (en portugués). Consultado o 2024-03-29.
- ↑ "Epicuro: Filósofo da Felicidade Plena" (en portugués). 2023-05-11. Consultado o 2024-03-29.
- ↑ Santos, Por Alberto Gómez (2021-01-12). "Estoicos, Epicúreos e Escépticos. Filosofía para a vida". Consultado o 2024-03-29.
- ↑ "Descartes, Rene: Mind-Body Distinction; Internet Encyclopedia of Philosophy" (en inglés). Consultado o 2024-03-29.
- ↑ Fernández Rivas, Silvia; Sánchez Cabaco, Antonio (2002-01-01). "Deterioro de las habilidades emocinales en la aleximia nición y la cuestión de las emociones básicas.". Papeles Salmantinos de Educación (en castelán) (1): 151–181. doi:10.36576/summa.30316.
- ↑ "Neuroscience has much to learn from Hume’s philosophy of emotions". Psyche ideas (en inglés). Consultado o 2024-03-29.
- ↑ Vieira, S. (2022-02-06). "Étienne Bonnot de Condillac". Filosofia do Início (en portugués). Consultado o 2024-03-29.
- ↑ Darwin, Charles (2009). Darwin, Francis, ed. The Expression of the Emotions in Man and Animals. Cambridge Library Collection - Darwin, Evolution and Genetics (2 ed.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-1-108-00483-1.
- ↑ Darwin, Charles (1872). "The expression of the emotions in man and animals." (en inglés). doi:10.1037/10001-000.
- ↑ James, William (1884). "II.—WHAT IS AN EMOTION ?". Mind (en inglés). os-IX (34): 188–205. ISSN 0026-4423. doi:10.1093/mind/os-IX.34.188.
- ↑ Cuevas, María Alejandra Castro Arbeláez,Gema Sánchez (2018-11-26). "Wilfred Bion: biografía y obras más relevantes". La Mente es Maravillosa (en castelán). Consultado o 2024-03-29.
- ↑ "Cognitive Evaluation Theory: The Seedling That Keeps Self-Determination Theory Growing". academic.oup.com. Consultado o 2024-03-29.
- ↑ Martínez, Grecia Guzmán (2018-05-16). "Construccionismo social: qué es, ideas fundamentales y autores". psicologiaymente.com (en castelán). Consultado o 2024-03-29.
- ↑ Redacción (2023-05-21). "Xurxo Mariño, divulgador: "Sabemos máis da sexualidade das ratas que da das persoas"". GCiencia. Consultado o 2024-03-29.
- ↑ Alexandre Netto, Carlos (2022-12). "A neurociência em nosso cotidiano: área se destaca pela importância de sua colaboração ao avanço da ciência e pelo impacto de seu progresso na vida das pessoas". Ciência e Cultura 74 (4): 01–07. ISSN 0009-6725. doi:10.5935/2317-6660.20220058.
- ↑ "How stress affects your body and behavior". Mayo Clinic (en inglés). Consultado o 2024-03-29.
- ↑ "Fear". www.psychologytoday.com (en inglés). Consultado o 2024-03-29.
- ↑ "Fear". www.psychologytoday.com; Psychology Today (en inglés). Consultado o 2024-03-29.
- ↑ "A Beginners' Guide to Sadness". www.psychologytoday.com (en inglés). Consultado o 2024-03-29.
- ↑ "APA PsycNet". psycnet.apa.org (en inglés). Consultado o 2024-03-29.
- ↑ Varona, Javier; Sánchez-Escribano, María Isabel Montserrat (2021-11-02). "Inteligencia artificial emocional: Lo que las máquinas nunca podrán aprender". The Conversation (en inglés e castelán). Consultado o 2024-03-29.
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
![]() |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Emoción ![]() |
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- Cornelius, R. (1996). The science of emotion. New Jersey: Prentice Hall.
- Damasio A. R. (1994). Descartes' Error. Penguin Putnam, Nova York.
- Darwin, C. [1872] (1979). The Expression of Emotions in Man and Animals. Londres: Julian Friedmann Publishers (cunha introdución de S.J. Rachman.)
- Ekman P. (1999). "Facial Expressions" in Handbook of Cognition and Emotion. Dalgleish T & Power M, eds. John Wiley & Sons Ltd. Nova York, Nova York.
- LeDoux, J.E. (1986). "The neurobiology of emotion". Cap. 15 in J E. LeDoux & W. Hirst (eds.) Mind and Brain: diologues in cognitive neuroscience. Nova York: Cambridge University Press.
- Plutchik, R. (1980). "A general psychoevolutionary theory of emotion". In R. Plutchik & H. Kellerman (eds.), Emotion: Theory, research, and experience: Vol. 1. Theories of emotion (pp. 3–33). Nova York: Academic.
- Plutchick R. (1980). Emotion: A Psychoevolutionary synthesis. Nova York: Harper & Row.
- James, William. (1884). "What is an emotion?". Mind. A Quarterly Review of Psychology and Philosophy, vol. 9: 188-205. Londres. [1]
Outros artigos[editar | editar a fonte]
Investigadores da emoción[editar | editar a fonte]
- William James
- Charles Darwin
- Ivan Pavlov
- Magda B. Arnold
- James Papez
- Paul D. MacLean
- Sigmund Freud
- Carl Jung
- Carl Rogers
- Paul Ekman
- Antonio Damasio
- Robert Plutchik
Ligazóns externas[editar | editar a fonte]
- En francés. Descrición das emocións. Bruno Fortin, psicólogo
- En inglés. Artigo enciclopédico sobre a emoción de Ronald de Sousa. The Stanford Encyclopedia of Philosophy
- En francés. Razón e emoción no budismo
- Stress Emotion University of Rome Research (it)
- En inglés. Web sobre a investigación científica da emoción. Duke University
- Geneva Emotion Research Group. Facultade de Psicoloxía da Universidade de Xenebra
- Análise Facial. Universidade de California Santa Cruz
- The Cognition and Affect Project. School of Computer Science. Universidade de Birmingham
- Web da Facultade Psicoloxía da Universidade de Santiago