Río Rin

Río Rin

(de) Rhein
Tipo	río principal via navegable rede federal de vías navegables de Alemaña río
Parte de	conca do Rin Fronteira entre a Unión Europea e Suíza Fronteira entre Alemaña e Suíza Fronteira entre Liechtenstein e Suíza fronteira entre Alemaña e Francia Fronteira entre Austria e Suíza
Inicio
Continente	Europa
País da cunca	Suíza, Liechtenstein, Alemaña, Países Baixos e Francia
División administrativa	Tujetsch, Suíza
Final
División administrativa	Países Baixos
Localización	Holanda Meridional
Desembocadura	Mar do Norte
46°37′57″N 8°40′20″L / 46.6325, 8.67222222Coordenadas: 46°37′57″N 8°40′20″L / 46.6325, 8.67222222 B 51°58′51″N 4°05′35″L / 51.9808, 4.0931
Afluente	156
Distributario	Río IJssel, río Waal e río Nederrijn
Conca hidrográfica	conca do Rin
Características
Tamaño	1.232,7 () km
Superficie da cunca hidrográfica	185.000 km²
Medicións
Caudal	2.200 m³/s
Historia
Código do catálogo	ThurGIS: 01. ,Geoportale des Kantons St.Gallen: 10506.

O Rin^[1] (Rhein en alemán, Rhin en francés, Rijn en neerlandés, Rain en retorrománico) é un dos ríos máis longos e importantes de Europa sendo a vía fluvial máis utilizada da Unión Europea (UE).^[2] Con unha lonxitude de 1230 km (14° máis longo de Europa),^[3] é navegable nun tramo de 883 km entre Basilea (Suíza) e o seu delta no mar do Norte.^[2] O seu caudal medio é de 2100 m³/s, e forma un delta común co río Mosa.^[4] Entre as cidades máis grandes e importantes do Rin atópanse Basilea (Suíza), Estrasburgo (Francia), Colonia, Düsseldorf (Alemaña) e Rotterdam (Países Baixos).

Xunto co río Danubio, o Rin constituía a maior parte da fronteira setentrional (o limes) do Imperio romano. Os romanos denominábano Rhēnus. Máis tarde, franceses e alemáns loitaron neste río para afirmar o seu poder.^[5] O Rin tamén serviu como unha importante ruta para o comercio, xerando riqueza para varios pobos, desde frisóns e viquingos até os mercadores da Liga Hanseática e a Idade de Ouro de Ámsterdam.^[6]

Inicialmente, foi a industria téxtil a que descubriu os beneficios do Rin. Despois veu a industria química, e nas últimas décadas construíronse a beiras do río algunhas das plantas siderúrxicas, automotrices, téxtiles e químicas máis grandes do mundo, con canles que conectan o Rin co mar Báltico, o mar Mediterráneo e o océano Atlántico. Con todo, os embarques de mercadorías libres ao longo do Rin só foi posible desde 1868, cando se asinou a convención de Mannheim.^[7]

O Rin atravesa rexións moi diferentes, o que afecta o seu réxime e as súas posibilidades de uso.^[8] Ademais conta con puntos destacados dentro da xeografía europea como as cataratas do Rin en Schaffhausen que constitúen o salto de auga de maior #caudal media do continente.^[9]

O río tamén xogou un papel central na configuración da cultura de Europa.^[6] Así, entre as variadas actividades culturais e de esparexemento, durante os meses máis cálidos, miles de persoas báñanse nas súas augas ao seu paso por Suíza.^[10]

As variantes do nome do Rin (latín Rhenus; francés Rhin, italiano Reno, romanche Rain ou Rein, neerlandés Rijn, alemánico Ry, ripuario Rhing)^[11] nas linguas modernas derivan todos do nome en gaulish Rēnos, que foi adaptado na xeografía da época romana (século I a.C.) como grego Ῥῆνος. (Rhēnos), latín Rhenus.^{[n. 1]}

A grafía con Rh- en inglés Rhine, así como en alemán Rhein e francés Rhin débese á influencia da ortografía grega, mentres que a vocalización -i- débese á adopción polo protoxermánico do nome galo como *Rīnaz, vía fráncico antigo dando no inglés antigo Rín,^[12] no antigo alto alemán Rīn, no neerlandés medio temperán (c. 1200) Rijn (entón tamén escrito Ryn ou Rin).^[13]

O ditongo do alemán moderno Rhein (tamén usado en romanche) Rein, Rain é un desenvolvemento do alemán central do período moderno temperán, co nome do alemánico R(n) mantendo o vocalismo máis antigo. En alemánico, a supresión da terminación -n en pausa é un desenvolvemento recente; a forma Rn consérvase en gran medida nos dialectos do lucernés.^[14] Rhing en ripuario está ditongado, do mesmo xeito que Rhei, Rhoi en palatino. Mentres que no galego o igual que no castelán adoptou o vocalismo xermánico Rin-, o italiano, o occitano e o portugués conservaron o latín Ren-.

O nome galo Rēnos (protocelta ou precéltico)^{[n. 2]} *Reinos) pertence a unha clase de nomes de ríos construídos a partir da raíz PIE *rei- «moverse, fluír, correr», que tamén se atopa noutros nomes como o do Reno en Italia.^{[n. 3]}

O xénero gramatical do nome celta (así como da súa adaptación grega e latina) é masculino, e o nome segue sendo masculino en alemán, holandés, francés, español, galego e italiano. O nome do río en inglés antigo flexionábase en masculino ou feminino; e a súa adopción en islandés antigo flexionábase en feminino.^[16]

O Rin só ten unha escala de lonxitude oficial (Rheinkilometer) augas abaixo de Constanza. A súa lonxitude total está suxeita á definición do Rin alpino. En 2010, os medios de comunicación informaron de que a lonxitude do Rin sobreestimarase sistematicamente nas enciclopedias do século XX e, a petición dos xornalistas, o Rijkswaterstaat holandés deu unha lonxitude de 1.232 km.^[17][18]

O río acurtouse considerablemente respecto do seu curso natural debido a unha serie de proxectos de canalización completados nos séculos XIX e XX.^{[n. 4]} A «lonxitude total do Rin», incluíndo o lago de Constanza e o Rin Alpino, é máis difícil de medir obxectivamente; o Rijkswaterstaat holandés cifrouna en 1232 km en 2010.

O Rin leva o seu nome sen accesorios distintivos só despois da confluencia dos ríos Rin Anterior/Vorderrhein e Rin Posterior/Hinterrhein na aldea de Reichenau no cantón suízo de Tamins. Por encima deste punto atópase a extensa zona de captación das cabeceiras do Rin. Esta zona pertence case exclusivamente ao cantón suízo dos Grisóns (ou Graubünden en alemán), e abarca desde o macizo de Saint-Gotthard, ao oeste, pasando por un val situado entre o cantón de Tesino e a provincia de Sondrio (Lombardía, Italia), ao sur, até o paso de Flüela, ao leste. O Rin é un dos catro grandes ríos que nacen na rexión do Gotardo, xunto co Tesino (conca hidrográfica do Po), o Ródano e o Reuss (conca do Rin). O Witenwasserenstock é a tripla divisoria de augas entre o Rin, o Ródano e o Po.

Tradicionalmente, o lago Toma, cerca do paso de Oberalp, na rexión de San Gotardo, considérase o nacemento do Rin Anterior e do Rin no seu conxunto. O Rin posterior nace no val de Rheinwald, baixo a montaña de Rheinwaldhorn.

Desauga no mar do Norte mesturando as súas augas coas do río Mosa no gran delta. Atravesa ou acompaña seis países: Suíza, Austria, Liechtenstein, Alemaña, Francia e os Países Baixos. Constitúe a fronteira natural entre Suíza e Liechtenstein, entre Alemaña e Suíza e entre Alemaña e Francia.

Nos Países Baixos, o Rin divídese para formar un delta:

• Preto de Noviomago o Rin divídese no Rin Baixo (ou Nederrijn en neerlandés), o Linga (ou Linge en neerlandés) e o Vales (ou Waal en holandés)
• En Arnhemia, o Rin Baixo divídese no Rin Baixo e o Isala (ou IJssel en neerlandés)
• Preto de Gorinchen, o Vales xúntase cun brazo da Mosa e continúa baixo o nome Merivido (ou Merwede en neerlandés)
• Despois Wijk bij Duurstede, o Rin Baixo divídese na Leica (ou Lek en neerlandés), no Rin Vello (ou Oude Rijn en neerlandés) e no Rin Curvado (ou Kromme Rijn en neerlandés).

Esta característica de fronteira nacional é relativamente recente, con excepción do período durante o cal o Imperio romano o transformou nunha barreira ao norte contra os bárbaros, cunha fronteira (limes) enchida de fortificacións, como Colonia ou Estrasburgo. Entre a caída do Imperio romano e a conquista da Alsacia por Lois XIV, o Rin era parte do mundo xermánico, que o denominaba Vater Rhein, o Rin paternal.

• No ano 9 transcorre a Batalla da fraga de Teutoburgo, entre as tropas romanas do norte do Rin, compostas por tres lexións e os queruscos de Arminio. Marcou o fin da expansión romana ao norte do río.
• No ano 406 os suevos, alanos e vándalos cruzan o río Rin, conxelado á altura de Maguncia, invadindo o Imperio Romano.

Con 14.000 á 17.000 anos de idade, as cataratas do Rin teñen unha altura de 23 metros (desnivel total de 33 metros) e unha largura de 150 metros, cun fluxo medio de 373 m³/s.

O fluxo medio anual na fronteira franco-alemá é de 1.240 m³/s, en Estrasburgo de 1.080 m³/s, e en Basilea de 1062 m³/s. A maior seca foi de 202 m³/s, e a maior enchente de 5.700 m³/s.

Os principais afluentes do Rin, por orde de confluencia desde o nacemento ata a desembocadura, son:

• Aar: nace nos Alpes berneses e desemboca no Rin pola súa esquerda en Suíza. O seu curso está completamente en territorio suízo e ten unha lonxitude de 291 km. Pasa por Berna, a capital do país.
• Neckar: nace na Selva Negra e únese ao Rin pola súa marxe dereita en Mannheim despois de percorrer 367 km. do estado alemán de Baden-Württemberg. Baña a cidade universitaria de Heidelberg.
• Main (Río Meno): é un dos afluentes máis caudalosos do Rin. Nace na Selva de Franconia no estado alemán de Baviera preto da fronteira con Chequia. Atravesa territorio alemán en dirección leste-oeste ao longo dos seus 524 km. pasando polos estados federados de Baviera e Hessen, para unirse ao Rin pola súa dereita fronte á cidade de Maguncia. No seu curso áchanse a cidade operística de Bayreuth e a cosmopolita Frankfurt.
• Lahn: nace na rexión montañosa de Sauerland no estado federado alemán de Renania do Norte-Westfalia, para entrar pronto en Hessen e rematar o seu curso na marxe dereita do Rin preto de Coblenza no estado federado de Renania-Palatinado. Ten unha lonxitude de 242 km.
• Mosela: ao longo dos seus 545 km. atravesa tres países: Francia, Luxemburgo e Alemaña. Nace no macizo francés dos Vosgos e discorre en dirección norte ata ser fronteira natural entre Luxemburgo e Alemaña. A partir de aquí toma a dirección nordeste, xa en territorio alemán, no estado de Renania-Palatinado, ata confluír co Rin pola súa esquerda en Coblenza. Cidades importantes polas que pasa son a francesa de Metz e a alemá de Tréveris.
• Ruhr: coma o Lahn, nace na rexión de Sauerland e o seu curso de 221 km. discorre enteiramente polo estado federado alemán de Renania do Norte-Westfalia. O seu val está densamente poboado e industrializado, sendo unha das rexións máis urbanizadas de Europa. Baña as importantes cidades de Dortmund, Bochum, Essen e Duisburgo, pouco despois da cal desemboca no Rin pola dereita.
• Mosa: do mesmo xeito co Mosela, percorre tres países nos seus 950 km.: Francia, Bélxica e os Países Baixos. Nace no planalto francés de Langres e discorre en dirección norte pasando polas cidades francesas de Verdun e Sedan. Ao chegar á cidade belga de Namur xira ao leste ata Liexa onde retoma o norte para entrar nos Países Baixos por Maastricht. Na súa desembocadura mestúrase co Rin pola súa marxe esquerda para formaren o Hollandsch Diep, un río, esteiro e delta común.

Entre Basilea e o seu estuario, o Rin atravesa unha das zonas máis densamente poboadas da Europa occidental, historicamente rica en comercio e trocas. O Val do Rin tamén foi o berce dunha das principais rexións da Revolución Industrial, a rexión do Ruhr, que se beneficia dunha importante reserva de recursos minerais, de fácil acceso e favorábeis ao desenvolvemento da industrialización.

Desde a «Convención de Mannheín» de 1868, o Rin considérase unha rexión de "augas internacionais" da última ponte da Basilea até o mar do Norte, asegurándolle a Suíza un acceso libre ao mar. A sede da Comisión central pola Navegación do Rin está en Estrasburgo. Fundada en 1815 durante o Congreso de Viena, é a máis antiga organización internacional.

En 2000, a Organización das Nacións Unidas para a Educación, Ciencia e Cultura (UNESCO) inscribiu os 65 km do Val Medio do Rin na lista do Patrimonio da Humanidade, xuntamente co rochedo da Lorelei, preto da cidade de Saint-Goar, en Alemaña.

O Rin deu o seu nome aos dous departamentos franceses da rexión de Alsacia:

• Baixo Rin (Bas Rhin, cuxa capital é Estrasburgo)
• Alto Rin (Haut Rhin, cuxa capital é Colmar)

Dá tamén o seu nome a dous Estados de Alemaña:

• Renania-Palatinado (Rheinland-Pfalz)
• Renania do Norte-Westfalia (Nordrhein-Westfalen)

O curso do Rin está afectado por diversos canais, de varias naturezas, que discorren paralelos (o gran canal da Alsacia) ou que o unen co curso doutros ríos (o Canal Saint-Symphorien que o une co Ródano-Saona).

Comezou a construírse no ano 1920 no lado francés da Alsacia, o que permitiu a este país construír no seu territorio centrais hidroeléctricas e presas. Estas construcións fixeron baixar ostensibelmente o caudal do río e que o río Rin pasase a ser un dos máis contaminados do continente europeo, como consecuencia en 1935 o salmón desapareceu das súas augas.

Grazas ó labor conxunto dos países polos que trascorre o río este recobrou parte da súa pureza e o salmón ao igual que algunha outra especie volve ter presenza nel.

Comezou a construírse despois da segunda guerra mundial e rematouse en 1993. Con 677 quilómetros de lonxitude percorre a parte meridional de Alemaña, esténdese polo Estado federado de Baviera dende Aschaffenburg ata as proximidades da fronteira con Austria. Pasa polos vales dos ríos Meno, Regnitz e Altmül, permitindo a navegación ata o Danubio e polo tanto ata o Mar Negro dende o Mar do Norte.

«Toda a historia de Europa (...) está resumida neste río de guerreiros e de pensadores, nesta onda inmensa que sacode Francia, neste murmurio profundo que fai soñar a Alemaña. O Rin reúne todo ^[19]» Le Rhin, Victor Hugo, 1842.

• 
  O Rin por Düsseldorf.
• 
  O Rin en Colonia.
• 
  As cataratas do Rin, Schaffhausen (Suíza).
• 
  Ponte sobre o Rin en Karlsruhe.

Referencias

Commons ten máis contidos multimedia sobre:  Río Rin

• Comisión Central para a Navegación do Rin

• Axencia hidrográfica Rhin-Meuse, en francés
• Datos hidrolóxicos, en francés