Բասրա
| Բնակավայր | ||
|---|---|---|
| Բասրա | ||
| արաբ․՝ البصرة | ||
 | ||
| Երկիր |  Իրաք | |
| Հիմնադրված է | 638[1][2] թ. | |
| Մակերես | 181 կմ² | |
| ԲԾՄ | 5±1 մետր | |
| Բնակչություն | 1 326 564 մարդ (2018)[3] | |
| Ժամային գոտի | UTC+3 | |
| Պաշտոնական կայք | basra.gov.iq | |
| ||
Բասրա (արաբ․՝ Բասսորա البصرة), քաղաք Իրաքի հարավային մասում՝ Շատ ալ-Արաբ գետի վրա՝ Քուվեյթի և Իրանի մեջև։ Քաղաքը Իրաքի գլխավոր նավահանգիստն է։ Բնակչությունը 2012 թվականի տվյալներով մոտ 1.5 միլիոն մարդ.[4]: Բասրան նաև Իրաքի գլխավոր նավահանգիստն է, չնայած ջրի խորությունը այնքան մեծ չէ, որքան Ումմ Քասրինը։
Քաղաքի անվանումը գալիս է արաբական «բասրա» բառից, ինչը թարգմանաբար նշանակում է «փափուկ սպիտակ քար» և կարող էր ծագել քաղաքի կառույցների շինանյութի տեսակից, սակայն գոյություն ունեն նաև այլ վարկածներ։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հիմնադրվել է Քրիստոսից հետո 637 կամ 638 թվականին խալիֆ Օմարի կողմից, որպես արաբների հենակետ նրանց կողմից գրավված Միջագետքում։ VIII-IX դարերում եղել է Խալիֆայության կարևոր մշակութային և տնտեսական կենտրոններից մեկը։ 1258 թվականին ջախջախվել է մոնղոլների կողմից։ 1528 թվականին գրավվել է թուրք սուլթան Սուլեյմանի կողմից և մտել Օսմանյան կայսրության կազմի մեջ։
Այժմյան Բասրա քաղաքը առաջացել է միայն XVII դարում, Հին Բասրայի անկումից հետո։
1638 թվականին, երբ Մուրադ IV-ը գրավել է քաղաքը, ամբողջ տարածքը անցել է թուրքերին և այժմյան Բասրա քաղաքը դարձել է մեծ փաշայության գլխավոր քաղաքը։ XVII դարի վերջին այն գրավել են պարսիկները, իսկ 1701 թվականին այն կր��ին հետ են վերցրել թուրքերը, այնուհետև 1771 թվականին պարսիկները կրկին գրավել են քաղաքը, սակայն 1778 թվականին պետք է զիջեին այն թուրքերին, իսկ 1787 թվականին Բասրան անցել է արաբներին և, ի վերջո, կրկին անցել է թուրքերին։ 1810 թվականից վահաբականները բազմիցս սպառնում էին քաղաքին և արգելափակել են այն, սակայն 1815 թվականին պարտություն կրել եգիպտական Իբրահիմ փաշայի զորքերին։ 1832-1840 թվականների միջև ընկած ժամանակահատվածում Բասրան գտնվում էր Մուհամադ Ալիի ձեռքում։
1914 թվականի նոյեմբերի 22-ին օկուպացվել է անգլիական զորքերի կողմից, Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո մտել է Իրաքի կազմի մեջ։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Բասրան, իրանական Բուշիրի հետ հավասար, եղել է հիմնական նավահանգիստ, որով ԽՍՀՄ-ում (Իրանի տարածքի միջով) վարձակալությամբ ապրանքներ էին մատակարարվում։
1980-1987 թվականներին քաղաքը տուժել է (հատկապես նավահանգիստը) Իրան-իրաքյան պատերազմի ընթացքում իրանական հրետանային ռմբակոծության, ինչպես նաև Իրաքյան պատերազմի ընթացքում ԱՄՆ-ի ներխուժման արդյունքում։
Տրանսպորտ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քաղաքում գործում է միջազգային օդանավակայան, տրանսպորտային հանգույց (երկաթուղիներ և մայրուղիներ)։
Կլիմա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բասրան ունի արևադարձային անապատային կլիմա։ Ամառը ջերմաստիճանը կարող է լինել 50 °C-ից բարձր, ձմռանը երբեմն լինում են թեթև ցրտահարություններ։ Ձմեռը տաք է, ամառը՝ շատ շոգ։ Տեղումների տարեկան քանակը 150 մմ է, որոնց հիմնական մասը թափվում է ձմռանը։
| Բասրաի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Միջին բարձր °C (°F) | 17.7 (63.9) |
20 (68) |
24.5 (76.1) |
30.6 (87.1) |
36.8 (98.2) |
39.7 (103.5) |
41.3 (106.3) |
41.8 (107.2) |
39.9 (103.8) |
34.9 (94.8) |
27.1 (80.8) |
20.3 (68.5) |
31.22 (88.18) |
| Միջին օրական °C (°F) | 12.2 (54) |
14.2 (57.6) |
18.3 (64.9) |
23.9 (75) |
30.2 (86.4) |
32.9 (91.2) |
34.3 (93.7) |
33.9 (93) |
31.2 (88.2) |
26.4 (79.5) |
20.4 (68.7) |
14.5 (58.1) |
24.37 (75.86) |
| Միջին ցածր °C (°F) | 6.8 (44.2) |
8.4 (47.1) |
12.2 (54) |
17.2 (63) |
23.6 (74.5) |
26.2 (79.2) |
27.4 (81.3) |
26.1 (79) |
22.6 (72.7) |
18 (64) |
13.7 (56.7) |
8.7 (47.7) |
17.57 (63.62) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 31 (1.22) |
21 (0.83) |
19 (0.75) |
17 (0.67) |
5 (0.2) |
0 (0) |
0 (0) |
0 (0) |
0 (0) |
3 (0.12) |
23 (0.91) |
33 (1.3) |
152 (6) |
| Միջ. անձրևոտ օրեր | 6 | 5 | 5 | 4 | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 4 | 5 | 32 |
| Միջին օրական արևային ժամ | 6 | 7 | 7 | 8 | 9 | 11 | 11 | 10 | 10 | 9 | 7 | 6 | 8.4 |
| Աղբյուր #1: Climate-Data.org[5] | |||||||||||||
| Աղբյուր #2: Weather2Travel for rainy days and sunshine[6] | |||||||||||||
Քույր քաղաքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ https://kids.britannica.com/students/article/Basra/317092
- ↑ Iraqi parliament recognizes Basra as economic capital
- ↑ https://cosit.gov.iq/documents/population/projection/projection2015-2018.pdf
- ↑ «Basra Governorate Profile» (PDF). UN Joint Analysis Unit. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
- ↑ «Climate: Basra - Climate graph, Temperature graph, Climate table». Climate-Data.org. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 22-ին.
- ↑ «Basra Climate and Weather Averages, Iraq». Weather2Travel. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 22-ին.
- ↑ http://baku-ih.gov.az/page/26.html
- ↑ http://azerbaijans.com/content_1719_az.html
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Густерин Павел Вячеславович Города Арабского Востока. — М.: Восток—Запад, 2007. — 352 с. — (Энциклопедический справочник). — 2000 экз. — ISBN 978-5-478-00729-4
- Басра // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 305)։ 
|
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բասրա» հոդվածին։ |
| ||||||||||
