Hvarfbaugur nyrðri
![Heimskort er sýnir hvar hvarfbaugur nyrðri liggur.](http://178.128.105.246/host-http-upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/World_map_with_tropic_of_cancer.svg/220px-World_map_with_tropic_of_cancer.svg.png)
![Skilti sem sýnir mörk hvarfbaugs nyrðri í Madhya Pradesh fylkisins á Indlandi.](http://178.128.105.246/host-http-upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Tropic_of_cancer_passes_through_Madhay_Pradesh.jpg/220px-Tropic_of_cancer_passes_through_Madhay_Pradesh.jpg)
![Mynd (með enskum texta) er skýrir tengsl halli jarðmönduls við hvarfbaugana og heimskautabaugana.](http://178.128.105.246/host-http-upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Axial_tilt_vs_tropical_and_polar_circles.svg/220px-Axial_tilt_vs_tropical_and_polar_circles.svg.png)
Hvarfbaugur nyrðri, sem einnig er nefndur Krabbabaugur, er norðlægasta breiddargráða jarðar þar sem sólin getur verið beint yfir. Þetta gerist á sumarsólstöðum, þegar norðurhvel jarðar hallar að sólu að hámarki og sólargangurinn er lengstur. Það nær einnig 90 gráðum undir sjóndeildarhringinn á miðnætti sólar á vetrarsólstöðum, þegar sólargangurinn er stystur.
Þegar sólin er hæst á lofti á jafndægri á hausti og vori stendur sólin í hvirfilpunkti á miðbaug. Þá er hún á miðjum himni og skín beint ofan á hvirfilinn þannig að hvergi er skugga að sjá. Vegna halla jarðmöndulsins um 23,5° er sól í hvirfilpunkti á mismunandi um breiddargráðum eftir því hvenær ársins er.
Jafngildi hvarfbaugs nyrðri á suðurhveli er hvarfbaugur syðri (eða Steingeitarbaugur).
Hvarfbaugar geta einnig komið fyrir í samspili stjórnmála og landafræði sem landfræðileg afmörkun. Hvarfbaugur nyrðri er þannig notaður til takmörkunar á gagnkvæmri varnarskyldu Atlantshagsbandalagsins, í stofnsáttamála bandalagsins (grein 6.). Þar eru aðildarríki NATO ekki skuldbundin til að koma til varnar öðrum bandalagsríkjum á land- eða hafsvæði sunnan við Hvarfbaug nyrðri.[1]
Heimildir
[breyta | breyta frumkóða]- Fyrirmynd greinarinnar var „Tropic of Cancer“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 27. júlí 2022.
- Sævar Helgi Bragason (2010). Árstíðir. Stjörnufræðivefurinn. http://www.stjornuskodun.is/solkerfid-large/jordin/arstidir Geymt 27 júlí 2022 í Wayback Machine (sótt: 26. júlí 2022).
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ NATO (4. apríl 1949). „The North Atlantic Treaty“. NATO. Sótt 26. júlí 2022.