Terebiceni

Terebiceni (kana 'runinga' na rũthiomi rwa Gĩthweri) ni mūtambo ũhũthĩkaga harī gūtūma ndūmīrīri cia mbica irathiī. Mītambo īno yambirie kũhũthĩka mīaka-inī ya 1920s, no nīyaikaragire kahinda ītambītie kwendio kūrī ahūthīri. Thutha wa mbara ya kerī nene ya thī( World War II), kūrī mūtambo waumire ūrīa wahūthīkire mūno mabūrūri-inī ma Unite States na Britain. Mīaka-inī ya 1950s terebiceni nīyo yarī mūtambo ūrīa wahūthīkaga mūno gūkinyīra mūingī. Terebiceni cia marangi maingĩ ciambirie kũhũthĩka mĩaka-inĩ ya 1960s gatagati-inĩ. Thiku ici nowĩrorere mbica cioyetwo mbere nĩũndũ nĩ kũrĩ na indo cia kũiga mbica icio ta DVD, flash drives, CD na video recorders. Rĩu kwĩna njĩra njerũ ya gũkinyirio maũndũ kwĩ mũtambo wa terebiceni kugerera digital transmission.

Rĩu kũrĩ mwaka wa 2017 nowĩrorere ceceni nyingĩ mũno ũrĩ gũkũ bũrũri-inĩ. Kwĩna ceceni cia maũndũ matiganĩte ta mohoro, mathako, ũhuthuria, mahunjio, mbiashara ona iria cia maũndũ ma gũkenia. Ceceni irĩa nyingĩ ni cia andũ kĩũmbe. Cia mathako ni ceceni ta Select Sport, Blitz, Select Sport 2, SS9 East,SuperSport 9 na Kwese Free Sport. Cia mohoro ni ta BBC Worrld News na KTN News TV. Nĩ kũrĩ cia mahunjio ta Family TV, Hope TV, Sayare TV na Aviation TV. Ceceni nyingi cia guku bururi-ini cinyitanĩirie maũndũ maya hamwe. Ceceni ici ni ta K24 TV, KU TV, KBC1, NTV, Meru TV, Heritage TV, Njata TV, KTS TV, KTN, Inooro TV, Gikuyu TV, Citizen TV, Baite TV, Kameme TV na Y-254. Thiteceni ici ĩtangathaga na thiomi cia Gĩthũngũ (English), Gĩthwaeri (Kiswahili), rũthiomi rwa imwana nĩrũo Theng'i (Sheng) na thiomi ingi cia andũ ngurani ngurani. Rũrĩrĩ rwa Gĩkũyũ nirurathimĩirwo gũkorwo na ceceni karundo ikimemerekia na rũthiomi rwao. Ceceni ici no ta Njata TV, Inooro TV, Gikuyu TV na Kameme TV. Ceceni ici niihotithitie mũndũ o wothe wa rũrĩrĩ gũkorwo agikinyirwo ni maũndũ ona atekũmenya wega thiomi in5gi.

Nie ndandika ni Kamara Ka-Wanjiru na njokerie ngatho Daniel Kinuthia wa Njau(innkeeper) ni kwambiriria kwandika uhoro wa terebiceni na ruthiomi ruru twendete. Mundu ungikorwo na undu wa kwongerera haha ndakaigwe e muhingiririe.

Mũndũ o wothe nĩ akenagio nĩ mwana wĩna mĩtugo mĩega. Ũũ nĩgũkorwo atĩ ciana ina mĩtugo mĩega nĩ huthu gũikaranĩa nacio na ciana ici iheaga mũndũ gĩtĩyo kĩrĩa kĩmwagĩrĩire. Mwana wĩna mĩtugo mĩega nĩ ũhũthũ kũmũtaara na kũmũcokia njĩra ĩrĩa yagĩrĩire ũkĩringithania na mwana wĩna mĩtugo mĩũru. Kuma hĩndĩ ya tene Mũgĩkũyũ nĩ arĩ na njĩra irĩa athomithagia mwana gũkorwo ena mĩtugo mĩega hĩndĩ ciothe. Njĩra ĩmwe ĩrĩa yahũthĩragwo nĩ andũ agima kũrũta ciana ũria ciagĩrĩirwo nĩ gũkũra itariĩ yakoragwo ĩ kũmaganĩra ng’ano. Ng’ano ciaganagwo hĩndĩ ya hwainĩ rĩrĩa andũ maranyihia hwai. Andũ agima nĩo maikaragia ciana thĩ makamahe kĩrĩra makĩhũthira ng’ano. Ng’ano ici maita maingi cianetwo “ng’ano cia marimũ’ tondu maita maingi ciana nĩcietĩkagia andũ aria akũrũ kũmakiria na matingĩamenyire atĩ ng’ano icio ti ũhoro wa ma.

Ng’ano ciahũthĩkaga kũruta ciana gũkorwo me andũ mena mĩthiĩre ĩtarĩ na ũcuke. Rũgano rwa ũrĩa warũbũkũ ahenagia nyamũ ingĩ nĩguo eteithie we rwaheagwo ciana kũmonia atĩ ũngĩtuĩka hingo ciothe andũ nĩmekĩraga nganja maũndũ-inĩ maria wihokeirwo kana harĩa ũratuĩka nĩ ũhutanĩtie naho nĩkuonania atĩ ciĩko ciaku nĩ cia ũcuke. Ng’ano-inĩ nĩkuo gwakoragwo na motarii maũrĩa mũndũ agĩrĩirwo nĩgũikarania na aria angĩ. Nokuo mũndũ arutagwo mĩtugo ĩrĩa ĩtĩkĩrĩkĩte rũrĩrĩ-inĩ. Mũgĩkũyũ nĩekĩrĩiere mũno maũndũ ma ũndũire wake ta wathĩki, ũnyitnĩri, ũrũmwe na wohanĩri. Maũndũ maya mothe mathomithanagio kũhĩtũkĩra ng’ano na kĩrĩra kĩa rũrĩrĩ.

Ng’ano nocio ciatũmĩkaga gũthomithia ciana ũgi wa mũtũrĩre na mĩtugo ĩrĩa ĩkenagia andũ. Maũndũ ta kũgĩa na ũcamba, kũmenyerera igweta, gũthikĩrĩria na gwĩkĩrĩra motaaro ma arĩa anene gũgũkĩra nĩ mamwe ma maũgi macio. Ciana nĩ icanjamũkaga nĩ ng’ano icio na ikaigwa irĩ njega mũno. Mĩtũrĩre ĩrĩa yaikaragwo nĩ arĩa marerirwo na ng’ano icio nĩyonanagia atĩ ti itherũ ng’ano nĩciarĩ na ũhoti wa gũthomithia andũ mĩtugo yakwendeka na yagwĩtĩkĩrĩka nĩ rũrĩrĩ.

Mahinda magĩthiĩte macenjetiena o kinya mĩikarĩre mĩciĩ-inĩ ĩkagarũrũka. Ciana nyingĩ irĩ macukuru-inĩ igĩthoma nao aciari marĩ mawĩrainĩ magĩcaria ũboco wa kũrera na gũthomithia ciana. Mahinda magagĩkundera marĩa aciari na ciana monanaga na kũhota kwaranĩria. Ciana cia thikũ ici maita maingĩ irekora igĩcaria kĩrĩra kuuma ihumo ingĩ ta thimũ, arata aa marika mao ona karabiceni-inĩ. Nao andũ arĩa mena iheo mwanya mwanya ta arĩa mathondekaga gatuni magekĩra kio na makerutanĩria guthondeka mĩthako ĩra ingikenĩa ciana. Tutuni twa Disney films nĩ tumwe twa tũtunĩ tũrĩa tũĩkaine mũno na tũria tuonanagio mũno karabicenĩ-inĩ. Gatuni gaka ka Disney gakoragwo karongoreirie guthomithia ciana maũndũ maingĩ ta mĩtugo mĩega, gũikarania na andu na tũtuni tũngĩ tuthomithagia ciana maũndũ marĩa marahanĩka thĩ. Thinema-ici nĩcio ituĩkĩte cia kũgucĩrĩria ciana mũno tondũ ithondeketwo ci cĩa kũgucĩrĩria ciana.

O ũrĩa mahinda marathiĩ na ũtaramu ũgathie  ũkĩambatagĩra noguo kambuni irĩa irenda gũkorwo ikĩoa ikinya rĩa gũthomothia ciana maũndũ matiganĩte irathiĩ igĩũkaga na njĩra njerũ cia gũkinyanĩria kĩoneki kĩu. Andũ a marika ma nahau kabere magakĩũria ciuria kumana na motaaro na maũgĩ marĩa marakĩrutanwo thaa ici. No nao athomi makoiga atĩ o ihinda na maũndũ marĩo na atĩ kũringana na harĩa thĩ ĩkinyĩte ng’ano citingĩhota kũrũta ciana citũ mĩtugo mĩega. Nĩũndũ ũcio kambuni ta Disney nĩ igũthie  na mbere gũkorwo ikĩnyita itemi inene mũno hari ũreri wa ciana cia mahinda maya tũrĩ.

Undu uria warehire mogaruruku maingi muno Kenya, ni mibango ya thirikari ya kwira TV ciother ithamire digital. Ona thutha wa mibango ino kuragwanwo nayo ni ene TV thirikari niyathire na mbere kuhinga miambo ya analogue. Hindi iyo nirio TV iria nene chiaregire kumemerekia ihinda ria thiku karundo makiregana na mibango iyo. Ona thengi ya kumenererio thirikari niyaregire gucoka thutha. Uthami uyu niwarehire mogaruruko maingi muno, na terebeni ikiongereka.

Mwakaini wa ngiri igiri na ikumi na mugwanja