Adriaan ter Braack bestrijdt op Instagram desinformatie van influencers. „Langs de zijlijn staan mensen te applaudisseren terwijl zij (de influencers PV) steeds gekker worden.”

Op een grauwe dinsdag eind maart drukt de postbode op de deurbel van wetenschapsjournalist Adriaan ter Braack (38). Die baant zich vanuit zijn houten prefab-kantoor in de tuin mopperend een weg door zijn Amsterdamse benedenwoning. Langs de speelhoek van zijn kinderen van één en drie, blaffend begeleid door Karel, het hondje uit Griekenland. Het zal wel weer een pakket voor de buren zijn, zo gaat het bijna iedere dag. Maar dit keer is de postbode er voor hem: met alleen een envelop en een apparaatje om te tekenen voor ontvangst.

Een brief van een advocatenkantoor. Betreft: Onrechtmatige bewering over Vitakruid.

Vitakruid is de supplementenaanbieder die Ter Braack nogal eens bekritiseert in zijn artikelen, nieuwsbrieven en Instagram-posts. Het bedrijf doet veel aan influencermarketing: op social media prijzen microberoemdheden met vaak tienduizenden volgers de supplementen aan. Magnesiumpillen, multivitaminen – noem maar op. De influencers krijgen op verschillende manieren betaald. Als via hun linkje supplementen worden besteld, verdienen ze bijvoorbeeld een percentage van de verkoop. Maar Vitakruid heeft ook bekende ‘ambassadeurs’, zoals Arie Boomsma, die andere afspraken hebben.

„Uw bewering dat eenieder een ‘verkooplinkje’ bij Vitakruid kan aanmaken en vervolgens namens Vitakruid op social media kan roepen dat hij of zij ‘je van je kanker kan laten genezen’ door een bepaald supplement van Vitakruid te slikken is (…) onjuist en onrechtmatig jegens Vitakruid. Zij houdt u aansprakelijk voor de door u veroorzaakte schade en eist dat u die bewering rectificeert.”

Aan de correctheid van wat hij heeft gezegd in twee radioprogramma’s waar hij te gast was, twijfelt Ter Braack niet: ja, Vitakruid heeft wel een voortraject waarin aspirant-influencers vragen moeten beantwoorden, en ze controleren naar eigen zeggen hun posts, maar een waterdicht systeem is het niet: hij heeft zulke posts over kanker zelf voorbij zien komen. Toch is er die avond milde paniek in huize Ter Braack, een ongerustheid die vooral wordt aangejaagd door vragen die zijn partner hem stelt. Zij was advocaat en is alerter op risico’s dan haar impulsieve vriend. Als Vitakruid de plannen nu doorzet en succes boekt, kan er uiteindelijk aanspraak worden gemaakt op hun gemeenschappelijke bezittingen.

Zelf vraagt Ter Braack zich vooral af: kan hij zijn werk nog wel blijven doen, als de dreiging van een aanklacht boven zijn hoofd hangt?

Ter Braack is al jaren wetenschapsjournalist. Hij studeerde natuur- en wiskunde, schreef een boek over natuurwetten, had een baan als redacteur bij het populair-wetenschappelijke tijdschrift Quest, waar hij eind 2022 vertrok toen de redactie uit elkaar begon te vallen. De laatste jaren heeft hij op Instagram onder de naam Sjamadriaan (70.000 volgers) een grote groep aanhangers verworven met berichtgeving over „de online wildgroei aan pseudowetenschap”. Hij post vooral over influencers die twijfelachtige content verspreiden over allerhande gezondheids-innovaties. Komende week verschijnt zijn tweede boek: 'Eigen onderzoek eerst. De pseudowetenschappelijke methode'. (vgl wetenschappelijke methode PV).

In zijn nieuwsbrief publiceert hij langere artikelen over online pseudowetenschap. Bijvoorbeeld over actrice en fitnessgoeroe Fajah Lourens, die waarschuwt dat gezichtscrèmes vanwege de microplastics, (door de huid heen PV) voor overgewicht kunnen zorgen [1]. „Lieve Fajah”, schrijft Sjamadriaan, „een gezichtscrème hoor je op je gezicht te smeren, niet op te eten.”

Sommige artikelen zoomen meer uit: hoe praat je met naasten die in pseudowetenschap geloven, bijvoorbeeld. De toon is soms cynisch, soms ironisch, en altijd met een vleug humor. Als in maart bekend wordt dat er een mazelen-uitbraak is, en even later dat er vier baby’s aan kinkhoest zijn overleden, plaatst Ter Braack op Instagram een screenshot van berichtgeving daarover, en bedankt in de begeleidende tekst onder meer stichting Moederhart, een clubje vrouwen gesteund door model Doutzen Kroes, dat zich in coronatijd verzette tegen onder meer vaccinaties voor kinderen. „Strijders”, noemt hij ze, en hij sluit af met „veel liefde”.

We spreken elkaar in de week na de Vitakruid-brief in een koffiezaak in zijn buurt. Van de stress die de brief hem aanvankelijk gaf, is vooral de strijdlust overgebleven. Al is hij nog steeds ontstemd. „Arie Boomsma kan gewoon live op tv bij Renze Klamer zeggen dat mensen magnesiumsupplementen nodig hebben, terwijl dat aantoonbaar onjuist is. Maar ik krijg een advocaat op mijn dak als ik kritiek lever op supplementen die niet werken.”

Waarom is hij eigenlijk begonnen met zijn berichtgeving over Vitakruid? „Op een gegeven moment zag ik iedereen online die pillen aanprijzen. Waarom doen ze dat, vroeg ik me af?” Dat is zijn werkwijze: hij volgt zijn intuïtie en schenkt aandacht aan de onderwerpen die ergernis bij hem opwekken omdat ze niet kunnen kloppen. Vervolgens leest hij wetenschappelijk onderzoek en bevraagt hij experts. „Voor gezonde mensen maken supplementen geen verschil. Ik vind het heel kwalijk als wordt gedaan alsof dat wel zo is. Kijk: zwangere vrouwen hebben bijvoorbeeld foliumzuur nodig en vitamine D, veganisten B12 en mensen die te weinig zonlicht krijgen vitamine D, net als kinderen tot vier jaar. Maar dat zijn specifieke gevallen. En dat gegeven is een soort paraplu geworden waar al die andere shit onder is komen te hangen.”

Het argument ‘baat het niet dan schaadt het niet’ gaat niet op, vindt Ter Braack. Het supplementenbedrijf verkoopt volgens hem moedwillig producten die „geen bewezen werking” hebben. „Op hun site moet je een test doen, en bijna iedereen komt er dan op uit dat je voor tientallen euro’s per maand supplementen moet kopen.” Dat vindt hij crimineel. „Mensen geloven heel graag dat ze er hartstikke gezond door worden.”

Bij verschillende mensen die hij op Instagram volgt, heeft hij gezien dat het aanprijzen van supplementen, homeopathische producten en wondersapjes het begin is van een glijdende schaal. Aan het einde van de rit zijn gezondheidsinfluencers complotdenkers geworden.

„Je ziet steeds een zelfde soort dynamiek. De influencers zeggen iets als: koop kurkuma en voel je beter, volg mijn fitnessregime, koop mijn supplementen. Vervolgens krijgen ze kritiek van artsen en volgers, die hen om bronnen vragen die ze meestal niet kunnen geven. Of ze komen met kleine 'wetenschappelijke onderzoekjes' die geen stand houden. Daarna richt hun kritiek zich in toenemende mate op het héle systeem, op de overheid.”

Er is volgens Ter Braack dan een soort „cognitieve dissonantie” opgetreden: „alsof ze denken dat hun opdrachtgever geen ongelijk kan hebben. Dat waar zij in geloven en betaald voor krijgen wel de waarheid moet zijn”.

Die mensen krijgen volgens Ter Braack steeds meer volgers die het met hen eens zijn, want zo werkt het algoritme. „Langs de zijlijn staan mensen te applaudisseren terwijl zij steeds gekker worden.”

Zijn uitspraken over Vitakruid gaat hij niet rectificeren, heeft hij in de loop van april in samenspraak met een advocaat besloten. Hij heeft wel beloofd om claims over het genezen van kanker niet meer direct in verband te brengen met posts van Vitakruid-influencers. „Prima om dat ene specifieke ding niet meer te doen.”

Vitakruid ziet af van een rechtszaak. In zijn nieuwsbrief reageert Ter Braack stellig: „Ik heb niets incorrects gezegd, dus een kort geding had weinig kans van slagen. Daarom trok Vitakruid haar keutel weer in, toen bleek dat ik niet onder de indruk was van deze driftbui.” Maar eerlijk, zegt hij tijdens een tweede gesprek in de koffiezaak: de gebeurtenis heeft hem wel aan het wankelen gebracht.

Ter Braack vindt het frustrerend. „Alles wat ík post moet ik helemaal uitpluizen, ik controleer alles honderd keer. Ik kan niet zomaar geld verdienen door reclame te maken, want dan neemt niemand me meer serieus. Ik ben weleens gevraagd om reclame te maken voor verantwoord Ozempic-gebruik. Mensen zien me aankomen. Ik kan geen samenwerkingen aangaan met de farmaceutische industrie. Dus aan het einde van de rit kost alles mij tien keer zoveel tijd als je het vergelijkt met die onzininfluencers, terwijl ik er niks aan verdien.” Diepe zucht: „En dat is dus het speelveld waar ik me in bevind.”

De weken voordat zijn boek naar de drukker gaat heeft hij slapeloze nachten. Als halverwege mei tijdens een derde gesprek, dit keer aan de keukentafel, de postbode voor de tweede keer aanbelt met een pakketje voor de buren, beent hij tierend naar de voordeur. In Eigen onderzoek eerst laat hij aan de hand van herkenbare voorbeelden de verspreiding van desinformatie in Nederland en daarbuiten zien. Daar mogen geen fouten in sluipen. „Ik neem anderen de maat, dus als ikzelf fouten maak, word ik er keihard op afgerekend.”

Ter Braack worstelt ook met de manier waarop hij zijn boodschap wil overbrengen. Hoewel hij een boek te verkopen heeft, wil hij aanvankelijk niet meewerken aan een persoonlijk interview met NRC. „Daar komt alleen maar gezeik van.”

Hij wil zijn boodschap zelf in de hand houden. Dat is ook de reden dat hij aanvankelijk niet over de dood van zijn vader wil praten. In een essay schreef hij eens hoe zijn vader, die leed aan ALS, in diens laatste levensmaanden zwichtte voor alternatieve geneeswijzen. Ter Braack was achttien. Zijn vader deed eigen onderzoek en kwam uit bij iemand die hem vertelde dat bioresonantie – het lichaam ‘in balans’ brengen met trillingen – al vaak heeft geholpen bij mensen met een spierziekte. Uit zijn boek: „Niet zelden hoor ik dat mensen, net als mijn vader, het alternatieve circuit opzoeken, niet eens omdat ze uitbehandeld zijn, maar gewoon omdat ze zich niet gehoord voelden door de reguliere zorg. En laat een beetje natuurgenezer daar nou net uitstekend in zijn: urenlang luisteren naar je probleem zodat je je gehoord voelt, om vervolgens een diagnose uit de duim te zuigen, zodat je weet waar je mee te maken hebt. In zekere zin is dit ook waar populaire welzijnsmythes bijzonder goed op inspelen.”

Het zou logisch zijn als wat hij nu doet ten dele is voortgevloeid uit wat hij in zijn tienerjaren zag gebeuren. „Het geeft me begrip voor mensen die vallen voor iets stompzinnigs, maar het drijft me niet. Ik wil de herinnering aan hem hiermee niet bezoedelen. Ik wil niet dat zijn dood mijn verhaal wordt. Ik doe gewoon wat ik doe.”

Zijn vriendin Evelien vertelt aan de telefoon dat ze niks wist over de alternatieve therapieën waar Ter Braacks vader mee bezig was, totdat hij er vorig jaar over schreef. Ze zijn acht jaar samen. Zij ziet vooral dat niets hem zo ziedend maakt als desinformatie van influencers met een groot bereik.

„Impliciet zeggen ze dat mensen die niet zo succesvol zijn, het simpelweg niet graag genoeg willen” Evelien herinnert zich de periode dat hij wegging bij Quest. Er was een nieuwe hoofdredacteur aangekondigd en die bleek verschillende pseudowetenschappelijke theorieën aan te hangen. Ter Braack postte er op X over en moest op het matje komen bij de directie. Hij vreesde voor juridische stappen. Evelien: „Ik was net zwanger van ons tweede kind en heb toen wel tegen hem geschreeuwd. ‘Je kan altijd nog barista worden.’ Maar het werd een site met abonnees.”

Als Ter Braack na lang wikken en wegen toch wil meewerken aan een artikel van NRC, waarvan hij hoopt dat het mensen aan het denken zet over desinformatie, wil hij niet op de foto. „Het gaat niet om mij, snap je? Anders ben ik ook iemand geworden die zichzelf veel te serieus neemt. Een van de redenen dat we nu in dit gezeik zitten, is dat we anderen verafgoden en niet meer naar de inhoud kijken.”

De spanning over Vitakruid is halverwege mei een beetje weggezakt. Het gesprek gaat over wetenschapscommunicatie, die wat hem betreft ruimte laat ontstaan waarin desinformatie kan woekeren. „Op een gegeven moment zijn we de wetenschap sexy gaan maken. Dat deden we bij Quest natuurlijk ook. Ik herinner me een bericht over dat bier gezond is, omdat uit een onderzoekje bleek dat er gezonde ingrediënten in zitten. Maar wetenschap is eigenlijk heel saai en complex. Er kunnen geen grote conclusies worden getrokken uit één onderzoekje. Daar moeten we eerlijk over zijn.”

Die ochtend heeft hij sinds weken weer iets op zijn Instagram-pagina gepost. „Het moest weer even”, zegt hij, want het was door het werken aan zijn boek wel erg lang stil geweest. Het is een filmpje geworden waarin hij een fotoshoot voor het spirituele tijdschrift Manifestatie Magazine becommentarieert. Begeleidende tekst: „Omdat iedereen nogal van slag is vanwege het regeerakkoord, bij deze een hart onder de riem. Een inspirerend samenwerkingsverband van elke poldergoeroe die het land rijk is.”

Een grote groep bekende coaches en influencers poseert in spijkerpakken en zingt mee met ‘We Are the World’. Ter Braack als commentator: „Dit zijn dus mensen die allemaal, stuk voor stuk, rijk, welvarend en geprivilegieerd genoeg zijn om zich bezig te houden met zaken als spiritualiteit en vijf keer in de week in de sportschool staan.” Later, plagerig: „En zij denken dus daadwerkelijk dat ze met zijn allen wereldproblematiek aan het oplossen zijn. Want ze zijn een lied aan het zingen dat is geschreven om geld in te zamelen voor de Afrikaanse hongersnood in de jaren tachtig.”

Waar komt hij op uit, als hij deze post langs zijn eigen meetlat legt? Is wat zij doen schadelijk? Ja, zegt hij, dat „witte rijke vrouwen” doen alsof je alles kunt krijgen door het te ‘manifesteren’ – er heel hard aan te denken als het ware – vindt hij schadelijk. „Impliciet zeggen ze dat mensen die niet zo succesvol zijn, het simpelweg niet graag genoeg willen.”

Op mindere dagen voelt Ter Braack zich „een roepende in de woestijn”, zegt hij. Doutzen Kroes, Fajah Lourens en Arie Boomsma hebben een veelvoud van zijn volgers. Op betere dagen ziet hij dat mensen van mening veranderen door zijn posts. Hij weet van mensen die gestopt zijn met het promoten van supplementen, doordat hij ze wees op het gebrek aan bewijs. Maar desinformatie bestrijden is „dweilen met een open rioolkraan”. „Je kunt er af en toe wat drollen uitvissen, maar het blijft gewoon maar stromen.”

• Brandolini's law, Engelse Wikipedia

Ingenieur Jan Asselbergs start petitie: ’Verstand lijkt weg’

Ophef over Delfts eredoctoraat Frans Timmermans: ’Hij kraamt onzin uit’

AMSTERDAM - „Ik ben helemaal niet zo’n activist, en ik ga echt de orde niet verstoren.” Spandoeken hoeft de TU Delft niet te verwachten van ingenieur en oud-student Jan Asselbergs, die een petitie startte tegen een eredoctoraat voor Frans Timmermans. Stampij maakt de Soestenaar wel. Bijna zeventienduizend ondertekenaars sloten zich al aan bij het protest tegen de lauwerkrans.

De grootste ergernis van Jan Asselbergs betreft niet eens onze Limburgse PvdA-coryfee, die het tot een van de invloedrijkste politici van Europa heeft geschopt. De pijn van Asselbergs zit ’m vooral bij zijn oude liefde: de universiteit waar hij zich verrijkte met kennis en waar hij in 1973 afstudeerde als ingenieur werktuigbouwkunde. „Het verstand lijkt weg”, zegt Asselbergs. „Alleen geld speelt nog een hoofdrol.”

„Wat me het meest ergert, is dat de TU Delft tegenwoordig uitstraalt dat alle twijfel rond de oorzaken van klimaatverandering tot het verleden behoort. Dat kan niet. Dat idee is onwetenschappelijk. Het is ook geen goed voorbeeld voor studenten. Ik hoor niet in een hoek van klimaatontkenners, maar als wetenschapper blijf je per definitie twijfelen en vragen stellen. Ik ben daar heel boos over.”

De aankondiging dat Timmermans op 14 januari een eredoctoraat ontvangt van de TU Delft was voor Asselbergs en enkele medestudiegenoten de spreekwoordelijke druppel. „Timmermans heeft bizarre uitspraken gedaan over kernenergie en biomassa. Het kan niet waar zijn dat de TU Delft een eredoctoraat toekent aan iemand die onzin uitkraamt over de energietransitie, en die in feite de juiste richting van die transitie in de weg staat.”

Het is geen unicum dat de TU Delft een politicus in het zonnetje zet. Staatsman Abraham Kuyper en VVD-milieuminister Pieter Winsemius gingen Timmermans voor. Een eredoctoraat is ook niet uitsluitend voorbehouden aan wetenschappelijke prestaties. De erkenning voor de PvdA’er vindt plaats ter gelegenheid van het 180-jarig bestaan van het Delftse instituut, en het lustrumjaar staat geheel in het teken van de energietransitie.

De TU Delft zegt in een reactie dat ze Timmermans wil onderscheiden ’voor zijn grote inzet om de klimaatproblematiek op de agenda te zetten en overheden, bedrijfsleven en instellingen in Nederland, Europa en in de wereld in beweging te krijgen om noodzakelijke actie te ondernemen’. Verscheidene medewerkers van de universiteit schaarden zich, na de ophef rond de petitie, openlijk achter het voornemen van het College voor Promoties.

Volgens Asselbergs betreft het echter een ’miskleun’ die naadloos past in de, in zijn ogen, afnemende universitaire kwaliteit. „Ik ben afgestudeerde ingenieurs tegengekomen die zelfs de meest elementaire kennis missen. Dat verontrust mij in hoge mate.” Een oorzaak ziet hij in de veranderde bekostiging van universiteiten, waardoor voor veel onderzoek de financiering tegenwoordig bij bedrijfsleven, ngo’s of andere overheden moet worden gezocht.

Asselbergs: „Als hoogleraar regel je nu vaak zelf de financiering. Dan ben je dus afhankelijk van de maatschappelijke modes. En dan wordt jouw onderzoek vanzelf politiek. Het is niet vreemd dat het gebeurt, maar wel kwalijk. En de moeilijkste vraag is: hoe komen we uit deze situatie?”

De TU Delft bevestigt dat diverse geldbronnen, waaronder Europese, helpen om onderzoeksprojecten te financieren, maar dat het eredoctoraat daar volledig los van staat. Ook wijst een woordvoerster erop dat een deel van de petitie-ondertekenaars anoniem is, en dat daarmee onduidelijk is of ze ooit in Delft studeerden. „We vermoeden dat er weinig bij zijn met actuele kennis van klimaat- en energieproblematiek”, formuleert de universiteit.

Asselbergs respecteert Timmermans’ gave voor zijn eigen vak. „Ik denk dat het een begenadigd politicus is, met charisma, iemand die zaken voor elkaar krijgt.” Maar drie zaken neemt hij hem wel kwalijk. „Hij heeft gezegd dat kernenergie te duur is en dat de bouw van kerncentrales te lang zou duren. Maar de bouw duurt alleen maar lang omdat regels ingewikkeld zijn gemaakt. Zet dat met een noodwet opzij en binnen drie jaar heb je een kerncentrale.”

Timmermans spreekt altijd smalend over kernenergie Ten tweede stoort het de petitiestarter dat de eurocommissaris biomassa als vermeende klimaatoplossing blijft steunen. „Terwijl het slechts leidt tot extra boskap en meer uitstoot dan kolenverbranding. Een publicatie uit 2015 voor de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen deed dat al uit de doeken. Wie nu nog steeds bosverbranding ondersteunt, leeft buiten de realiteit.”

Tenslotte valt de omarming van zon en wind slecht. In een interview met De Telegraaf begin 2020 stelde de eurocommissaris dat ’Nederland het kan redden met wind- en zonne-energie’. Asselbergs: „We hebben een generatie lang besteed aan het stimuleren van zon en wind, en nog steeds vult het amper 5% van onze energiebehoefte. Dan kun je niet volhouden dat deze twee zaligmakend zijn. Timmermans is zo juist een obstakel voor de energietransitie.”

Een economie zonder fossiele brandstoffen is best mogelijk, meent Asselbergs, maar niet zonder kernenergie. „Mijn vader werkte in het team dat de Groningse aardgasbel ontdekte. Ik was toen al gefascineerd door de enorme energiedichtheid van splijtstof ten opzichte van kolen. En ik zei tegen hem: het is immoreel dat we in anderhalve eeuw alles opstoken wat de natuur in miljoenen jaren heeft opgebouwd. Maar ja, kernenergie werd in het verdomhoekje gezet. Vooral vanuit de groene hoek, en niet in de laatste plaats door Diederik Samsom zelf, de huidige kabinetschef van Timmermans.”

DEN HAAG - Universiteiten en hbo-instellingen moeten met ambitieuze plannen komen om de positie van de vrouw en andere niet-mannelijke geslachten te verbeteren. Doen ze dat niet, dan komt hun financiering uit Europa op de tocht te staan.

Demissionair minister Van Engelshoven (D66, Onderwijs) schrijft dat in een ‘handreiking voor ‘diversiteit en inclusie’ voor hogere onderwijsinstellingen. Hoe ze die plannen inrichten, staat instellingen vrij, benadrukt de minister. Maar bepaalde voorwaarden zijn wel degelijk verplicht.

Het gendergelijkheidsplan komt uit de koker van de Europese Commissie, en de verplichting daarvoor gaat in vanaf 2022. Voldoen instellingen er niet aan, dan komen ze niet in aanmerking voor onderzoeksfinanciering vanuit Brussel, een subsidie die in de miljarden per jaar kan lopen. Instellingen zijn straks verplicht om het geslacht en andere ‘genderidentiteiten’ van hun personeel te registreren, en moeten trainingen aanbieden op het gebied van diversiteit.

Vorig jaar stelde Van Engelshoven zelf een actieplan om de diversiteit in het hoger onderwijs te bevorderen. Ze wilde onder meer dat etniciteit zou worden geturfd op universiteiten en wilde beloningen voor ’diverse’ onderzoeksprojecten. „Activisme is nodig om Nederland divers te maken,” zei de D66-bewindsvrouw destijds. Een rechtse Kamermeerderheid vijlde er de scherpe kantjes af en wist uiteindelijk te voorkomen dat ook de afkomst van studenten en medewerkers zou worden bijgehouden in een etnische database.

De Europese Commissie stelt de registratie van geslacht echter wel verplicht. De genderaanpak van universiteiten en hbo’s moet volgens Van Engelshoven niet alleen gericht zijn op ‘witte, heteroseksuele cis-vrouwen (vrouwen die zich echt vrouw voelen, red.) zonder beperking die afkomstig zijn uit de sociale middenklasse’. In plaats daarvan moet er volgens de D66-bewindsvrouw voor een ‘intersectionele’ benadering worden gekozen. Intersectionaliteit betekent dat meerdere facetten van iemands identiteit, zoals etniciteit, nationaliteit en sociale klasse, ook moeten worden meegewogen om te bepalen hoe ‘ongelijk’ de positie van diegene is. ,,Er moet oog zijn voor de grotere diversiteit binnen de groep vrouwelijke academici. Bijzondere aandacht moet ook worden besteed aan gender non-binaire en transgender personen,” aldus de handreiking van Van Engelshoven.

Maar ook de cultuur en het lesmateriaal binnen universiteiten moet op de schop. Voor het lesmateriaal geldt dat er meer vakken moeten worden aangeboden over diversiteit, genderongelijkheid en ‘intersectionaliteit’. Het hoger onderwijs moet af van de ‘individuele, hiërarchische en competitieve cultuur’. Die is volgens de adviescommissie een ‘voedingsgrond voor uitsluiting en isolatie van groepen’. ‘De ideale wetenschapper’ moet niet langer als ‘wit, man, energiek, passievol, altijd beschikbaar, gezond en zonder zorgtaken’ worden gezien.

De commissie van Van Engelshoven adviseert bovendien om bij het inrichten van de onderwijsomgeving rekening te houden met de gevoeligheid van bepaalde groepen. ‘Micro-agressies’ (subtiele uitingen die door minderheidsgroepen mogelijk als kwetsend kunnen worden ervaren, red.) moeten worden geweerd uit de omgeving. Te denken valt aan kunst of benamingen voor gebouwen en collegezalen die overwegend blank of mannelijk zijn. Ook ziet Van Engelshoven het liefst in alle onderwijsinstellingen in Nederland genderneutrale wc’s.

VVD-Kamerlid Van der Woude is verbolgen over het plan: ,,Deze minister moet zich bezig houden met de kwaliteit van het onderwijs, niet met dit soort dingen.’’ Ze wil van Van Engelshoven weten hoe groot de Brusselse vinger in de pap is, en is van plan dat te agenderen in een schriftelijk overleg. ,,Wat moeten we precies van Brussel en wat wil de minister nou zelf? We hebben namelijk gemerkt dat zij ook heel positief staat tegenover dit soort dingen. Maar gedwongen diversiteit willen wij niet.’’

De VVD kreeg vorig jaar een meerderheid van partijen in de Kamer met zich mee tegen een voorstel van Van Engelshoven voor de verplichte registratie van etniciteit in het hoger onderwijs. De partij staat op het dossier van diversiteit lijnrecht tegenover D66, met wie er een proeve van een regeerakkoord moet worden geschreven.