Hopp til innhald

Tifinagh

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Ved innkøyringa til byen Kidal i Mali, der innbyggarane talar tamasheq. Teksten til venstre på steinen er skriven med det tifinaghske alfabetet.
Teksten i midten på desse fleirspråklege skilta i Tizi-Ouzou i Kabylia (Algerie) er skrivne med ein versjon av det tifinaghske alfabetet.
Tospråkleg inskripsjon på libisk og fønesisk (med det tifinaghske alfabetet) på det libisk-fønesiske mausoleet i Dougga i Tunesia, frå det 2. hundreåret fvt., oppbevart på British Museum.

Tifinagh (Neo-Tifinagh: ⵜⵉⴼⵉⵏⴰⵖ, uttala: tifinar) er eit alfabet nytta for somme tamazightisk språk, i fyrste rekkje tuareg. Tifinagh var opphavleg eit abjadalfabet (konsonantalfabet).

Etter som tida har gått har tifinagh vorte modifisert og det finst i dag fleire variantar.

Frå og med Unicode versjon 4.10 er tifinagh innkludert U+2D30 à U+2D7F. Unicode innkluderer berre 55 bokstavar, som vist i Tabell 1, sjølv det finst mange fleire. Tabell 3 samanliknar tifinaghglyphane med latine og arabiske translittereringar og Tabell 4 syner moglege ligaturar. Tabell 2 gjev eit oversyn over fargekodane nytta i Tabell 3 og 4.

Tabell 1: Unicode-representasjon av tifinagh-bokstavane (glyphar) (skrivne frå venstre mot høgre)
Code +0 +1 +2 +3 +4 +5 +6 +7 +8 +9 +A +B +C +D +E +F
U+2D30
U+2D40
U+2D50
U+2D60                  
U+2D70                                
Tabell 2: Fargekode
Farge Representasjon
  Hovudbtifinaghbokstavar i fylge IRCAM
  Utvida tifinagh (IRCAM)
  Andre tifinaghbokstavar
  Moderne touaregbokstavar
  Bokstavar som ikkje bør nyttast
Tabell 3: Enkle og modifiserte bokstavar
Kode Glyphe Unicode Translitterering Namn
Latin Arab.
U+2D30 tifinagh a ا ya
U+2D31 tifinagh b ب yab
U+2D32 tifinagh bh ٻ yabh
U+2D33 tifinagh g گ yag
U+2D34 tifinagh gh ڲ yagh
U+2D35 tifinagh dj ج yaj selon l'Académie berbère
U+2D36 tifinagh dj ج yaj
U+2D37 tifinagh d د yad
U+2D38 tifinagh ض yadh
U+2D39 tifinagh ض yadd
U+2D3A tifinagh ض yaddh
U+2D3B tifinagh e ه yey
U+2D3C tifinagh f ف yaf
U+2D3D tifinagh k ک yak
U+2D3E tifinagh k ک yak touareg
U+2D3F tifinagh ⴿ kh خ yakhh
U+2D40 tifinagh h
b
ھ
ب
yah
= yab Touareg
U+2D41 tifinagh h ھ yah selon l'Académie berbère
U+2D42 tifinagh h ھ yah touareg
U+2D43 tifinagh ح yahh
U+2D44 tifinagh æ (ɛ) ع yaʿ
U+2D45 tifinagh kh خ yakh
U+2D46 tifinagh kh خ yakh touareg
U+2D47 tifinagh q ق yaq
U+2D48 tifinagh q ق yaq touareg
U+2D49 tifinagh i ي yi
U+2D4A tifinagh j ج yazh
U+2D4B tifinagh j ج yazh de l'Ahaggar
U+2D4C tifinagh j ج yazh touareg
Kode Glyphe Unicode Translitterering Namn
Latin Arab.
U+2D4D tifinagh l ل yal
U+2D4E tifinagh m م yam
U+2D4F tifinagh n ن yan
U+2D50 tifinagh ny ني yagn touareg
U+2D51 tifinagh ng ڭ yang touareg
U+2D52 tifinagh p پ yap
U+2D53 tifinagh u
w
و
ۉ
yu
= yaw Touareg
U+2D54 tifinagh r ر yar
U+2D55 tifinagh ڕ yarr
U+2D56 tifinagh gh (ɣ) غ yagh
U+2D57 tifinagh gh (ɣ) غ yagh touareg
U+2D58 tifinagh gh (ɣ)
dj
غ
ج
Ayer yagh
= yaj de l'Adrar
U+2D59 tifinagh s س yas
U+2D5A tifinagh ص yass
U+2D5B tifinagh sh (ʃ) ش yash
U+2D5C tifinagh t ت yat
U+2D5D tifinagh ط yath
U+2D5E tifinagh ch (tʃ) تش yach
U+2D5F tifinagh ط yatt
U+2D60 tifinagh v ۋ yav
U+2D61 tifinagh w ۉ yaw
U+2D62 tifinagh y ي yay
U+2D63 tifinagh z ز yaz
U+2D64 tifinagh z ز Tawellemet yaz
= yaz harpon
U+2D65 tifinagh دز yazz
U+2D6F tifinagh +w ۥ+ merke for labio-vélarisation
= Tamatart
= <super> 2D61
Tabell 4: Moglege ligaturar
Kode Glyphe Unicode Translitterering Namn
Latin Arab.
U+2D5C U+2D59 tifinagh ⵜⵙ ts تس yats
U+2D37 U+2D63 tifinagh ⴷⵣ dz دز yadz
Kode Glyphe Unicode Translitterering Namn
Latin Arab.
U+2D5C U+2D5B tifinagh ⵜⵛ tch (tʃ) تش yatch
U+2D37 U+2D4A tifinagh ⴷⵊ dj دج yadzh

Bakgrunnsstoff

[endre | endre wikiteksten]