Przejdź do zawartości

Łabędź krzykliwy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Łabędź krzykliwy
Cygnus cygnus[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

blaszkodziobe

Rodzina

kaczkowate

Podrodzina

gęsi

Plemię

Cygnini

Rodzaj

Cygnus

Gatunek

łabędź krzykliwy

Synonimy
  • Anas Cygnus Linnaeus, 1758[2]
  • Olor cygnus (Linnaeus, 1758)[3]
  • Cygnus Islandicus C.L. Brehm, 1831[4]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     latem

     zimą

     cały rok

Łabędź krzykliwy[6] (Cygnus cygnus) – gatunek dużego ptaka z podrodziny gęsi (Anserinae) w rodzinie kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący Palearktykę od Islandii po Kamczatkę. Zimuje w Europie oraz środkowej i wschodniej Azji. Przeloty w marcu – maju i wrześniu – listopadzie. W Polsce pierwsze gniazdowanie stwierdzono w 1973[7], obecnie gniazduje w ilości 120–200 par, szczególnie liczny jest na wybrzeżu Bałtyku zimą i podczas przelotów.

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Jest to gatunek monotypowy[8][9]. Łabędź trąbiący (Cygnus buccinator), który niegdyś uznawany był za jego północnoamerykański podgatunek, obecnie jednoznacznie traktowany jest jako osobny gatunek.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 140–165 cm, rozpiętość skrzydeł 205–243 cm; masa ciała samic 5600–13100 g, samców 7200–15500 g[10]. Dorosłe ptaki jednolicie białe, dziób czarny z dużą, klinowatą żółtą plamą (większą niż u łabędzia czarnodziobego). Młode szare, plama na dziobie w kolorach bladożółtym i cielistym, szatę białą uzyskują w 3. roku życia. Jego okrzyki są charakterystyczne dla zimnych krajobrazów północy, zwłaszcza w czasie jesiennych przelotów. Dźwięki wydawane zarówno w locie, jak i na wodzie, przypominają klangor żurawi. Wtedy to ptaki lecą w regularnych formacjach. Prawie dorównuje wielkością łabędziowi niememu, choć nie ma tak okazałej sylwetki. W przeciwieństwie do łabędzia niemego, nie przyjmuje postawy grożącej z uniesionymi na kształt żagla skrzydłami, a pływając trzyma szyję prosto (łabędź niemy często wygina szyję w kształt S)[11]. Na wodzie ma wyprostowaną szyję i skrzydła położone na grzbiecie, a niemy szyję zgiętą w S i wzniesione skrzydła. Różnica polega też na tym, że w czasie jego lotu nie słychać szumu skrzydeł.

Ekologia i zachowanie

[edytuj | edytuj kod]
Jajo z kolekcji muzealnej
Biotop
Duże jeziora z pasem trzcin, śródleśne jeziorka, moczary, stawy i morskie wybrzeża na arktycznej tundrze, gdzie przybywa już w lutym i marcu. W Polsce najczęściej gniazduje na stawach rybnych (np. w Dolinie Baryczy), rzadziej na starorzeczach. Zimuje na wybrzeżach morskich i w ujściach rzek, a pod koniec tego okresu dobiera się w pary, które pozostają sobie wierne.
Łabędź krzykliwy w czasie żerowania
Gniazdo
Na lądzie, rzadziej w płytkiej wodzie na brzegu w trzcinach lub na wyspie. Tworzy je sterta roślinnych materiałów.
Jaja
W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając 3 do 7 białych jaj w kwietniu lub maju.
Wysiadywanie i dorastanie
Jaja wysiadywane są przez okres 35–40 dni tylko przez samicę. Samiec czuwa w pobliżu gniazda i w razie potrzeby broni go. Pisklęta wykluwają się w jednym czasie i są wyprowadzane na wodę zaraz po obeschnięciu. Młodymi zajmują się oboje rodzice. Rodzina trzyma się razem, pisklęta płyną sznurem za matką, czasem na jej grzbiecie. Samiec strzeże ich z tyłu. W przypadku zagrożenia reagują oboje rodzice – kąsają dziobem i uderzają skrzydłami. Młode dorastają powoli. Pierze porasta po 2 miesiącach. Żywią się roślinami, mięczakami i owadami.
Pożywienie
Części zielone roślin wodnych i ich nasiona. Pisklęta jedzą również drobne bezkręgowce.

Status i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody nieprzerwanie od 1988 roku jest zaliczany do kategorii LC (najmniejszej troski). Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2016 roku, przekracza 180 tysięcy osobników. Ogólny trend liczebności populacji nie jest znany[5].

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[12]. W latach 2013–2018 populację lęgową na terenie kraju szacowano na 120–200 par, zaś populację zimującą na 10–20 tysięcy osobników[13]. Na Czerwonej liście ptaków Polski łabędź krzykliwy sklasyfikowany został jako gatunek bliski zagrożenia (NT)[14].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Cygnus cygnus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 122. (łac.).
  3. Olor cygnus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-11-16] (ang.).
  4. C.L. Brehm: Handbuch der Naturgeschichte aller Vögel Deutschlands. Ilmenau: B.F. Voigt, 1831, s. 832-833, ryc. XLI, fig. 1. (niem.).
  5. a b BirdLife International, Cygnus cygnus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-1 [dostęp 2020-07-11] (ang.).
  6. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Cygnini Vigors, 1825 (wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-11].
  7. Kawenczyński K., Koźniewski P., Luniak M., Lęg łabędzia krzykliwego Cygnus cygnus (L.) na Bagnie Ławki, „Przegl. Zool.”, 1974.
  8. Carboneras, C. & Kirwan, G.M.: Whooper Swan (Cygnus cygnus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-10-10].
  9. Frank Gill, David Donsker (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-10-11]. (ang.).
  10. C. Carboneras & G.M. Kirwan: Whooper Swan (Cygnus cygnus), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.whoswa.01. [dostęp 2020-07-11]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  11. L. Svesson, K. Mullarney, D. Zetterstrom, Collins Bird Guide, 2nd edition, ISBN 978-0-00-726814-6.
  12. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
  13. Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019. 
  14. Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]