Przejdź do zawartości

Amfibole

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Anthopyllit
Hornblenda
tremolit

Amfibole (z stgr. ἀμφίβολος amphibolos – "nieokreślony", ze względu na różnorodność koloru i formy) – duża grupa minerałów skałotwórczych, krzemianów, czasami też glinokrzemianów.

Właściwości

[edytuj | edytuj kod]
  • Wzór chemiczny ogólny amfiboli:
    A BVI2 CIV5 T8 O22 (OH, F, Cl)2
    • Wzór chemiczny amfiboli oblicza się przy założeniu 24 (O, OH, F, Cl), gdzie:
      A = nadwyżka Na, i cała ilość K (suma powinna być zawarta w granicach 0,00-1,00);
      B = nadwyżka Mn, Fe2+ Mg, oraz Ca, Na (suma = 2,00);
      C = nadwyżka Al, Cr3+, Fe 3+, Ti 4+ oraz Mg, Fe 2+ Mn (suma = 5,00);
      T = Si, Al, Cr3+, Fe 3+, Ti 4+ (suma = 8,00);
  • K – występuje tylko na pozycji A
  • Na – występuje na pozycji A lub B
  • Ca – występuje tylko na pozycji B
  • jony typu: Mg, Fe 2+, Mn2+ Li, Zn, Ni, Co – występują na pozycji C lub B
  • Al – występuje na pozycji C lub T
  • Fe3+, Mn3+, Cr3+ – występują tylko na pozycji C
  • Si – występuje tylko na pozycji T

Są to krzemiany lub glinokrzemiany wapnia, magnezu, glinu, żelaza i sodu, manganu, tytanu, potasu z niewielką zawartością wody.

  • Układ krystalograficzny: najczęściej rombowy oraz jednoskośny
  • Gęstość – 2,85-3,5 g/cm³,
  • Twardość – 5-6.
  • Barwa: przeważnie zielona, brunatna lub czarna
  • Rysa: biała, szara, jasnobrunatna
  • Przełam: najczęściej nierówny lub muszlowy
  • Połysk: najczęściej szklisty, tłusty bądź perłowy
  • Łupliwość: doskonała, dwukierunkowa, krzyżująca się pod kątem 124° (ta cecha pozwala je odróżnić od podobnych piroksenów)
  • Inne cechy:
    • Bardzo często tworzą pomiędzy sobą roztwory stałe (kryształy mieszane), co wpływa na bardzo duże ich zróżnicowanie.
    • Najczęściej wykazują pokrój słupkowy, igiełkowy lub włóknisty (azbest amfibolowy). Kryształy odznaczają się sześciobocznym przekrojem.
    • Występują w skupieniach ziarnistych i zbitych.
    • Niektóre amfibole po oszlifowaniu wykazują efekt kociego oka.

Nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Przed uchwaleniem międzynarodowej krystalochemicznej klasyfikacji amfiboli IMA (International Mineralogical Association) (1978 r.) wyznacznikiem klasyfikacji były cechy optyczne. Uchwalenie nowej klasyfikacji zdyskredytowało prawie 170 dawniejszych nazw amfiboli i ich odmian.

Obecnie wyróżnia się cztery grupy amfiboli

  • Amfibole Mg-Fe-Mn-Li – amfibole magnezowo-żelazowo-manganowo-litowe /MFML/
  • Amfibole-Ca – amfibole wapniowe /C/ - caltic
  • Amfibole-Na-Ca – sodowo-wapniowe /SC/ - sodic-caltic
  • Amfibole sodowe /S/ - sodic

Do amfiboli należą między innymi: aktynolit, antofyllit, niektóre azbesty naturalne, cummingtonit, gedryt, glaukofan, hornblenda, krokidolit, richteryt, riebeckit, tremolit.

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Ważne minerały skałotwórcze wielu skał magmowych i metamorficznych (są głównym składnikiem amfibolitu). Spotykane są też w skałach okruchowych: piaskach i żwirach.

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
  • mają znaczenie naukowe i kolekcjonerskie
  • wiele z nich znajduje zastosowanie jako kamienie ozdobne i jubilerskie (np. aktynolit, nefryt)