Przejdź do zawartości

Jocelyn Bell Burnell

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jocelyn Bell Burnell
Ilustracja
Państwo działania

Wielka Brytania

Data i miejsce urodzenia

15 lipca 1943
Belfast

Specjalność: astrofizyka
Uczelnia

University of Southampton,
University College w Londynie

Odznaczenia
Order Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny)
Nagrody

Medal Copleya

Wykres, na którym Jocelyn Bell Burnell pierwszy raz oznaczyła regularne sygnały pulsara. Karta wystawiona w bibliotece uniwersyteckiej w Cambridge
Promieniowanie synchrotronowe pulsara PSR B0531+21 w środku Mgławicy Kraba

Jocelyn Bell Burnell (ur. jako Susan Jocelyn Bell 15 lipca 1943 w Belfaście[1] albo w Lurgan[2]) – brytyjska astrofizyczka, znana z badań pulsarów, a de facto ich odkrywczyni.

Jako doktorantka, pracująca pod kierunkiem Antony’ego Hewisha, Jocelyn Bell zaobserwowała pulsary jako pierwsza w historii. Jednak za to odkrycie to Hewish (wraz z Martinem Ryle’em) w 1974 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki; samej Jocelyn Bell Burnell Nagrody Nobla nie przyznano. Otrzymała za to Medal Copleya od Towarzystwa Królewskiego w Londynie (ang. Royal Society of London) – jako druga kobieta w historii tej nagrody (2021).

Odkrycie pulsarów

[edytuj | edytuj kod]

Joselyn Bell rozpoczęła w 1965 roku doktorat w Mullard Radio Astronomy Observatory (MRAO) w Cambridge pod kierunkiem Antony’ego Hewisha. Jej zadaniem miało być badanie scyntylacji kwazarów. W 1967 roku Bell zaobserwowała za pomocą skonstruowanego przez siebie (z udziałem innych doktorantów) radioteleskopu, że źródło radiosygnałów oznaczone symbolem CP 1919 wysyła regularne impulsy w odstępach 1,34 sekundy. Początkowo Hewish uznał te sygnały za wynik interferencji, ale Bell znalazła kolejny pulsar w styczniu 1968 roku, a dwa następne – w lutym.

Bell i Hewish po pierwszej obserwacji pulsara podejrzewali, że regularne impulsy fal radiowych mogą pochodzić od aktywności cywilizacji pozaziemskich i oznaczyli ich źródła, na poły żartobliwie, LGM 1-4 (od little green men – „małe zielone ludziki”)[3]. Thomas Gold i Franco Pacini wykazali później, że pulsary są szybko rotującymi gwiazdami neutronowymi. Była to pierwsza obserwacja gwiazd neutronowych, choć ich istnienie przewidziano teoretycznie już w 1933 roku.

Kontrowersje wokół Nagrody Nobla

[edytuj | edytuj kod]

Antony’emu Hewishowi i Martinowi Ryle’owi przyznano w 1974 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za pionierskie badania w dziedzinie radioastronomii i odkrycie pulsarów.

Pominięcie Joselyn Bell Burnell podczas przyznania tej Nagrody Nobla uważa się za jedną z najbardziej kontrowersyjnych decyzji w historii naukowych Nagród Nobla[4]. Artykuł w „Nature”, opisujący odkrycie pierwszego pulsara miał pięciu autorów, którzy wchodzili w skład zespołu[5]. Jako pierwszy autor został podany Hewish, a Bell jako druga autorka. Była również współautorką drugiej pracy o pulsarach[6]. Sama Bell Burnell, opisując okoliczności odkrycia wskazuje jednak, że większa część odpowiedzialności naukowej spoczywała na Hewishu jako promotorze doktoratu, zatem on powinien być wyróżniony[7].

Kariera naukowa

[edytuj | edytuj kod]

Po ukończeniu doktoratu Bell Burnell kontynuowała badania w dziedzinie radioastronomii, głównie zajmując się badaniem promieniowania wysyłanego przez źródła galaktyczne. Pracowała w University of Southampton (1968–1973), University College w Londynie (1974–1982) oraz w Królewskim Obserwatorium w Edynburgu (1982–1991). Od 1991 do 1999 roku Bell Burnell kierowała Wydziałem Fizyki Open University w Wielkiej Brytanii. W latach 2001–2004 była dziekanem wydziału nauk ścisłych University of Bath. W latach 2002–2004 stała na czele Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego, a w latach 2008–2010 była prezydentem Institute of Physics.

Nagrody i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Mimo pominięcia w Nagrodzie Nobla w 1974 roku, Bell Burnell otrzymała liczne inne wyróżnienia za swoje osiągnięcia naukowe. Odznaczona została między innymi Medalem Herschela przyznawanym przez Królewskie Towarzystwo Astronomiczne oraz Orderem Imperium Brytyjskiego w klasie Dame Commander (DBE). Otrzymała również doktorat honoris causa Uniwersytetu Harvarda.

W 2018 r. otrzymała za odkrycie pulsarów Breakthrough Prize in Fundamental Physics, a będące częścią nagrody 3 mln dolarów przeznaczyła na stypendia doktoranckie dla młodych naukowców z grup społecznych niedoreprezentowanych w fizyce[8].

Życie osobiste i aktywność pozanaukowa

[edytuj | edytuj kod]

Jocelyn Bell poślubiła Martina Burnella w 1968 roku (rozwiedli się w 1993); ma z nim jednego syna, Gavina Burnella. Jest praktykującą kwakierką[9].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Sharon Bertsch. McGrayne, Nobel Prize women in science : their lives, struggles, and momentous discoveries, Carol Pub. Group, 1998, s. 360, ISBN 0-8065-2025-6, OCLC 39633911.
  2. Visiting star at college [online], www.lurganmail.co.uk [dostęp 2020-01-12] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-07] (ang.).
  3. Stephen W. Hawking: Krótka historia czasu. Warszawa: Wydawnictwo „Alfa”, 1993, s. 94.
  4. Horace Freeland Judson: No Nobel Prize for Whining. „The New York Times”, 2003-10-20. [dostęp 2011-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-18)]. (ang.).
  5. A. Hewish, S.J. Bell, J.D.H. Pilkington, P.F. Scott, R.A. Collins. Observation of Rapidly Pulsating Radio Source. „Nature”. 217, s. 709–713, 1968. DOI: 10.1038/217709a0. 
  6. A. Hewish, S.J. Bell, T.W. Cole. Observations of some further Pulsed Radio Sources. „Nature”. 218, s. 126–129, 1968. DOI: 10.1038/218126a0. 
  7. S. Jocelyn Bell Burnell: Little Green Men, White Dwarfs or Pulsars?. [w:] Cosmic Search Magazine [on-line]. [dostęp 2011-02-28]. (ang.).
  8. Tomasz Ulanowski, Komitet Noblowski ją pominął, teraz dostała nagrodę Breakthrough Prize - 3 mln dolarów. 'Nie potrzebuję i nie chcę tych pieniędzy', „wyborcza.pl”, 6 września 2018 [dostęp 2018-09-07] (pol.).
  9. Interview with Jocelyn Bell Burnell. BBC. [dostęp 2011-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-21)]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]