Przejdź do zawartości

Karbonatyty

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Lawa karbonatytowa wulkanu Ol Doinyo Lengai

Karbonatytyskały magmowe, najczęściej głębinowe (hipabysalne, lub subwulkaniczne), rzadziej wylewne i ultrazasadowe. Nazwa pochodzi od składu mineralnego, który jest w ponad 50% reprezentowany przez węglany. Są one bardzo często mieszaniną węglanów. Jeśli są zbudowane z kalcytu i dolomitu, to uzyskują nazwy w zależności od stosunku objętościowego obydwu składników. Występowanie krzemianów określa się przez dodanie do nazwy skały określonych przymiotników np. egirynowo-kalcytowy karbonatyt.

Skały magmowe zawierające ok. 10–50% węglanów (np. kalcytu) nazywa się kalcytowymi ijolitami, jeśli zawartość minerału węglanowego mieści się w granicy do 10% określa się je np. jako kalcytonośne.

Skład mineralny

[edytuj | edytuj kod]

Głównie kalcyt i dolomit. Skała może być monomineralna, lub proporcje tych dwóch składników mogą być 50/50. Ponadto występują: syderyt, ankeryt, baryt, fluoryt, ilmenit, magnetyt, tytanit, hematyt, piryt, chalkopiryt, oliwiny, perowskit, apatyt, kwarc, nefelin, pirochlor, wermikulit, flogopit, egiryn, diopsyd, sillimanit, niobit, monacyt i inne. Stwierdzono ponad 200 różnych minerałów.

Cechy zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

Są utworami jasnymi, białymi, kremowymi, żółtawymi.

Budowa wewnętrzna

[edytuj | edytuj kod]

Karbonatyty maja przeważnie strukturę ziarnistą (od drobno do gruboziarnistej), oraz odznaczają się zbitą, masywną, rzadziej kawerniastą teksturą, często wykazują ślady zbrekcjonowania.

Geneza

[edytuj | edytuj kod]

Powstają ze stopu magmowego, często intrudują w postaci żył (dajki), intruzji kolistych, oraz w potokach lawowych w Tanzaniiwulkan Ol Doinyo Lengai.

Odmiany

[edytuj | edytuj kod]

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Występują w formie pni magmowych, dajek, tufów karbonatytowych. Rozmiary dajek mieszczą się od kilku centymetrów do kilkunastu metrów. Największe ciało karbonatytowe ma 700 × 200 metrów, występuje w południowej Kalifornii (kompleks Mountain Pass)

W świecie: Szwecja – Alnō; NorwegiaFen Telemark; KanadaOka; USAMagnet Cove w Arkansas, Mountain Pass, Iron Hill w Kolorado; Rosjapółwysep Kola, okolice Bajkału; MongoliaGobi; Algieriagóry Hoggar; Tanzaniawulkan Ol Doinyo Lengai.

W Polsce: Związane są z intruzją syenitowo-piroksenową Tajno, przecinającą prekambryjskie podłoże krystaliczne na północ od Białegostoku. Żyły dochodzą do 10 centymetrów.

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Stanowią źródło pozyskiwania ważnych pierwiastków takich jak: niob, cer, tantal, lantan, tor, skand, itr, fosfor, tytan, cyrkon, miedź, żelazo, glin, nikiel, fluor, bar i sód.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]