Przejdź do zawartości

Periodyzacja

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jeden z wariantów periodyzacji historii (port.)

Periodyzacja – umowny podział czasu na ery, epoki, wieki itp.[1][2], stosowany w geologii historycznej, historii, historii literatury, historii sztuki. Początki i końce jednostek periodyzacji wyznaczają zwykle wydarzenia uważane z jakiegoś powodu za przełomowe[3]. Istnieją różne modele periodyzacji, a i wśród podobnych nie ma zawsze zgody co do konkretnych dat (np. momentu zakończenia Średniowiecza)[3].

Periodyzacja historii świata

[edytuj | edytuj kod]

Periodyzacja Kellera

[edytuj | edytuj kod]

Christoph Keller(inne języki), profesor Uniwersytetu w Halle, zaproponował w 1688 roku podział dziejów świata na trzy główne epoki[4]:

  1. Starożytność (od początku cywilizacji do wstąpienia na tron Konstantyna Wielkiego w 306 roku),
  2. Średniowiecze (do upadku Konstantynopola w 1453 roku),
  3. Nowożytność (od upadku Konstantynopola).

Współcześnie dokonano[kto?] aktualizacji podziału Kellera:

  1. Starożytność (od początku cywilizacji do upadku Cesarstwa Rzymskiego w 476 roku),
  2. Średniowiecze (od 476 roku do upadku Konstantynopola w 1453 lub odkrycia Ameryki w 1492 roku)
  3. Nowożytność (od 1453/1492 roku do rozpoczęcia I wojny światowej w 1914)
  4. Współczesność (trwa obecnie od 1914 roku).

Periodyzacja historii Ameryki

[edytuj | edytuj kod]

Historię Ameryki podzielono natomiast na trzy główne epoki:

  1. Epoka prekolumbijska (od początku dziejów do odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba w 1492),
  2. Epoka kolonialna (od 1492 roku do uzyskania niepodległości przez Stany Zjednoczone Ameryki w 1783),
  3. Okres postkolonialny (od 1783 roku).

Periodyzacja historii Polski

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Periodyzacja historii Polski.

Problemy

[edytuj | edytuj kod]

W zależności od przyjętych kryteriów (politycznych, ekonomicznych, kulturowych) granice epok mogą być bardzo różne[5]. Na przykład, opierając się o przemiany stosunków socjoekonomicznych, rozciągano „długie średniowiecze” do pierwszej rewolucji burżuazyjnej w Anglii w połowie XVII wieku[4]. Francuski historyk Jacques Le Goff sformułował jeszcze szersze ramy „długiego średniowiecza”, które kończyłoby się dopiero z nadejściem Rewolucji francuskiej w 1789 roku[6]. W nauce angielskiej nowożytność rozpoczyna się po zakończeniu wojny Dwóch Róż (1485), zaś w podręcznikach niemieckich od ogłoszenia tez Martina Lutra (1517)[5]. Witold Kula proponował podział na epokę przedindustrialną i industrialną[3]. Dla niektórych krajów pozaeuropejskich klasyczny podział na epoki w ogóle nie ma zastosowania, patrz np. ery japońskie czy ery chińskie.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać periodyzacja [w:] Słownik języka polskiego [online], PWN.
  2. Periodisation, histoire [online], Encyclopædia Universalis [dostęp 2022-01-22] (fr.).
  3. a b c Kamil Janicki, Bolączki periodyzacji [online], Histmag, 2 sierpnia 2008 [dostęp 2022-01-22].
  4. a b Tadeusz Manteuffel, Historia powszechna: średniowiecze, Warszawa: PWN, 1974, s. 6–7.
  5. a b Zdeněk Vašků, Ad novověk, „Vesmír” (2013/4), 4 kwietnia 2013 [dostęp 2022-01-22] (cz.).
  6. Jacques Le Goff, Długie średniowiecze, Warszawa 2007.