Przejdź do zawartości

Władysław Biegański

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Władysław Biegański
Ilustracja
Popiersie Władysława Biegańskiego przy dworcu kolejowym w Częstochowie
Data i miejsce urodzenia

28 kwietnia 1857 r.
Grabów nad Prosną

Data i miejsce śmierci

29 stycznia 1917
Częstochowa

Zawód, zajęcie

lekarz, filozof, społecznik

Władysław Biegański (ur. 28 kwietnia 1857 w Grabowie nad Prosną, zm. 29 stycznia 1917 w Częstochowie) – polski lekarz internista, doktor medycyny, teoretyk logiki i psychologii, filozof, działacz społeczny. Zajmował się niemal wszystkimi dziedzinami medycyny, szczególnie chorobami zakaźnymi, diagnostyką chorób i logiką w medycynie.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

W latach 18701875 uczył się w gimnazjum w Piotrkowie Trybunalskim (obecne I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego), w tym czasie mieszkał w pobliskim Janowie. Zaraz po ukończeniu gimnazjum podjął studia medyczne na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, które ukończył w 1880 roku. Na piątym roku studiów napisał pracę na konkurs zorganizowany przez Wydział Filozofii pt. Porównanie nauki o ideach Locka i Leibniza, którą wyróżniono.

Po praktykach – głównie położniczych – w Berlinie i Pradze, oraz krótkim pobycie w Rosji, gdzie pracował jako lekarz, w 1883 osiadł na stałe w Częstochowie i otworzył praktykę prywatną[1]. Został lekarzem szpitalnym i miejskim, w latach 18841910 był oddziałowym lekarzem na kolei warszawsko-wiedeńskiej, a także pełnił funkcję lekarza fabrycznego (od 1887 r. w fabryce „Motte” i od 1885 r. w fabryce „Częstochowianka”). Sprawował urząd dyrektora szpitala miejskiego (do 1907 roku), który zreorganizował i przekształcił w liczący się ośrodek leczniczo-naukowy regionu.

W latach 19011917 pełnił funkcję prezesa w Towarzystwie Lekarskim Częstochowskim (którego był współzałożycielem). Był ponadto twórcą i prezesem Towarzystwa Dobroczynności dla Chrześcijan (18991901) oraz inicjatorem (1906) i pierwszym prezesem Oddziału Częstochowskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, a także popularyzatorem zagadnień higieny (w 1901 założył Towarzystwo Higieniczne). Swoim działaniem zapoczątkował utworzenie Biblioteki Miejskiej (noszącej obecnie jego imię). W Częstochowie prowadził pracę naukową, z dala od polskich ośrodków akademickich, co spowodowało, że nazywano go „profesorem bez katedry”.

W 1906 r. był współorganizatorem I Gimnazjum Polskiego w Częstochowie przy ul. Kościuszki 10/12[2].

Zmarł na dławicę piersiową; pochowany na częstochowskim cmentarzu Kule.

Od 1885 był żonaty z Mieczysławą Rozenfeldówną, córką inżyniera Henryka Rozenfelda[2].

Filozofia i metodologia nauki

[edytuj | edytuj kod]

Obok praktyki medycznej, zajmował się także filozofią medycyny i należał do polskiej szkoły filozofii medycyny[3]. Od 1907 członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego[4].

Napisał kilka podręczników: m.in. Diagnostyka różniczkowa chorób wewnętrznych (1891), Wykłady o chorobach zakaźnych ostrych (19001901), Zagadnienia ogólne z teorii nauk lekarskich (1897), Logika medycyny (1894, uzupełniona w 1908 i wydana jako Logika medycyny, czyli zasady ogólnej metodologii nauk lekarskich, w 1909 wydana w Niemczech). Publikował w „Przeglądzie Lekarskim”, „Nowinach” i „Medycynie”. Jako filozof poświęcił się teorii poznania i genezie moralności. Swoje poglądy określał mianem prewidyzmu. Jego największe dzieła filozoficzne to: Zasady logiki ogólnej (1903), Teoria logiki (1912), Traktat o poznaniu i prawdzie (1910), Teoria poznania ze stanowiska zasady celowości (19141915), Prewidyzm i pragmatyzm, Podręcznik logiki dla szkół średnich i samouków (1906), Etyka ogólna (pośmiertnie, 1918).

Prewidyzm

[edytuj | edytuj kod]

Swoje stanowisko epistemologiczne Biegański określał jako prewidyzm. Zgodnie z nim poznanie polega na przewidywaniu przyszłych faktów, a nie na uchwytywaniu rzeczywistości[5]. Biegański twierdził, że „przewidywać” czy też „odgadywać” możemy wszystko to, co w danym momencie nie jest elementem posiadanej przez nas wiedzy. W zależności od przedmiotu badań predykcja może mieć postać postgnozy (jeśli nasze przewidywanie dotyczy przeszłości), diagnozy (jeśli dotyczy teraźniejszości) lub prognozy (jeśli dotyczy przyszłości)[6].

Pomimo pewnych podobieństw do pragmatyzmu, Biegański był przeciwnikiem koncepcji prawdy Williama Jamesa. Nie uważał, że wszystko, co zostało dowiedzione w doświadczeniu musi być prawdziwe. Nie zgadzał się z twierdzeniem, że prawda nie jest celem, a jedynie narzędziem do skutecznego działania – argumentował, że niepowodzenie naszego działania świadczy nie o tym, że nasze założenia były błędne, ile raczej o tym, że błędne było działanie. Odrzucał także rozumienie prawdy jako relatywnej względem teorii[5].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Władysław Biegański jest jedną z najbardziej popularnych postaci w historii polskiej medycyny. Większość pamiątek znajduje się w Izbie Pamiątek w Grabowie nad Prosną, w Częstochowie i bibliotekach posiadających w zbiorach prace jego autorstwa – część z nich jest dostępna online w bibliotekach cyfrowych[7]. Prezydent Częstochowy i Towarzystwo Lekarskie Częstochowskie osobom wyróżniającym się wybitną oraz znaczącą działalnością w ochronie zdrowia i pracą na rzecz pacjenta przyznają Nagrodę Prezydenta Miasta Częstochowy im. dr. Władysława Biegańskiego.[8]. Uchwałą z 4 listopada 2016 roku Sejm RP zdecydował o ustanowieniu roku 2017 Rokiem Władysława Biegańskiego.[9][10]. Główną formą obchodów Roku Władysława Biegańskiego była Konferencja Naukowa poświęcona upamiętnieniu 100-lecia śmierci Doktora Władysława Biegańskiego, która odbyła się w Częstochowie (6-8 kwietnia 2017 r.)[11]. Towarzyszyła jej wystawa pt. „Doktor Władysław Biegański – życie i dzieło. W stulecie śmierci”, która była prezentowana m.in. w Senacie, Głównej Bibliotece Lekarskiej w Warszawie, w Bibliotece Publicznej im. dr. Władysława Biegańskiego w Częstochowie oraz Grabowie nad Prosną, gdzie 29 czerwca 2017 roku pośmiertnie nadano Władysławowi Biegańskiemu tytuł Honorowy Obywatel Miasta i Gminy Grabów nad Prosną[12][13][14][15]. W 2017 roku w Sekcji Metodologii Nauk Medycznych Polskiego Towarzystwa Lekarskiego powołano „Studia nad twórczością naukową doktora Władysława Biegańskiego” mające na celu rozwijanie badań nad treścią prac dra Biegańskiego oraz popularyzowanie jego dorobku naukowego[16][17].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Skoczylas Michał M. Historia medycyny a potencjał turystyczny Nadpilicza Środkowego. W: red. Magowska Anita, Pękacka-Falkowska Katarzyna, Owecki Michał. Wybrane problemy historii medycyny. W kręgu epistemologii i praktyki. Poznań: Wydawnictwo Kontekst, 2020, s. 53-75. ISBN 978-83-65275-95-0, treść on-line
  2. a b Juliusz Sętowski, Śladami Biegańskiego, „Jasne, że Częstochowa”, 4/2017 (62), Częstochowa, s. 22-23 [dostęp 2017-12-27] (pol.).
  3. Zenon Maćkowiak, Władysław Biegański, (w:) Polska szkoła filozofii medycyny. Przedstawiciele i wybrane teksty źródłowe, pod redakcją Michała Musielaka i Jana Zamojskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2010
  4. Reprezentanci nauk medycznych, zmarli członkowie AU w Krakowie, PAU, TNW i PAN, Katedra Historii Medycyny UJ CM
  5. a b Brożek 2022 ↓, s. 179.
  6. Mariusz Szynkiewicz, Przewidywanie w nauce i przewidywanie dotyczące nauki, „Studia Oeconomica Posnaniensia”, V (11), 2017, s. 39.
  7. Skoczylas M., Czytajmy dzieła polskich filozofów, [w:] Stefan (Patrycy) Przeczytański, Władysław Biegański, Jutrzenka, Pismo Polaków w Republice Mołdawii, 2019, 1-2:26-27.
  8. 10-lecie Honorowej Statuetki Biegańskiego. www.filharmonia.com.pl
  9. M.P. z 2016 r. poz. 1122.
  10. Zawadowicz B. W stulecie śmierci. Rok Biegańskiego
  11. Zawadowicz B. 2017 Rokiem Władysława Biegańskiego. Gazeta Lekarska
  12. Wystawa „Doktor Władysław Biegański – życie i dzieło. W stulecie śmierci”. www.senat.gov.pl
  13. Otwarcie wystawy „Doktor Władysław Biegański – życie i dzieło. W stulecie śmierci”. Główna Biblioteka Lekarska im. Stanisława Konopki
  14. Wystawa „Doktor Władysław Biegański...” Biblioteka Publiczna im. dr. Władysława Biegańskiego w Częstochowie
  15. Dr Władysław Biegański - Miasto i Gmina Grabów nad Prosną Dr Władysław Biegański - Miasto i Gmina Grabów nad Prosną
  16. Skoczylas M.M. Założenia "Studiów nad twórczością naukową doktora Władysława Biegańskiego" Sekcji Metodologii Nauk Medycznych Polskiego Towarzystwa Lekarskiego realizowane w latach 2017–2019. W: Dziedzictwo przeszłości w medycynie współczesnej. XXV Zjazd Polskiego Towarzystwa Historii Nauk Medycznych, Poznań, 10-11 października 2019 roku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, 2019, s. 36.
  17. Sekcja Metodologii Nauk Medycznych Polskiego Towarzystwa Lekarskiego. Polskie Towarzystwo Lekarskie

Bibliografia podmiotowa

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia przedmiotowa

[edytuj | edytuj kod]
  • Biegański M.: Władysław Biegański. Życie i praca, 1930.
  • Bilikiewicz T.: Władysław Biegański (1857-1917). „Polski Tygodnik Lekarski” 1946 nr 41/42.
  • Polski Słownik Biograficzny, T. II.
  • Filozofia w Polsce, Słownik Pisarzy, 1971.
  • Okuszko K.: Filozoficzna działalność Władysława Biegańskiego. Częstochowa, 1917.
  • Nowaczyk A., Żołnowski Z.: Logika i metodologia badań naukowych dla lekarzy, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa, 1974.
  • Zenon Maćkowiak, Władysław Biegański, (w:) Polska szkoła filozofii medycyny. Przedstawiciele i wybrane teksty źródłowe, pod redakcją Michała Musielaka i Jana Zamojskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2010.
  • Andrzej Mężyk: Biegański Władysław. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 26.
  • Anna Brożek, Pragmatism and Pragmatic Motives in the Lvov-Warsaw School, [w:] Anna Brożek, Jacek Jadacki (red.), At the Sources of the Twentieth-Century Analytical Movement, Brill, 7 maja 2022, s. 156–188, DOI10.1163/9789004511934_010, ISBN 978-90-04-51193-4 (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]