Zabłudów (gmina)

Zabłudów
	gmina miejsko-wiejska
	; Budynek urzędu gminy w Zabłudowie
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	białostocki
TERC	2002143
Burmistrz	dr Adam Tomanek
Powierzchnia	339,76 km²
Populacja (31.12.2023); • liczba ludności	; 9959
• gęstość	29 os./km²
Nr kierunkowy	85
Kod pocztowy	16-060
Tablice rejestracyjne	BIA
	Adres urzędu:Rynek 8; 16-060 Zabłudów
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	46
Liczba miejscowości	55
	Położenie na mapie powiatu;
	53°01′00″N 23°20′00″E/53,016667 23,333333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Zabłudów – gmina miejsko-wiejska w województwie podlaskim, w powiecie białostockim.

Siedzibą gminy jest miasto Zabłudów.

Według danych GUS z 31 grudnia 2023 roku, gminę zamieszkiwało 9959 osób^[4].

Historia

Imperium Rosyjskie (1861–1915)

Gmina zbiorowa Zabłudów (ros. Заблудовская волость) z siedzibą w Kowalowcach powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu białostockiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Krypno obejmowała 92 wsi i zamieszkiwało ją 9156 osób^[5].

I wojna światowa (1915–1919)

Podczas I wojny światowej (1915–1919) gmina wraz z powiatem białostockim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w latach 1915–1916 w okręgu Białystok, a 1916–1918 w okręgu Białystok-Grodno) oraz do Królestwa Litwy (1918). Do gminy Zabłudów przyłączono mały fragment zniesionej gminy Pawły z powiatu bielskiego (Żywkowo)^[6].

W sierpniu 1919 przeszła pod administrację polską^[7].

II Rzeczpospolita (1919–1939)

Po odrodzeniu państwa polskiego gmina należała do powiatu białostockiego w woj. białostockim^[8].

30 września 1919 status miasta odzyskał Zabłudów, zostając wyłączony z gminy Zabłudów^[9].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gminę zamieszkiwało 8.176 osób, wśród których 5.400 było wyznania rzymskokatolickiego, 2.704 prawosławnego, 6 ewangelickiego, 65 greckokatolickiego, a 1 mojżeszowego. Jednocześnie 6.827 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową 1.316 białoruską, 6 niemiecką, 1 żydowską, 25 rosyjską i 1 rusińską. Było tu 1.458 budynków mieszkalnych^[10].

16 października 1933 gminę Zabłudów podzielono na 45 gromady: Aleksicze, Bobrowa, Dobrzyniówka, Folwarki Małe, Folwarki Tylwickie, Folwarki Wielkie, Gnieciuki, Halickie, Hoźna, Kamionka, Kołpaki, Kowalowce, Koźliki, Krynickie, Kudrycze, Laszki, Łubniki, Małynka, Miniewicze, Nowosady, Ochremowicze, Olszanka, Ostrówki, Pasynki, Płoskie, Potoka, Protasy, Rafałówka, Rudnica, Sieśki, Skrybicze, Solniczki, Solniki, Tatarowce, Tokarowszczyzna, Topolany, Tylwica, Zabłudów-Kolonia, Zacisze, Zagruszany, Zajezierce, Zajma, Zwierki, Żuki i Żywkowo^[11].

PRL (1944–1954)

Po wojnie gmina należała do powietu białostockiego w woj. białostockim^[12].

W dniu 1 lipca 1952 roku gmina była podzielona na 45 gromad: Aleksicze, Bobrowa, Dobrzyniówka, Folwarki Małe, Folwarki Tylwickie, Folwarki Wielkie, Gnieciuki, Halickie, Hoźna, Kamionka, Kołpaki, Kowalowce, Koźliki, Krynickie, Kudrycze, Laszki, Łubniki, Małynka, Miniewicze, Nowosady, Ochremowicze, Olszanka, Ostrówki, Pasynki, Płoskie, Potoka, Protasy, Rafałówka, Rudnica, Sieśki, Skrybicze, Solniczki, Solniki, Tatarowce, Tokarowszczyzna, Topolany, Tylwica, Zabłudów-Kolonia, Zacisze, Zagruszany, Zajezierce, Zajma, Zwierki, Żuki i Żywkowo^[13].

Gmina Zabłudów została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[14].

Po 1973 roku

Jednostkę odtworzono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin^[15]. Gmina objęła inny obszar niż przed 1954, ponieważ siedem sołectw (Hoźna, Potoka, Tokarowszczyzna, Topolany, Tylwica i Zajma) weszło w skład gminy Michałowo, a 6 sołectw (Bobrowa, Halickie, Rudnica, Skrybicze, Skrybicze i Tatarowce) weszło w skład gminy Zaścianki w powiecie białostockim. Ponadto w skład gminy Zabłudów weszło 5 sołectw należących przed 1954 do gminy Narew w powiecie bielskim (Ciełuszki, Dawidowicze, Kaniuki, Pawły i Ryboły) oraz sołectwo Rzepniki, należące przed 1954 do gminy Zawyki w powiecie białostockim^[16].

W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie białostockim.

1 lipca 1976, po zniesieniu gminy Zaścianki, osiem sołectw włączono do gminy Zabłudów: Bobrowa, Dojlidy Górne, Halickie, Kuriany, Rudnica, Skrybicze, Tatarowce i Zagórki. Pięć z nich należało dawniej do gminy Zabłudów, natomiast trzy (Dojlidy Górne, Kuriany i Zagórki) należały przed 1954 do gminy Dojlidy. Do gminy Zabłudów nie powróciło natomiast sołectwo Solniczki, które po wyłączeniu z gminy Zaścianki weszło w skład gminy Juchnowiec Dolny^[17].

1 lutego 1991 gminę Zabłudów połączono z miastem Zabłudów w jedną gminę miejsko-wiejską^[18].

1 stycznia 2006 część gminy Zabłudów włączono do Białegostoku: Dojlidy Górne (531,58 ha) i Zagórki (143,38 ha) oraz część wsi Halickie (158,00 ha)^[19].

Zabytki

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2021^[20] gmina Zabłudów ma obszar 339,76 km² i stanowi 11,4% powierzchni powiatu.

Według danych z 2002^[21] roku użytki rolne stanowią 62% powierzchni gminy, a użytki leśne 31% jej powierzchni.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2023^[22]

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	9959	100	4957	49,8	5002	50,2
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	29,3		14,6		14,7

Piramida wieku mieszkańców gminy Zabłudów w 2014 roku^[23].

Sołectwa

Aleksicze, Bobrowa, Ciełuszki, Dawidowicze, Dobrzyniówka, Folwarki Małe, Folwarki Tylwickie, Folwarki Wielkie, Gnieciuki, Halickie, Kamionka, Kaniuki, Kołpaki, Kowalowce, Koźliki, Krasne, Krynickie, Kucharówka, Kudrycze, Kuriany, Laszki, Łubniki, Małynka, Miniewicze, Nowosady, Ochremowicze, Olszanka, Ostrówki, Pasynki, Pawły, Płoskie, Protasy, Rafałówka, Ryboły, Rzepniki, Sieśki, Skrybicze, Solniki, Tatarowce, Zacisze, Zagruszany, Zajezierce, Zwierki, Żuki, Żywkowo^[2].

Pozostałe miejscowości

Bogdaniec, Borowiki, Dojlidy-Kolonia, Józefowo, Kościukówka, Łukiany, Rudnica, Słomianka, Teodorowo, Zabłudów-Kolonia, Zagórki.

Sąsiednie gminy

Białystok, Bielsk Podlaski, Gródek, Juchnowiec Kościelny, Michałowo, Narew, Supraśl

Przypisy

↑ Gmina Zabłudów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ^a ^b BIPgminy, sołectwa
↑ ^a ^b Urząd Statystyczny w Białymstoku
↑ Gmina Zabłudów (podlaskie) » mapy, nieruchomości, GUS, noclegi, szkoły, regon, kody pocztowe, wypadki drogowe, bezrobocie, zarobki, wynagrodzenie, edukacja, tabele, demografia, przedszkola [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-05-06] (pol.).
↑ Volosts and communes of 1890. - St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
↑ Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96
↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑ M.P. z 1919 r. nr 220, poz. 0
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 17 .
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).
↑ Dz.U. z 1976 r. nr 23, poz. 142
↑ Dz.U. z 1991 r. nr 3, poz. 12
↑ Dz.U. z 2005 r. nr 141, poz. 1185
↑ Gmina Zabłudów (podlaskie) w liczbach » Przystępne dane statystyczne [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2024-06-25] (pol.).
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset [online], regioset.pl [dostęp 2024-06-23] .
↑ Gmina Zabłudów (podlaskie) w liczbach » Przystępne dane statystyczne [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2024-06-25] (pol.).
↑ Gmina Zabłudów (podlaskie) w liczbach » Przystępne dane statystyczne [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2024-06-25] (pol.).

[populacja2023-1] Gmina Zabłudów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[sol-2] BIPgminy, sołectwa

[us-3] Urząd Statystyczny w Białymstoku

[4] Gmina Zabłudów (podlaskie) » mapy, nieruchomości, GUS, noclegi, szkoły, regon, kody pocztowe, wypadki drogowe, bezrobocie, zarobki, wynagrodzenie, edukacja, tabele, demografia, przedszkola [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-05-06] (pol.).

[volost-5] Volosts and communes of 1890. - St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).

[6] Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96

[7] Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395

[gus-8] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933

[9] M.P. z 1919 r. nr 220, poz. 0

[:02-10] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 17 .

[11] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49

[12] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.

[13] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa

[14] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[15] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[start-1973-BS-16] Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).

[17] Dz.U. z 1976 r. nr 23, poz. 142

[18] Dz.U. z 1991 r. nr 3, poz. 12

[19] Dz.U. z 2005 r. nr 141, poz. 1185

[regioset.pl-20] Gmina Zabłudów (podlaskie) w liczbach » Przystępne dane statystyczne [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2024-06-25] (pol.).

[21] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset [online], regioset.pl [dostęp 2024-06-23] .

[stat.gov.pl-22] Gmina Zabłudów (podlaskie) w liczbach » Przystępne dane statystyczne [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2024-06-25] (pol.).

[populacja2016-23] Gmina Zabłudów (podlaskie) w liczbach » Przystępne dane statystyczne [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2024-06-25] (pol.).

[1]

Miasta	Choroszcz Czarna Białostocka Łapy Michałowo Supraśl Suraż Tykocin Wasilków Zabłudów
Gminy miejsko-wiejskie	Choroszcz Czarna Białostocka Łapy Michałowo Supraśl Suraż Tykocin Wasilków Zabłudów
Gminy wiejskie	Dobrzyniewo Duże Gródek Juchnowiec Kościelny Poświętne Turośń Kościelna Zawady

Przynależność wojewódzka	Prusy: departament białostocki (1795–1807) Rosja: obwód białostocki (1807–42) gubernia grodzieńska (1842–1915) II RP: woj. białostockie (1919–39) ZSRR: obwód białostocki (1939–40) PRL: woj. białostockie (1945–75)
Gminy miejskie (1795–1975)	Białystok (do 1928 →) Choroszcz (do 1875 i od 1919) Czarna Białostocka (od 1962) Goniądz (do 1954 →) Gródek (do 1875) Jasionówka (do 1875) Knyszyn (do 1954 →) Starosielce (1919–54) Supraśl (1824–1875 i od 1919) Suraż (do 1919 i 1923–54 →) Trzcianne (do 1800) Wasilków (od 1919) Zabłudów (do 1875 i od 1919)
Miasteczka (1795–1934)	Choroszcz (1875–1919) Gródek (1875–1934) Janopol (1875–1915) Jasionówka (1875–1919) Supraśl (1875–1919) Trzcianne (1800–1934) Wasilków (← 1915–19) Zabłudów (1875–1919)
Osiedla (1954–72)	Czarna Wieś (1956–62)
Gminy wiejskie (1861–1954 i 1973–75)	Bacieczki (1944–54) Barszczewo (1944–54) Białostoczek (1861–1944) Choroszcz (1861–1944 i 1973–75) Czarna Wieś (← 1915–54) Czarna Białostocka (1973–75) Dobrzyniewo (Kościelne) (1944 i 1973–75) Dojlidy (1861–1954) Dolistowo (1915–44) Goniądz (1915–54 →) Gródek (1861–1954 i 1973–75) Jaświły (1861–1915 i 1944–54 →) Juchnowiec (Dolny) (1861–1954 i 1973–75) Kalinówka (1915–54 →) Krypno (1861–1954 →) Michałowo (1861–1954 i 1973–75) Obrubniki (1861–1944 i 1944–54) Przytulanka (1861–1915) Supraśl (1973–75) Suraż (1919–23) Szymki (1973–75) Trzcianne (1915–54 →) Tykocin (1973–75) Wasilków (1973–75) Zabłudów (1861–1954 i 1973–75) Zaścianki (1973–75) Zawyki (1861–1954)
Gromady (1954–72)	Barszczewo (1954–72) Biele (1954–59) Bobrowniki (1954–59) Bogdanki (1959–72) Czarna Wieś (1954–55) Czarna Wieś Kościelna (1954–72) Dobrzyniewo Duże (1954–59) Dobrzyniewo Kościelne (1959–72) Dobrzyniówka (1954–59) Dojlidy Górne (1959–71) Dorożki (1954–59) Fasty (1954–68) Folwarki Tylwickie (1954–71) Gnieciuki (1954–59) Grabówka (1954–71) Gródek (1954–72) Horodniany (1954 → i ← 1956–72) Jałówka (1954–71) Jeżewo (← 1958–72) Juchnowiec Dolny (1954–72) Jurowce (1954–61) Juszkowy Gród (1954–72) Kamionka (1954–59) Konowały (1954–72) Kozińce (1954–72) Koźliki (1954–59) Królowy Most (1954–72) Kuriany (1954–59) Lewickie (1954–59) Łopuchowo (← 1958–59) Michałowo (1954–72) Mostowlany (1954–59) Nowa Wola (1954–59) Nowe Aleksandrowo (1954–59) Ogrodniczki (1954–71) Olmonty (1954–59) Pogorzałki (1954–61) Rafałówka (1959–72) Rogowo (1954–59) Rudnia (1954–57) Rynki (1954 →) Rzędziany (← 1958–61) Saniki (← 1958–59) Simuny (1954–59) Studzianki (1954–61) Szymki (1954–72) Topolany (1954–59) Trypucie (1954 →) Turośl Dolna (1954 →) Turośl Kościelna (1954 →) Tykocin (← 1958–72) Uhowo (1954 →) Waliły-Stacja (1954–68) Wasilków (1961–72) Wiejki (1954–59) Zabłudów (1959–72) Załuki (1954–59) Zaścianki (1972) Zawady (1954 →) Zawyki (1954 →) Złotoria (← 1958–72) Zubki (1954–72) Zwierki (1954–59) Żuki (1954–59)

Miasto	Zabłudów
Wsie	Aleksicze Bobrowa Ciełuszki Dawidowicze Dobrzyniówka Folwarki Małe Folwarki Tylwickie Folwarki Wielkie Gnieciuki Halickie Kamionka Kaniuki Kołpaki Kowalowce Koźliki Krynickie Kucharówka Kudrycze Kuriany Laszki Łubniki Łukiany Małynka Miniewicze Nowosady Ochremowicze Olszanka Ostrówki Pasynki Pawły Płoskie Protasy Rafałówka Rudnica Ryboły Rzepniki Sieśki Skrybicze Solniki Tatarowce Teodorowo Zacisze Zagruszany Zajezierce Zwierki Żuki Żywkowo
Kolonie	Białostoczek Bogdaniec Józefowo Krasne Zabłudów-Kolonia
Osady leśne	Kościukówka Słomianka
Części wsi	Borowiki