Zamek w Brodnicy
![]() i A/42 z 20.10.1970 (przedzamcze)[1] | |
![]() Widok od strony ul. Zamkowej | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość |
87-300 Brodnica |
Adres |
ul. Zamkowa 1 |
Typ budynku | |
Styl architektoniczny |
gotycki murowany zamek konwentualny |
Wysokość całkowita |
wieża: 54 m |
Kondygnacje |
obecnie brak (pozostałości piwnic zamkowych) |
Rozpoczęcie budowy |
1305 lub 1312 |
Ukończenie budowy |
1317 lub 1330 |
Ważniejsze przebudowy |
1415 – Mikołaj Fallenstein |
Zniszczono |
1550 (pożar), 1785 (rozbiórka) |
Pierwszy właściciel | |
Kolejni właściciele |
|
Plan budynku![]() | |
Położenie na mapie Brodnicy ![]() | |
Położenie na mapie Polski ![]() | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego ![]() | |
Położenie na mapie powiatu brodnickiego ![]() | |
![]() | |
Strona internetowa |
Zamek w Brodnicy – ufortyfikowany zamek krzyżacki w Brodnicy.
Opis[edytuj | edytuj kod]
![](http://178.128.105.246/host-http-upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Brodnica_makieta_zamku.jpg/240px-Brodnica_makieta_zamku.jpg)
Zbudowany został na planie kwadratu. Cztery skrzydła zamku otaczały wewnętrzny dziedziniec. Wysoka, 50-metrowa wieża posiadała wejście na wysokości drugiej kondygnacji. W narożach zamku umieszczono wieżyczki wysunięte poza linię murów zamkowych. Piwnice zamkowe pełniły rolę pomieszczeń gospodarczych. W poziomie przyziemia umieszczone były pomieszczenia o funkcji reprezentacyjnej: kaplica, refektarz, kapitularz, infirmeria, izba komtura i inne. Wejścia do nich prowadziły z krużganka okalającego dziedziniec. Druga kondygnacja mieściła w sobie: od strony dziedzińca magazyny i spichlerz, strona zewnętrzna to ganek obronny umieszczony wewnątrz murów zamkowych. Obok wieży głównej umieszczona była brama, do której podjeżdżało się przez most zwodzony. W skład całego kompleksu obronnego wchodziło także ufortyfikowane przedzamcze. Położone było pomiędzy miastem a zamkiem. Miało kształt litery „L”, mieściły się w nim stajnie, kuźnie, młyn i browar, spichlerze i mieszkania załogi zamku. Przedzamcze posiadało dwie bramy: od południa – prowadzącą do miasta i od północy – wiodącą do traktu toruńskiego[2]. Całość chroniona była systemem fos, który pozwalał na szybkie piętrzenie wody i zatopienie okolicy wraz z częścią miasta.
Historia[edytuj | edytuj kod]
![](http://178.128.105.246/host-http-upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Wie%C5%BCa_zamkowa_w_Brodnicy.jpg/200px-Wie%C5%BCa_zamkowa_w_Brodnicy.jpg)
Murowany zamek powstał w pierwszej połowie XIV wieku, według niektórych w latach 1312–1330 według innych w latach 1305–1317, a według T. Trupindy nie wcześniej niż w latach 30. XIV wieku[3]. Na pewno w 1337 roku zamek był ukończony, ponieważ pomiędzy 1335 a 1337 rokiem utworzono w Brodnicy komturię krzyżacką[4]. W kronikach odnotowany jest zapis dotyczący przyjazdu do Brodnicy wielkiego mistrza Wernera von Orselna i uroczystości konsekracji ołtarza w kaplicy zamkowej. W 1415 r. fortyfikacja została przystosowana do walk z użyciem broni palnej. Prace były prowadzone pod kierunkiem Mikołaja Fellensteina. Pierwszym komturem w Brodnicy (od 1337) był Fryderyk von Spangenberg. Po bitwie pod Grunwaldem zamek i miasto poddały się wojskom polskim, jednak w 1411 wróciły pod władzę zakonu. Komturzy sprawowali władzę na zamku w Brodnicy do 1454 r., czyli do czasu zajęcia miasta i zamku przez oddziały Związku Pruskiego. W 1456 roku bulla papieska nakazywała zwrot ziem pod władzę krzyżacką. Podzamcze zostało zajęte przez czeskie wojska zaciężne w służbie zakonu (załoga polska na zamku poddała się dopiero w 1462). Ziemie i zamek wróciły pod panowanie polskie po pokoju toruńskim w 1466[5]. Załoga czeska, pod wodzą Bernarda Szumborskiego opuściła zamek dopiero w 1479 roku (Krzyżacy zalegali z żołdem, oddziały czeskie zajmowały zamek żądając spłaty zobowiązań. Miało to miejsce dopiero w 1478).
Pierwszym starostą króla polskiego został Wincenty ze Skępego. W latach 1485–1604 ziemie brodnickie znajdowały się w rękach rodu Działyńskich. Najpomyślniejszy okres dla miasta miał miejsce podczas pobytu na zamku Anny Wazówny, siostry Zygmunta III Wazy, która w 1604 roku otrzymała w posiadanie starostwa golubskie i brodnickie. Podczas jej życia nastąpił szybki rozwój tych regionów. Po jej śmierci (6 lutego 1625 na brodnickim zamku) rozpoczął się okres konfliktów zbrojnych niszczących gospodarkę.
![](http://178.128.105.246/host-http-upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Brodnica_-_Miasto_i_zamek_1738-1745.jpg/600px-Brodnica_-_Miasto_i_zamek_1738-1745.jpg)
Po pierwszym rozbiorze Polski Brodnica dostała się pod panowanie pruskie. W 1785 roku Prusacy nakazali rozbiórkę zamku i murów obronnych miasta. Dewastacja została wstrzymana przez króla Fryderyka Wilhelma IV w 1842 r. Z zamku pozostała wieża i fundamenty oraz piwnice odkopane w 1940 r. Prace konserwatorskie zostały rozpoczęte w 1953 roku i są kontynuowane.
![](http://178.128.105.246/host-http-upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Banderia_Prutenorum_13v.jpg/240px-Banderia_Prutenorum_13v.jpg)
Zabytki do zwiedzania na terenie zamku[edytuj | edytuj kod]
Na terenie zamku krzyżackiego w Brodnicy w jego piwnicach zlokalizowane są wystawy stałe i czasowe, natomiast wieża zamkowa jest punktem widokowym o wysokości 54 m., z którego można podziwiać panoramę miasta.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Kościół zamkowy w Brodnicy
- Wojna głodowa
- Rozejm pod Brodnicą
- Wojna trzynastoletnia
- Wojna popia
- Muzeum w Brodnicy
- Brama Chełmińska (Kamienna) w Brodnicy
- Wieża Mazurska (Bociania) w Brodnicy
- Ratusz w Brodnicy
- Pałac Anny Wazówny w Brodnicy
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 [dostęp 2013-03-03] .
- ↑ Kazimierz Grążawski: Szkice brodnickie : praca zbiorowa. Brodnica: Towarzystwo Miłośników Ziemi Michałowskiej, 1993, s. 40.
- ↑ O zamkach konwentualnych państwa zakonnego w Prusach na marginesie najnowszej książki Tomasza Torbusa, Zapiski Historyczne, 79, z. 4, 2014 | Janusz Trupinda – Academia.ed... [online], www.academia.edu [dostęp 2017-11-27] (ang.).
- ↑ Brodnica – Zamek w Brodnicy – OPIS – (Polskie zamki ) [online], www.zamki.pl [dostęp 2017-11-27] .
- ↑ Bohdan Guerquin, Zamki w Polsce, Arkady, Warszawa 1984, s.116.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Źródło: Opis Zamku na jego dziedzińcu.
- Arszyński Marian Tak zwany „Pałac Anny Wazówny” w Brodnicy, Biuletyn Historii Sztuki 1959, XXI(2), s. 231-234.
- Haftka M., Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów, Malbork – Płock, 1999.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zamek w Brodnicy na zamkipolskie.com
- Zamek w Brodnicy na zabytek.pl
- Zamek w Brodnicy na zamki.pl
- Zamek w Brodnicy na zamki.net.pl