สมเด็จพระพุฒาจารย์ (เสงี่ยม จนฺทสิริ)

สมเด็จพระพุฒาจารย์ นามเดิม เสงี่ยม วิโรทัย ฉายา จนฺทสิริ เป็นสมเด็จพระราชาคณะฝ่ายมหานิกาย เจ้าอาวาสวัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร เจ้าคณะจังหวัดนนทบุรี เจ้าคณะใหญ่หนเหนือ และกรรมการมหาเถรสมาคม

สมเด็จพระพุฒาจารย์ มีนามเดิมว่า เสงี่ยม วิโรทัย เกิดเมื่อวันอังคารที่ 5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2443 เป็นบุตรของนายเขียว-นางประกอบ วิโรทัย ภูมิลำเนาอยู่ตำบลหันสัง อำเภอบางปะหัน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ได้ศึกษาที่โรงเรียนประชาบาลจนจบชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 จึงช่วยบิดาทำนา จนถึงเดือนมีนาคม พ.ศ. 2460 จึงย้ายมาอยู่กับพระอาจารย์ทอง คณะ 5 วัดสุทัศนเทพวราราม

แล้วบวชเป็นสามเณรในวันที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2461 โดยมีพระมงคลราชมุนี (ผึ่ง ปุปฺผโก) เป็นพระอุปัชฌาย์

เมื่ออายุครบบวชจึงได้อุปสมบทในวันที่ 12 มิถุนายน พ.ศ. 2464 ณ วัดสุทัศนเทพวราราม โดยมีพระพรหมมุนี (แพ ติสฺสเทโว) เป็นพระอุปัชฌาย์ พระมงคลราชมุนี (ผึ่ง ปุปฺผโก) เป็นพระกรรมวาจาจารย์ และพระราชเวที (นาค สุมนนาโค) เป็นพระอนุสาวนาจารย์ ได้ฉายาทางธรรมว่า จนฺทสิริ

ท่านได้ศึกษาพระปริยัติธรรมต่อจนสอบได้ตามลำดับดังนี้

• พ.ศ. 2462 สอบได้นักธรรมชั้นตรี
• พ.ศ. 2464 สอบได้นักธรรมชั้นโท
• พ.ศ. 2474 สอบได้นักธรรมชั้นเอก
• พ.ศ. 2470 สอบได้เปรียญธรรม 3 ประโยค
• พ.ศ. 2473 สอบได้เปรียญธรรม 4 ประโยค
• พ.ศ. 2476 สอบได้เปรียญธรรม 5 ประโยค
• พ.ศ. 2482 สอบได้เปรียญธรรม 6 ประโยค^[1]

• พ.ศ. 2482 ได้รับแต่งตั้งจากสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (แพ ติสฺสเทโว) สมเด็จพระสังฆราช ให้ดำรงตำแหน่งฐานานุกรมที่ พระครูจุลคณานุศาสน์ วิจารโณภาสภาคยคุณ สุนทรสังฆานุคุตติ วิสุทธิสังฆนายก ปิฎกธรรมรักขิต พระครูปลัดซ้าย
• พ.ศ. 2483 ได้รับแต่งตั้งจากสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (แพ ติสฺสเทโว) สมเด็จพระสังฆราช ให้ดำรงในตำแหน่งฐานานุกรมที่ พระครูมหาคณานุสิชฌน์ สังฆอิศริยาลังการ วิจารณโกศล วิมลสังฆนายก ปิฎกธรรมรักขิต พระครูปลัดขวา
• 1 มีนาคม พ.ศ. 2489 เลื่อนเป็นพระราชาคณะชั้นสามัญที่ พระศรีสมโพธิ^[2]
• พ.ศ. 2490 เป็นพระราชาคณะเสมอชั้นราช ในราชทินนามเดิม
• พ.ศ. 2498 เป็นพระราชาคณะเสมอชั้นเทพ ในราชทินนามเดิม
• 5 ธันวาคม พ.ศ. 2502 เลื่อนเป็นพระราชาคณะชั้นธรรมที่ พระธรรมวิสุทธาจารย์ สุทัศนวิหารกิจบริรักษ์ อัครวโรปการ ธรรมภาณคุณธาดา มหาคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี^[3]
• 5 ธันวาคม พ.ศ. 2511 ได้รับสถาปนาเป็นรองสมเด็จพระราชาคณะที่ พระวิสุทธิวงศาจารย์ ญาณทัศโนดม พรหมจริยาธิมุต วิสุทธิธัมมานุจารี ตรีปิฎกคุณาลังการวิภูษิต มหาคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี^[4]
• 5 ธันวาคม พ.ศ. 2520 ได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระราชาคณะที่ สมเด็จพระพุฒาจารย์ อเนกสถานปรีชา สัปตวิสุทธิจริยาสมบัติ นิพัทธธุตคุณ สิริสุนทรพรตจาริก อรัญญิกมหาปริณายก ตรีปิฎกโกศล วิมลคัมภีรญาณสุนทร บวรสังฆาราม คามวาสี อรัณยวาสี^[5]

สมเด็จพระพุฒาจารย์ มรณภาพเมื่อวันพฤหัสบดีที่ 27 มกราคม พ.ศ. 2526^[6] สิริอายุ 82 ปี 356 วัน พรรษา 61 ได้รับพระราชทานเพลิงศพ ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส เมื่อวันเสาร์ที่ 17 ธันวาคม พ.ศ. 2526 เวลา 17.00 น.

เชิงอรรถ

บรรณานุกรม

ก่อนหน้า		สมเด็จพระพุฒาจารย์ (เสงี่ยม จนฺทสิริ)		ถัดไป
สมเด็จพระธีรญาณมุนี (ธีร์ ปุณฺณโก)		เจ้าคณะใหญ่หนเหนือ (พ.ศ. 2516 — พ.ศ. 2526)		สมเด็จพระพุทธชินวงศ์ (สุวรรณ สุวณฺณโชโต)