İçeriğe atla

Sözde Dionisius

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sözde Dionisius
Feofan Kritsky tarafından ikona
Tam adıSözde Dionisius
DoğumuMS 5. – 6. yüzyıl
ÖlümüMS 5. – 6. yüzyıl
ÇağıAntik Çağ felsefesi
Ortaçağ felsefesi
BölgesiBatı felsefesi
OkuluYeni Platonculuk
Hristiyan felsefesi
İlgi alanlarıApofatik teolojisi
Melekler
Hristiyan mistisizmi
Önemli fikirleriYedi melek
Melekler hiyerarşisi
Etkiledikleri
  • Bütün hristiyan filosofları

Sözde Dionisius ya da Areopagiteli Dionisius, İ.S 5. yüzyılın sonlarıyla 6. yüzyılın başlarında yazılar yazmış Yeni-Platoncu bir Hristiyan teologu ve düşünürr.

Orta Doğu'da, muhtemelen Suriye'de yaşamış ve eserlerinde, kendisini Aziz Pavlus'un izleyicisi olarak tanıtmış olan filozof, Tanrı'yı bilmenin üç ayrı yolundan söz etmiştir.[1] Tanrı'nın var olan her şeyin aşkın ve fail nedeni olduğunu söyleyen Sözde Dionisius'a göre, Tanrı evreni, kendisinde bulunan örnek ya da arketip İdealar aracılığıyla hiçten ve özgürce yaratmıştır. Tanrı, buna ek olarak final ya da ereksel nedendir, çünkü İyi olan varlık, en yüksek İyilik olarak, iyiliği özleyen tüm varlıkları kendisine çekimler.

Sözde Dionisius, yaradılış konusunda, Patroloji felsefenin, Aziz Augustinus'ta doruk noktasına çıkan Platoncu ve Yeni-Platoncu geleneğine uygun olarak, türümden söz etmiş, Hristiyanlığın yaratılış öğretisini, Plotinos'un türüm öğretisiyle birleştirmiştir.

Hristiyanlık inancını Platoncu ve Neo-Platoncu izleklerle yorumlama ve uzlaştırma cihetine girmiştir[2]. Ama tüm bunlardan önce Plotinos'tan Proklos'a bütün bir Neo-Platonculuk felsefesini Hristiyanlık inancına aktarmasıyla bilinmektedir. Dionisius'un teolojisinin ilk konusu Tanrı'ya verilen sıfatlardır. O, bu konudaki incelemesinde Kutsal Kitap'ın Tanrı'ya sıfatlar yüklemesinden hareketle, kendi kendisine O'na bu isimleri vermenin hangi anlamda meşru olduğunu soruşturur. Dionisius'a göre Tanrı'yı bilmenin 3 yolu vardır: biri Hristiyan, diğeri Platoncu ve sonuncusunu da bu ikisinin sentezi oluşturur.

Dionisius insanların Tanrı'ya, insanın kendinde bulunduğu özelliklerin yüklemesinin doğal bir eğilim olduğunu söylemektedir. Ama doğal bir eğilim olması, bu eğilim doğru olduğu anlamına gelmemekle bilrikte Dionisius'a göre Tanrı'nın antropomorfik ögelerin Tanrı'ya ulaşılması için temizlenmesi gerekiyor (via negativa). Dionisius'un via negativada, yani negatif yolun faydası da işte burada başlamaktadır. Buradaki yoldaki amaç, Tanrı'yı antropomorfizmden arındırmaktır. Fakat Tanrı antropomorfik öğelerden arındığı zaman Tanrı hakkında konuşmak da mümkün olmayacaktır. İşte burada Dionisius, insanın anlama yetisinin bütün kavrayışlarından vazgeçmesi sonucunda, hiçbir şekilde elle tutulamaz ve gözle görülemez olan tarafından sarmalandığını ve bütünüyle bilinemez olanla birleştiğini söyler.

Mistik öğretisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dionisius'ta başlayan mistisizm geneleğinde, İnsanın Tanrı ile doğrudan teması ile belirlenen mistik deneyim, karanlık ve irade yoluyla tanımlanır. Bu da Tanrı'nın insan tarafından anlaşılamadığı ve bilinemediği zaman bile sevildiği anlamına teşkil etmektedir. Tabii Dionisius belirlediği pozitif yol ve negatif yoldaki ortaya çıkacak olan ateizm problemini fark etmiştir ve buna ek olarak üçüncü bir sentez yolunu icat etmiştir, bu yola da via emientiae demiştir. Bu yolda Tanrı'yı tamamen antropomorfik sıfatlardan ayırmaz. Fakat şöyle bir durum söz konusudur ki, burada atfedilen sıfatlar insanın kendisinde bulunduğu sıfatlardan farklıdır. Mesela ''Tanrı merhametlidir'' diyelim, buradaki bahsedilen merhamet sıfatı, insanda bulunduğu şekilde bir merhamet olmamakla beraber, mutlak olarak en yüce ölçüde merhamettir. Bu diğer sıfatlar içinde geçerlidir (iyi, bilge, kudret...).

Dionisius'a göre Tanrı evreni kendisinde bulunan idealar aracılığıyla yaratmıştır.

Dionisius kötülük problemini diğer patristik filozoflar gibi ''iyiliğin yokluğu'' olarak açıklama cihetine girmiştir: ''Kötülük, şu halde, bir yoksunluk, bir kusur, zayıflık, hata; amacın, güzelliğin, anlama yetisinin, aklın ve mükemmelliğin yokluğudur.'' Yani kötülüğün pozitif bir varlığı yoktur. Çünkü Dionisius'a göre var olan her şey, kendisinde kusur bulunmayan, yüceler yücesi olan, sonsuz iyi olan Tanrı tarafından yaratılmıştır. Yani bu sebeple var olan şeyler iyidir, iyi olmayan şeyler zaten var değildir, kusurdur, eksikliktir. Ki ne kadar Platoncu olsa dahi onun için madde kötü değildir çünkü madde de Tanrı tarafından yaratılmıştır. Bir eksiklik ise genel olarak Tanrı'nın sorumluluğu değildir.[3]

  1. ^ Encyclopedia of early Christianity. James A. Brooks. Second edition (İngilizce). Everett Ferguson, Michael P. McHugh, Frederick W. Norris. New York. 1999. s. 335. ISBN 978-1-136-61158-2. OCLC 890137175. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2022. 
  2. ^ Hıristiyanlık Tarihi. David F. Wright. Yeni Yaşam Yayınları. 2004. s. 254. ISBN 975 8318 86 1. 
  3. ^ Ahmet Cevizci-Orta Çağ Felsefesi (5 bas.). Say Yayınları. ss. 99-107. 

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]