Kontent qismiga oʻtish

Braziliyaliklar

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Braziliyaliklar
Brasileiros
[[Fayl:|300px]]
Umumiy aholi soni

201.032.714

Katta aholiga ega mintaqalar
Braziliya Braziliya 200.000.000
Tillar
99% Portugal tili, 0,8% Nemis tili, 0,2% Hind tillari
Dinlar
87% Xristianlik <kichik>(68% Katolik cherkovi, 19% Protestantizm), 7,4% Dinsizlik, 1,3% Spiritizm , 0,5% Islom, 0,5% Iudaizm, 0,3% Afroamerikalik dinlar

Braziliyaliklar Braziliya fuqarolaridir. Braziliya koʻp millatli jamiyatga ega va uning aholisining aksariyati yevropalik, mahalliy va afrikalikdir. Afrika millatiga mansub odamlar shimoli-sharqda va janubi-sharqda eng koʻp, hindlarning avlodlari asosan shimolda joylashgan.[1]

Braziliyaliklar oʻzlarining ona tili sifatida portugal tilida gaplashadilar, bu federal konstitutsiyaga muvofiq rasmiy tildir.

Kelib chiqishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Teri rangiga qarab braziliyaliklarning oʻzini oʻzi aniqlash (1835, 1940, 2000 va 2008)
Yil Oq jigarrang Qora
1835 24.4% 18.2% 51.4%
1940 64% 21% 14%
2000 53.7% 38.5% 6.2%
2008 48.3% 43.7% 7.5%

Portugaliya mustamlakasidan oldin, Braziliyada hindular deb nomlanuvchi nomaʼlum miqdordagi mahalliy aholi yashagan. Hindlar, boshqa barcha amerikalik aholi kabi, ming yillar oldin Osiyo qitʼasidan kelgan odamlarning avlodlari. Portugallar 1500-yilda kelishgan. Taxminlarga koʻra, 1500-1808-yillarda Braziliyaga 500 000 ga yaqin portugallar kelgan. Ular mamlakatni mustamlaka qilishgan va Braziliyaning etnik tarkibiga taʼsir qilgan. 16-asr oʻrtalaridan boshlab afrikaliklar Braziliyaga shakarqamish fermalarida, keyinroq esa oltin va olmos konlarida va kofe plantatsiyalarida ishlash uchun olib kelindi. Tarixiy maʼlumotlarga koʻra, 1550-1850-yillarda (qul savdosi bekor qilinganda) Braziliyaga toʻrt millionga yaqin afrikalik kelgan.[2]

19-asr oʻrtalarigacha Braziliya aholisining koʻp qismini qora tanlilar va mulatlar tashkil etgan.[3]

Braziliyada, ayniqsa 1880-1930-yillarda yirik Yevropa immigratsiyasi sodir boʻldi. Italiyaliklar Braziliyadagi muhojirlar orasida birinchi ozchilik; undan keyin portugallar, ispanlar, nemislar va yaponlar.

Taxminan 100 yil davomida (1872-1975) Braziliya Evropadan va dunyoning boshqa qismlaridan kamida 5,5 million muhojirni qabul qildi. Bular kamayish tartibida 34% italyan, 29% portugal, 14% ispan, 5% yapon, 4% nemis, 2% livan va suriyalik va 12% boshqalar edi. Ushbu hodisa Braziliyaning "oqartilishi" deb nomlanadi.

2008-yilda oʻtkazilgan tadqiqotlarga koʻra, braziliyaliklarning 48,8% oq, 43,8% jigarrang, 6,5% qora, qolganlari esa boshqa kelib chiqishiga ishonishadi.

Braziliyada afrikalik qulla, 1500-1855-yillar
Davr 1500–1700 1701–1760 1761–1829 1830–1855
raqamlar 510.000 958.000 1.720.000 618.000
Braziliyaga immitrasiya
Kelib chiqishi Davr Jami
1884-1893 1894-1903 1904-1913 1914-1923 1924-1933 1934-1939 1940-1944 1945-1949 1950-1954 1955-1959
nemislar 22.778 6.698 33.859 29.339 61.723 16.243 N/D 5.188 12.204 4.633 192.665
ıspanlar 113.116 102.142 224.672 94.779 52.405 4.604 N/D 4.092 53.357 38.819 687.986
Italyanlar 510.533 537.784 196.521 86.320 70.177 10.928 N/D 15.312 59.785 31.263 1.518.623
Yaponlar - - 11.868 20.398 110.191 43.342 N/D 12 5.447 28.819 220.077
Portugallar 170.621 155.542 384.672 201.252 233.650 56.657 N/D 26.268 123.082 96.811 1.448.555
Suriyaliklar va turklar 96 7.124 45.803 20.400 24.491 848 N/D N/D N/D N/D 98.762
boshqalar 66.524 42.820 109.222 51.493 164.586 32.647 N/D 29.552 84.851 47.599 629.294
jami 883.668 852.110 1.006.617 503.981 717.223 165.269 N/D 80.424 338.726 247.944 4.795.962
  1. (Inglizcha)Allele frequencies of 15 STRs in a representative sample of the Brazilian population arxiv nusxasi (PDF), 2011-04-08da asl nusxadan (PDF) arxivlandi, qaraldi: 2022-02-26
  2. (PT) Rodolfo Ilari e Renato Basso, O português da gente, Editora Contexto, 2006.
  3. „Immigrazione Italiana nell'America del Sud (Argentina, Uruguay e Brasile)“. 21 febbraio 2011da asl nusxadan arxivlangan. (Wayback Machine saytida 2011-02-21 sanasida arxivlangan)