Naar inhoud springen

Wikipedia:West-Vlams/Dialect Tabel Arr

Van Wikipedia
Gelieve dit artikel nie mee an te passn. 'n Inoud es gekopieerd na Patrick 22:29, 10 ogustus 2007 (UTC)

Tabel met West-Vlaamse woorden, per streek. Dit blad doet geen uitspraak over waar bepaalde dialectgebied'n liggen of eventuele grenzen lopen., het doel is om hier een beknopt globaal beeld van de provinsje te kunnen schetsen, evenwichtig, maar zounder te veel detail.

Tabel volgens streken. Als streken wordt de 8 arroundissementen in West-Vlaanderen genomen, daar deze:

  1. geconcentreerd liggen round de grootste/historisch invloedrijkste steden
  2. en oungeveer gelijkwaardig doorheen de provincie zijn verdeeld.

Wikipedia:West-Vlams/Dialect Tabel Detail maakt vervolgens per arroundissement een ounderverdeling maken per gemeente. Deze tabellen kunenn dan eventueel verschillen aantonen tussen gemeenten in het uitersten van een arroundissement (wanneer de "grens" (of overgang in het dialectcontinuüm) van een bepaald taalfenomeen er bv. dwars door zou lopen)

Hoe invullen

[brontekst bewerken]

We kunnen de gegevens destilleren uit de detailtabellen per gemeente, maar we kunnen ook manueel enkele triviale zaken invullen:

  • Wanneer meerdere woorden gangbaar zijn binnen een streek kunnen deze bijeen opgenomen worden. In Wikipedia:West-Vlams/Dialect Tabel Detail kunnen dan de details naar gemeente uitgediept worden.
  • Iemand die op de rand woont en vindt dat zijn taal bij 2 of meer streken past kan die gerust overal invullen. Eventueel blijkt dan wel of zijn uitspraak +/- overeenstemt met de rest van het gebied (eventueel uit de detailtabel), en kan er eventueel wat bijgeschaafd worden om tot een "ruwe grootste gemene deler per streek" te komen (met, ik herhaal, details en extra's in de andere tabel).
  • Iemand die op de rand woont van een arroundissement, maar vindt dat zijn dialect niet aansluit bij dat van die centrale stad, maar wel bij dat van de centrale stad van het buurarroundissement, kan zounder schroom daar zijn woorden invullen. Opnieuw: na enige tijd wordt wel duidelijk hoe het wat ligt en vlakt het wel wat uit.

Opmerkingen

[brontekst bewerken]

Rangschikking

[brontekst bewerken]

De arroundissementen worden van het noorden (Brugge ligt duidelijk in de top alleen als makkelijk startpunt, Kortrijk in het ZO is een makkelijk stoppunt als ander extremum) overlopen, via de kust, naar het zuidoosten toe. Ik heb volgende volgorde gepakt. 1/ Brugge (in het N) 2/ de kust en Oostende sluit daarop wat aan 3/ verder via de kust naar de Westhoek, dus Diksmuide en Veurne. 4/ Verder naar het oosten: Ieper. 5/ Verder naar het binnenland Roeselare en Tielt 6/ naar het zuidoosten: Kortrijk. Ik heb getracht het Oostends en Brugs als noordelijke tôpe te zetten zo. Oostens naar de Westhoek toe als kustdialecten tôpe te zetten. En Roeselare en Tielt als overgang naar Kortrijk (bv. de sch/sk) ook duidelijk naeen te zetten.

Een discontinuïteit treedt wat op in de streek van Lichtervelde en Torhout en zo: Torhout valt in het begin al ounder Brugge, Lichtervelde komt pas ver op het einde bij Roeselare, maar ja; met andere indelingen treedt er elders wel een grens op.

Uitbreidingen

[brontekst bewerken]

Er zijn nog mogelijkheden om eventueel Zeeuws-Vlaams (voor Brugs), Zuid-West/Oost-Vlaams (na Kortrijks, dus de West-Vlaamse streek ounder de Leie die niet echt West-Vlaams spreekt en het aansluitende zuidelijke O-Vl), en zelfs Frans-Vlaams (achteraan? of bij Ieper wat?) een kolom te geven; maar om sprekers te vinden ?

Taalkundige fenomenen o.a. gebaseerd op:

Merk op, de pijltjes in de voorbeelden ounderstaande tabel betekenen niet dat geschiedkundig het VLS een klank veranderd heeft tov. het NL, maar duidt gewoon op het verschil in uitspraak. Soms is het NL veranderd tov het VLS, of zijn ze apart geëvolueerd.

Grammatica

[brontekst bewerken]
Nederlands Brugge Ostende Diksmude Veurne Yper Roeseloare Tielt Kortrik
  detail     detail        
Grammatica
Verkleinwoorden
Glaasje ? Glasje, gloazetje glazeje ? gloazetje gloaz'je gloazegie ? gloazeke
Eerste pers. enkelvoud
Ik ben 'k zyn 'k zyn 'k zyn ? ik zyn 'k ben'kik, 'k zie'kik ? ik benne
Meervouden (s of n)
Brillen ? briln brils ? brils (W) brils ? brill'n
Broeken ? broek'n broeks ? broeks (W) broek'n ? broek'n
Kleren ? klèèrs kleers ? klees (W) kleirs ? klièr'n
Konijnen keuns keuns keuns ? keuns keuns ? keuns
Schoenen schoes schoes schoes ? sjhoen, sjkoen (W) schoen [skoen] schoen skoen
Treinen trings trings trings ? trings trings ? trings


(W)ervik

Klankverschuivingen

[brontekst bewerken]
Nederlands Brugge Ostende Diksmude Veurne Yper Roeseloare Tielt Kortrik
Klankverschuivingen
korte a -> o
vb. NL: zacht naar VLS: zochte
Af of of of ? of of ? of
Gebracht gebrocht gebrocht gebrocht ? gebrocht gebrocht ? hebrocht
Zacht zochte zochte zochte ? zohte zochte ? zochte
au -> ow
vb. NL: blauw naar VLS: blow
Blauw blow blow blow ? blow blow ? blow
Grauw grow grow grow ? grow grow ? grow
Klauwen klown klown klown ? klown klow'n ? klow'n
ein -> ing
vb. NL: trein naar VLS: tring
Plein pling pling pling ? pling pling ? pling
Trein tring tring tring ? tring tring ? tring
ij -> ie
vb. NL: rijk naar VLS: rieke
Bij (voorzetsel) by by by ? by by ? by
Kijken kiekn kiekn kiekn ? kikk'n kiek'n ? kikk'n
Pijl ? piele piele ? pille pielle ? pille
ij -> u
vb. NL: vijf naar VLS: vuve
Pijp pupe pupe pupe ? puppe puppe ? pùpe
Vijf vuve vuve vuve ? vuvve vuvve ? vùve
Wijf ? wuuf wuuf ? wuf wuf ? wùf
o -> u
vb. NL: zon naar VLS: zunne
Bos bus bos bus ? bus bus ? bos
Mossel mussel mussel mussel ? mussel mussjel ? mossel
Vol ? vul vul ? vul vul(zet) ? vul
Zon zunne zunne zunne ? zunne zunne ? zunne
oo -> eu
vb. NL: zoon naar VLS: zeune
Boter beuter butter beuter ? butter beuter ? beuter
Vogel veugel veugel veugel ? veugel veugel ? veugel
Zoon zeune zeune zeune ? zeune zeune ? zeune
oo -> eu -> u
vb. NL: schotel naar scheutel naar VLS: schuttel
(Keutel) ? keutel kuttel ? keutel keutle ? keutel
Schotels schuttels schuttels schuttels ? sjhuttel skeutels ? skeutels
u -> i
vb. NL: rug naar VLS: rik
Dun ? dun dinne dinne fin dinne dunne dunne, deune
Put pit pit pit ? pit ? ? put
Rug rik rik rik ? rik/rughe ruhhe ruhhe ruhhe
ui -> uu
vb. NL: muis naar VLS: muus
Huis ? us uuus ? us ûs ? us, eus
Luid ? lude Luud ? ludde luwwe ? luwe
Muis Muze muze Muus ? muzze muzze ? muzze, meuze
ui/uu -> ie
vb. NL: vuur naar VLS: vier
Kuiken kieken kiek'n kieken ? kiek'n kiekne ? kiek'n
Vuur vier vier vier ? vier vier ? vier
uu -> eu
vb. NL: muur naar VLS: meur
Muur meure meur meur ? meur meur ? meur
Uur eure eur eure ? eure ûre ? eure
Nederlands Brugge Ostende Diksmude Veurne Yper Roeseloare Tielt Kortrik
Uitspraak
oe (eenklank) of oeë (tweeklank)
Moe ? moeë moeë ? moe /
moeë (Pop.)
? ? moe
sch/sk
schenen (v/d benen) ? schèèn scheen ? sjheen (i) sjkeen (W) ? ? skeen
school schole schole schole ? sjhole (i) sjkole (W) ? ? skole
andere
Mensen ? menschn mens(ch)n ? ménsjhn (i) miesjn (W) ? ? minsn
Heldere aa (Oostends) <-> ao == oa
hamer amer amer [1] oamer ? oamer ? ? oamer
vandaag vandaahe vandaahe, vdahe vandaohe ? vandoahe ? ? vandoahe
accent aigu èè zoals franse père (Oostends) <-> jee, ië, of verwante spellingen
meer ? mèèr mjeer ? mejer (i) meer (W) ? ? mêer
zee ? zèè [2] zjee ? zee ? ? ziè


(i)pper
(W)ervik
(Pop)eringe

Woordenschat

[brontekst bewerken]
Nederlands Brugge Ostende Diksmude Veurne Yper Roeseloare Tielt Kortrik
Vocabularium
Verwant met saksisch
Een beetje (a little) e bitje e bitje ? ? è bitje ? ? een bitje
Nergens (nowhere) nieverst nievers(t), nievens nowwers ? nowwers (i & Pop.) / nievers (w)
? ? nievers
Onkruid (weed) ? oenkruud wied ? wied (i & Pop.) / oenkruud (w)
? ? (on)krùd (kreud)
Schreien (scream) schreemn ? schreemn ? krisjn ? ? skrêemn
Varia
Kruiwagen ? kortewaah'n kort(e)woahn ? korwoahn (i & w) /
puppehoale (Pop.)
kortwoahne kortwoahen kortwoagen/bakwoagen Varia
emmer ? seule ? ? è seule (i) / oaker (pop.) ? ? ketel/seule/oaker

Pop. = Poperienge


Voorbeeldzinnetje:

AN: Thuis is er een ruit gebroken, en wanneer het regent, regent het binnen. Dialect: Ti e rut ut thus en at rint, rint trin...