ליל הסדר

די ע��שטע נאכט פֿון פסח (אין ארץ ישראל), די ערשטע צוויי נעכט פֿון פסח (אין חוץ לארץ, ווו מ'האלט צוויי טעג יום טוב), פראוועט מען אין יעדן יידישן שטוב א סדר. ביים סדר ליינט מען די הגדה און מען איז מקיים די אלע מצוות און מנהגים וואס געהערן דערצו. ווי אויך איז א טייל פֿונ'ם סדר א יום-טוב'דיקע סעודה.

וויבאלד פסח איז א יום טוב בעיקר אלס אנדעקעניש צו יציאת מצרים, זענען אסאך מנהגים אלס אנדעקעניש צו פֿרייהייט.

כאטש געוויינטליך דאווענט מען אין שול, אבער דעם סדר פֿירט אן יעדער איינער בײַ זיך אין שטוב צוזאמען מיט זײַן משפחה. ס'איז אן אלטער מנהג אײַנצולײַדן געסט אויפֿ'ן סדר,איבערהויפט ווען מען קען האבן אן ארעמאן אדער אן עלענדען מענטש בײַם טיש וואס האט נישט די מעגליכקייט צו פֿירן א געהעריקן סדר פֿאר זיך.

• עס ווערט אנגערופען סדר ��וליב דעם וואס אלעס איז אויסגעשטעלט אין א סדר פונקטלעך וואס מען זאל טאן. ווי למשל טאן אלע מצוׁת פון דער נאכט, עסן א סעודה, און אזוי ווייטער.

ביים סדר זענען דא פינף מצוות:

• עסן מצה—מדאורייתא
• דערציילן די מעשה פון יציאת מצרים—מדאורייתא
• טרינקען די פיר כוסות—מדרבנן
• עסן מרור—מדרבנן
• זאגן הלל—מדרבנן

ווען ס'איז געשטאנען דער בית המקדש האט מען געהאט נאך צוויי מצוות מדאורייתא: עסן דעם קרבן פסח און עסן מרור.

• מען פירט זיך אנצוטאן א קיטל פסח צום סדר. דער עיקר טעם איז כדי אויסצוקוקן ווי א מלאך.
• דאס איז א מנהג.

• מען פירט זיך צו מאכן קידוש, גלייך ווען מען קומט אהיים פון שול כדי די קינדער זאלן נישט ווערן מיד און איינשלאפן.
• דאס איז א מנהג.

• מען פירט זיך אויסצושטעלן אלע מאכלים און סימנים פון די סדר (אחוץ דער סעודה) אויף א קערה.
• דאס איז א מנהג.

• מען פירט זיך צו מאכן סימנים אויף דער קערה, מען לייגט ארויף א שטיקל מרור, חזרת, כרפס, חרוסת, אן איי, און געבראטענע זרוע.
• דאס איז א מנהג.

• אזוי ווי אלע ימים טובים דארף מען פסח אויפדערנאכט אויך מאכן קידוש אויף א כוס וויין. דער כוס פון קידוש ווערט גערעכנט פאר איינער פון די פיר כוסות.
• דאס איז א מצוה.

• מען טרינקט פיר כוסות וויין אלס א סימן פאר פרייהייט.
• דאס איז א מצוה.

• מען פירט זיך אז די קינדער פרעגן די מה נשתנה.
• דאס איז א מצוה.

• מען דארף דערציילן די ניסים וואס איז געשען צו די אידן ווען זיי זענען ארויס פון מצרים.
• דאס איז א מצוה. און איינע פון די עיקר מצות פון די נאכט, אויב מען טוט דאס נישט האט מען נישט יוצא געווען די ענין פון די סדר.

• מען דארף עסן כאטש א שטיקעל מצה אזוי גרויס ווי א כזית.
• דאס איז א מצוה.

• מען דארף עסן מרור אלס אנדענקעניש צו די ביטערקייט.
• דאס איז א מצוה.

• מען עסט מצה מיט מרור אין א סענדוויטש.
• דאס איז אן אנדענקעניש צו ווי אזוי מען האט געטאן די מצוה ווען די בית המקדש איז נאך געשטאנען.

• מען עסט הארטע אייער.
• דאס איז א מנהג.

• מען עסט א געהעריגע יום טוב סעודה. אסאך פירן זיך נישט צו עסן צופיל כדי דער אפיקומן זאל נאך האבן פלאץ.
• דאס איז א מצוה.

• מען עסט דאס לעצטע שטיקל מצה, אלס אן אנדענקעניש צום קרבן פסח און קרבן חגיגה.
• דאס איז א מצוה.

• מען בענטשט ברכת המזון.
• דאס איז א מצוה.

• מען זאגט הלל.
• דאס איז א מצוה.

• עס זענען דא 15 סימנים פאר'ן סדר פון דער נאכט, געווענליך זאגן עס די קינדער:

קדש - ווען דער טאטע קומט אהיים פון שול טוט ער זיך אן די קיטל און מאכט שנעל קידוש כדי די קליינע קינדער זאלן נישט איינשלאפן.

ורחץ - מען וואשט זיך די הענט און מען מאכט נישט די ברכה על נטילת ידים.

כרפס - מען נעמט א שטיקל גרינצייג ווייניגער ווי א כזית מען טינקט דאס איין און זאלץ וואסער מען מאכט א ברכה בורא פרי האדמה און מען האט אינזין צו פטרן די מרור.

יחץ - מען צעטיילט די מיטעלסטע מצה וואס הייסט לוי, די גרעסערע העלפט לייגט מען אוועק פאר אפיקומן און די קלענערע העלפט לייגט מען צוריק צווישן די מצות.

זעט דעם הויפּט אַרטיקל – הגדה של פסח

מגיד - מען הייבט אויף די דריי מצות און מען זאגט די הגדה פון הא לחמא עניא ביז גאל ישראל.

רחצה - מען וואשט זיך די הענט און מען מאכט יא די ברכה על נטילת ידים.

מוציא - מען הייבט אויף אלע דריי מצות און מען מאכט א ברכה המוציא לחם מן הארץ.

מען לאזט אויס די אינטערשטע מצה און מען מאכט א ברכה על אכילת מצה, און מען עסט עס אנגעלאנטערהייט.

מרור - מען עסט א כזית מרור, מיט דער ברכה "על אכילת מרור", אבער מען מאכט נישט קיין ברכה "בורא פרי האדמה".

כורך - מען נעמט א שטיקעל מרור און מען וויקעלט דאס איין צעווישען צוויי שטיקלעך מצה מען זאגט זכר למקדש כהלל און מען עסט עס אנגעלאנט.

שלחן ערך - מען גרייט אן א סעודה לכבוד יום טוב און מען לאזט זיך וויאל גיין, מען פירט זיך צו עסן אייער.

צפון - מען נעמט די באהאלטענע אפיקומן און מען עסט דאס.

ברך - מען גיסט אן דעם דריטן כוס און מען בענטשט.

הלל - מען גיסט אן דעם פערדן כוס און מען זאגט הלל.

נרצה - ווער עס האט געטאן די אלע זאכן איז באוויליגט פארן אויבירשטען.

עס זענען דא אסאך באקאנטע פסח לידער, פאלגענד איז א טיילווייזע ליסטע:

זעט דעם הויפּט אַרטיקל – מה נשתנה

די אשכנזים זינגען עטלעכע פיוטים ביים סוף פונעם סדר:

• ויהי בחצי הלילה (פון די קרובות פון שבת הגדול)
• ואמרתם זבח פסח (פון די קרובות פון צווייטן טאג פסח)

זעט דעם הויפּט אַרטיקל – אחד מי יודע

זעט דעם הויפּט אַרטיקל – חד גדיא

ווען מען ענדיגט דעם סדר דארף מען עוסק זיין אין דעם ענין פון יציאת מצרים. אסאך האבן דעם מנהג צו ליינען דעם ספר שיר השירים.