Azərbaycan manatı: Redaktələr arasındakı fərq

Bu məqalə Azərbaycan manatı haqqındadır. Digər ölkənin manatı üçün Türkmənistan manatı səhifəsinə baxın.

Azərbaycan manatı
Azərbaycan manatı
1 manat 2009-cu il
Kod və simvol
ISO 4217 kodu	AZN (944)
Simvol
Dövriyyə ərazisi
Emitent ölkə	Azərbaycan
Əvəzedici və paralel vahidlər
Kiçik	qəpik (1⁄100)
Dövriyyədə olan sikkə və əsginaslar
Sikkələr	1, 3, 5, 10, 20, 50 qəpik
Əsginas	1, 5, 10, 20, 50, 100, 200 manat
Tarixi
Dövriyyə periodu	15 avqust 1992—1 yanvar 1994
Əvvəlki valyuta	SSRİ rublu (SUR) / Rusiya rublu (RUB)
Xronika	Azərbaycan manatı (AZM • 15 → 31) Azərbaycan manatı (AZN • 01 → indiyə kimi)
Sikkə və əskinasların buraxılması və istehsalı
Mərkəzi bank	Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı
	cbar.az
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Azərbaycan manatı — Azərbaycan Respublikasının pul vahidi.

Azərbaycan manatının hazırlanmasına Ayaz Mütəllibovun vaxtında başlanılmış, Əbülfəz Elçibəyin vaxtında isə bu reallaşmışdır. İlk Azərbaycan manatı 15 avqust 1992-ci ildə dövriyyəyə buraxılmışdır. Manatın ilk eskizlərinin müəllifi Eldar Mikayılzadədir^[1].

Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən 7 fevral 2005-ci il tarixdə "Azərbaycan Respublikasında pul nişanlarının nominal dəyərinin və qiymətlər miqyasının dəyişdirilməsi (denominasiyası) haqqında" imzalanmış fərmana uyğun olaraq 2006-cı il yanvarın 1-dən etibarən yeni nəsil pul nişanları dövriyyəyə buraxılmışdır.

Azərbaycan Respublikasının ərazisində manatdan başqa pul vahidlərinin ödəniş vasitəsi kimi işlədilməsi yasaqdır. Manatın emissiyası və tədavüldən çıxarılması hüququ yalnız dövlətin müstəsna mülkiyyətində olan Mərkəzi Banka məxsusdur.^[2]

Yeni manata keçid zamanı 1 yeni manat 5000 köhnə manata bərabər tutulmuşdur.^[3]

• Sikkələr: 1, 3, 5, 10, 20, 50 qəpik
• Əsginazlar: 1, 5, 10, 20, 50, 100, 200 manat

Yeni Azərbaycan manatı 28 dekabr 2005-ci ildə ölkə ictimaiyyətinə təqdim olunmuşdur. Azərbaycan Mərkəzi Bankının sifarişi əsasında Vitam Reklam Şirkəti tərəfindən hazırlanan təqdimat mərasimi Excelsior Hoteldə baş tutmuşdur. Təqdimat mərasimində ölkə prezidenti, yüksək vəzifəli dövlət məmurları və Azərbaycanda fəaliyyət göstərən diplomatik korpus nümayəndələri iştirak etmişlər.

Əsas məqalə: 1 manatlıq əsginas

Mədəniyyət mövzusuna həsr olunmuşdur.

Əsginas 120x70 mm ölçüdə olan xüsusi kağızda çap olunmuşdur. Əsginasın üz tərəfində Azərbaycanın milli musiqi alətlərinin – tar, kamança və dəfin qrafik təsvirləri verilmişdir. Arxa fonda qədim Azərbaycan xalçasının naxışları vardır. Əsginasın arxa tərəfində Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının xəritələrlə təsviri və Azərbaycanın milli ornamentləri verilmişdir.

Əsginasın üz tərəfində nominalın gizli rəqəmi, nominalın işıqda görünən rəqəmi və dizaynı (su nişanı), işıqda görünən "MANAT", möcüzəli rəqəm (yaşıldan tünd qırmızıya), xüsusi dəqiq cizgilər, relyefli nominal, ultra bənövşəyi işıqda görünən elementlər, arxa tərəfində isə metal sap, sol tərəfdə sehirli xətlər, ultra bənövşəyi işıqda görünən elementlər vardır.

Əsas məqalə: 5 manatlıq əsginas

Yazı və ədəbiyyat mövzusuna həsr olunmuşdur.

Əsginas 127x70 mm ölçüdə olan ağ kağızda çap olunmuşdur. Əsginasın üz tərəfində ədəbi simalar, qədim kitablar, dövlət himnindən parça çap olunmuşdur. Əsginasın arxa tərəfində Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının xəritələrlə təsviri verilmiş, Azərbaycanın inkişaf tarixi – Qobustan qaya heroqlifləri, Orxon–Yenisey abidələri əlifbası, müasir Azərbaycan yazısı çap edilmişdir.

Əsginasın üz tərəfində üzərində nominalın gizli rəqəmi, nominalın işıqda görünən rəqəmi və dizaynı (su nişanı), işıqda görünən "MANAT", möcüzəli rəqəm (yaşıldan tünd qırmızıya), xüsusi dəqiq cizgilər, relyefli nominal, ultra bənövşəyi işıqda görünən elementlər, arxa tərəfində isə metal sap, sehirli xətlər, ultra bənövşəyi elementlər vardır.

Əsas məqalə: 10 manatlıq əsginas

Tarix mövzusuna həsr olunmuşdur.

Əsginas 134x70 mm ölçüdə olan ağ kağızda çap olunmuşdur. Əsginasın üz tərəfində Qədim Bakı, Şirvanşahlar sarayı, Qız qalası köhnə Qala divarlarının fonunda verilmişdir. Əsginasın arxa tərəfində Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının xəritələrlə təsviri, Azərbaycan xalçasının tipik naxışları çap edilmişdir.

Əsginasın üz tərəfində nominalın gizli rəqəmi, nominalın işıqda görünən rəqəmi və dizaynı (su nişanı), işıqda görünən "MANAT", möcüzəli rəqəm (yaşıldan tünd qırmızıya), relyefli nominal, holoqrafik nominal, ultra bənövşəyi işıqda görünən elementlər, arxa tərəfində isə metal sap, sol tərəfdə sehirli xətlər, ultra bənövşəyi işıqda görünən elementlər vardır.

Əsas məqalə: 20 manatlıq əsginas

Qarabağ mövzusuna həsr olunmuşdur.

Əsginas 141x70 mm ölçüdə olan ağ kağızda çap olunmuşdur. Əsginasın üz tərəfində qüdrət nişanəsi - qılınc, dəbilqə, qalxan və Sülh rəmzi "Xarı bülbül" təsvir olunmuşdur. Əsginasın arxa tərəfində Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının xəritələrlə təsviri, Azərbaycanın milli naxışları çap edilmişdir.

Əsginasın üz tərəfində nominalın gizli rəqəmi, nominalın işıqda görünən rəqəmi və dizaynı (su nişanı), işıqda görünən "MANAT", möcüzəli rəqəm (yaşıldan tünd qırmızıya), relyefli nominal, holoqrafik nominal, ultra bənövşəyi işıqda görünən elementlər, arxa tərəfində isə metal sap, sol tərəfdə sehirli xətlər, ultra bənövşəyi işıqda görünən elementlər vardır.

Əsas məqalə: 50 manatlıq əsginas

Təhsil və gələcək mövzusuna həsr olunmuşdur.

Əsginas 148x70 mm ölçüdə olan ağ kağızda çap olunmuşdur. Əsginasın üz tərəfində gələcəyin timsalı, yüksəliş əlaməti – pillələr, güc və işıq nişanəsi – günəş, elm rəmzi – kimyəvi və riyazi simvollar təsvir olunmuşdur. Əsginasın arxa tərəfində Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının xəritələrlə təsviri, Qədim Azərbaycan xalçalarının ornamentləri çap olunmuşdur.

Əsginasın üz tərəfində nominalın gizli rəqəmi, nominalın işıqda görünən rəqəmi və dizaynı (su nişanı), işıqda görünən "MANAT", möcüzəli rəqəm (yaşıldan tünd qırmızıya), relyefli nominal, holoqrafik nominal, ultra bənövşəyi işıqda görünən elementlər, arxa tərəfində isə metal sap, sehirli xətlər, ultra bənövşəyi işıqda görünən elementlər vardır.

Əsas məqalə: 100 manatlıq əsginas

İqtisadiyyat və inkişaf mövzusuna həsr olunmuşdur.

Əsginas 155x70 mm ölçüdə olan ağ kağızda çap olunmuşdur. Əsginasın üz tərəfində inkişafın qədimdən bu günə memarlıq rəmzləri, Azərbaycan manatının və iqtisadi artımın simvolları təsvir olunmuşdur. Əsginazın arxa tərəfində Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının xəritələrlə təsviri, ənənəvi Azərbaycan xalçasının səciyyəvi naxışları çap edilmişdir.

Əsginasın üz tərəfində nominalın gizli rəqəmi, nominalın işıqda görünən rəqəmi və dizaynı (su nişanı), işıqda görünən "MANAT", möcüzəli rəqəm (yaşıldan tünd qırmızıya), relyefli nominal, holoqrafik nominal, ultra bənövşəyi işıqda görünən elementlər, arxa tərəfində isə metal sap, sehirli xətlər, ultra bənövşəyi işıqda görünən elementlər vardır.

Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpasından sonra, suverenliyin əsas atributlarından sayılan milli valyuta olan manat 1992-ci ilin 15 avqust tarixindən etibarən tədavülə buraxılıb.^[4]

1992-ci ilin avqustunda 1, 10 və 250 manatlıq əsginaslar, noyabrında 5, 10, 20 və 50 qəpiklik sikkələr, dekabrında 5 manatlıq əsginas, 1993-cü ilin martında isə 50, 100, 500 və 1000 manat nominallı kağız əsginaslar dövriyyəyə buraxılıb.

Azərbaycan Respublikasının birinci pul emissiyası 1992-ci ildə Fransa Mərkəzi Bankı tərəfindən çap edilib. Yeni dizaynla 1 və 10 manatlıq əsginaslar həmin şirkətdə istehsal olunub.^[5]

Azərbaycanın müstəqil olduqdan sonrakı dövrdə pul vahidlərinin bir çoxunu "Educational Coin Company" şirkəti istehsal etmişdir. Şirkət yeni manatlardan sadəcə 1 manatlıq əskinasın istehsalçısıdır ^[6]. Şirkət eyni zamanda tanınmamış Dağlıq Qarabağ Respublikasının əskinaslarının istehsalçısıdır ^[7].

1919-cu ildə tədavülə buraxılan manatlar
Şəkli		Dəyəri	Ölçüləri (mm)	Rəngi		Təsviri					Tədavül tarixi
Üz tərəfi	Arxa tərəfi					Üz tərəfi	Arxa tərəfi
		1							1919
		10
		100
		250
		500

1992-ci ildə tədavülə buraxılan manatlar
Şəkli		Dəyəri	Ölçüləri (mm)	Rəngi		Təsviri			Tədavül tarixi
Üz tərəfi	Arxa tərəfi					Üz tərəfi	Arxa tərəfi
		1				Qız qalası			1992
		10				Qız qalası
		250				Qız qalası

1993-cü ildə tədavülə buraxılan manatlar
Şəkli		Dəyəri	Ölçüləri (mm)	Rəngi		Təsviri			Tədavül tarixi
Üz tərəfi	Arxa tərəfi					Üz tərəfi	Arxa tərəfi
		1				Qız qalası			1993
		5				Qız qalası
		10				Qız qalası
		50				Qız qalası
		100				Qız qalası
		500				Nizami Gəncəvi
		1000				Məmməd Əmin Rəsulzadə

1994-2001-ci illərdə tədavülə buraxılan manatlar
Şəkli		Dəyəri	Ölçüləri (mm)	Rəngi		Təsviri			Tədavül tarixi
Üz tərəfi	Arxa tərəfi					Üz tərəfi	Arxa tərəfi
		10 000				Şirvanşahlar sarayı			1994
		50 000				Mömünə Xatun türbəsi			1995
		1000				Neft sənayesi			2001

2005-ci ildə tədavülə buraxılan manatlar
Şəkli		Dəyəri	Ölçüləri (mm)	Əsas rəng	Təsviri
Üz tərəfi	Arxa tərəfi				Mənası	Üz tərəfi	Arxa tərəfi
		1	120×70	Boz	Əskinaslar müasir Azərbaycan mədəniyyətini əks etdirir.	Azərbaycan xalq çalğı alətləri.	Milli xalça ornamentlərinin fonunda Azərbaycan xəritəsi.
		5	127×70	Narıncı	Əskinasda Azərbaycanın dünya ədəbiyyatına dəyərli töhfəsi əks etdirilir.	Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin təsviri, Azərbaycan kitabları, Azərbaycan himninin bir hissəsi.	Qobustan qayaüstü rəsmlərinin fonunda Azərbaycan xəritəsi və qədim türk əlifbasıyla yazılmış mətn.
		10	134×70	Mavi	Əskinasda Azərbaycanın dövlətçilik ənənələri əks olunur.	Qədim İçəri şəhər fonunda köhnə Bakı, Şirvanşahlar sarayı və Qız qalası.	Milli xalça ornamentlərinin fonunda Azərbaycan xəritəsi.
		20	141×70	Yaşıl	Əskinas Azərbaycanın müasir xarici siyasətinin hədəfini əks etdirir.	Gücün simvolu — qılınc, dəbilqə və qalxan.	Sülhün simvolu
		50	148×70	Sarı	Əskinasda təhsil və dövlətin gələcəyi əks olunur.	Gənclik, pilləkənlər (inkişafın simvolu olaraq), günəş (gücün və işıqın simvolu olaraq), kimyəvi və riyazi işarələr (elmin simvolu olaraq)	Milli xalça ornamentlərinin fonunda Azərbaycan xəritəsi
		100	155×70	Bənövşəyi	Əskinasda Azərbaycanın iqtisadi inkişafı və xalqının rifahının çiçəklənməsi təsvir olunur.
Fayl:200 manat.jpg	Fayl:200 manat specimen rev.jpg	200	160×70	Göy	Əskinasda Müasir memarlıq əks olunur.	Heydər Əliyev Mərkəzi	Milli xalça ornamentlərinin fonunda Azərbaycan xəritəsi

• Qəpik (Azərbaycan)

Vikianbarda Azərbaycan manatı ilə əlaqəli mediafayllar var.

• Azərbaycan Milli Bankı
• Azərbaycan manatı
• Dövriyyədən çıxarılmış əskinaslar
• Prezident Kitabxanası - Azərbaycan pulları.